Огъары Жемтала

Бу материалны редакциягъа Огъары Жемталаны тахыны юсюнден Аппайланы Людмила жиберген эди. Бюгюнлюкде ол Нальчике жашайды. Ол элни тарыхына жораланыпды. Шёндю аны газетни официал сайтында басмаларгъа тийишли кёребиз.

Сабийлигим, сен жел бешиги,

Сен жылы уям, бек къалам,

Жашил талада жашнап турады,

Гюл бахчалыды Жемталам, - деп жазгъанды Занкишиланы Жагъа жашагъан, туугъан элими юсюнден «Жемталаны гюллери» деген назмусунда. Керти да, эки ариу агъач арасында орналгъан, кесини тамашалыкъ табийгъаты, бай битимлери ол айтылгъан элледен бириди.

Жемталаны 1939 жылда Огъары Малкъардан келгенле къурагъандыла. Ала Занкишилары, Ксаналары, Бегийлары, Таукенлары, Моттайлары, Горойлары болгъандыла. Ата журт уруш башланнганда элден 80 эр киши, къазауатха кетип, душман бла бетден-бетге сюелгендиле.

Анга да къарамай, кёчгюнчюлюк, сюргюн. 13 жылдан сора Огъары Жемтала жангыдан аягъы юсюне сюеле башлайды. «Сукан-Суу» атлы колхоз къуралады. Эл бла мюлкню биринчи башчылары Къурманланы Махти бла Ацыкъанланы Хусей болгъандыла. Колхозубузну битеу республикагъа атын айтдыргъан а Маммеланы Харун эди. Ишин, элин да сюйген, не заманда да миллети ючюн къайгъыргъан адам.

Битеу республикада окъуна ол бек иги агрономланы бирине саналгъанды. Суу жагъада эгургъа топуракъ, мешхут къуюп, аламат, тымлы тирлик берген жер жарашдыргъанды. Мюлкню Терк бёлюмюнде да суу сугъарып, анда ишлегенлеге жашар жерле къурап, алайдан да танг мирзеу алыннганды.

50-чи жылланы ахырында элде орта школну бла клубну къурулушун башлайдыла. Къысха заманны ичинде бу мекямланы ишлеп бошагъан эдиле. Ол кезиуде Огъары Жемтала экинчи кере къуралгъанды. Бюгюнлюкде анда амбулатория, сабий сад, клуб, жангы школ бардыла, спорт бла кюреширге сюйгенлеге да спорткомплекс ачылгъанды. Анга аманлыкъчыланы къолундан жоюлгъан полицияны офицери Занкишиланы Къубадийни жашы Кязимни атын атагъандыла.

Элден кёп белгили адам чыкъгъанды. Аланы санында Чубокъланы Рамазанны жашы Алийни, медицина илмуланы докторун айтыргъа керекди. Бусагъатда элни школу аны атын жюрютеди. Поэт, Россейни жазыучуларыны союзуну члени Занкишиланы Якубну жашы Жагъа, филология илмуланы докторлары эм профессорла Гузеланы Магометни жашы Жамал бла Аликаланы Солтанны жашы Рашит Жемталадандыла.

Жаш тёлюден да кёплени айтыргъа боллукъду: Занкишиланы Къубадийни жашы Казбек дзюдодан Европаны, дунияны да чемпионуду, Занкишиланы Алийни къызы Любовь Нальчикде белгили врачды, композитор, продюсер, Этчеланы Шарафутдинни жашы Музафар КъМР-ни культурасыны сыйлы къуллукъчусуду.

Бу адамла элни атын ариу бла айтдыргъандыла. Мен алагъа не заманда да сый береме. Быллай белгили жашларыбыз бла къызларыбыз кёпден-кёп болуп барлыкъдыла деп ышанама.

Огъары Жемтала гитче болгъанлыкъгъа, айтыр заты барды. Аны жайда жашил чакъгъан битимлери, кырдыгы, къышда тёгерекни акъгъа алгъан къары, таза хауасы, ариу табийгъаты бла ёхтемленмей къалмайса. Жерлешлерим не заманда да бир бирлерине болушлукъгъа келликдиле. Бир ана тапханча, бир юйюрча алай жашай келедиле. Жарсыуда бирге жарсыйдыла, къууанчны да бирге ётдюредиле.

Хар кимге кесини туугъан жери жууукъ, жарыкъ, аламат кёрюнеди. Эрттен сайын хоразланы къычыргъанлары, ийнеклени ёкюргенлери сабий заманымдан бери эсимде къалгъандыла. Ала шошлукъну буза эдиле, энди туругъуз, жумушугъузну этигиз, дегенча. Терезе аллында терег а, кюн кибик, юйге жарыгъын ие эди. Школгъа ашыгъып, орамны энишге бара, къартлагъа жолугъа, жашла салам бергендиле. Таматала да, саламларын ала, ызларындан къарап, кёп алгъыш этгендиле.

Школдан келе уа, жолну ёрге айланып, юйге жете баргъанлай, къабакъ эшигини къатында, узун агъач шинтикге олтуруп, солуй тургъан къарт ыннаны къатына барып, саулукъ-эсенлик сурай, къучакъласам: «Ай, насыплы бала болгъун, ариу бала», - дер эди. Ол, жылла жыйыртхан къолчукълары бла башымы жумушакъ сылап, кёп ахшы сёз айта, ал ботасыны хуржунундан конфетле чыгъарып берир эди.

Ол эсгериуле, бюгюн Нальчикде ишлей, жашаууму жылытып келедиле. Хар заманда ары барлыгъымы ашыгъып сакълайма. Мен да Жемталадан болгъаным ючюн къууанама.

Кесим тенглилени ата журтубузну сюерге чакъырама. Сый, намыс да берейик анга. Окъуюкъ, билейик аны къаллай сейирлик тарыхы, къаллай бай культурасы болгъанын. Не заманда да миллетибизни, туугъан жерибизни келечилери болгъаныбызны унутмайыкъ. Биз этмесек, ким этерикди?!

Бу жазгъанымы да Занкишиланы Жагъаны сёзлери бла бошаргъа сюеме:

Узакъ къалсам, жалан бир айны

Кёрюрге излеп жокълайма,

Жюрек жылыуну жылыу ууучумда

 Мен, сууутмайын, сакълайма.