Огъурлу, ишчи юйюр

  Хабаз элден Байрамукъланы Жантемир бла Келимат бир юйюр болуп жашагъанлы  ма быйыл отуз жыл болады.  Ала беш сабий  ёсдюргендиле. Расул, Мухаммат, Айгюл эмда эгизле Зарина бла Фатимат ата-аналарын жаланда къууандыргъанлай турадыла. Жууукъ- ахлудан, къоншу-тийреден да ыспас табадыла.

                                              «Атама тынгылагъаныма сокъуранмайма»

  Келиматны атасы юч къызындан бири къатларында турурун сюйюп, аны къоншусуну жашына берген эди. «Биз бирге ойнап  айланнган эдик, мени  акъылымда да жокъ эди анга эрге барыргъа. Алай атама угъай деялмагъанма. Ол манга аманны буюрмазын биле эдим. Аны  сайлауу, оноуу да тюз болгъанын а  заман кёргюзтгенди»,- дейди тиширыу.

  Ахмат юч  къызын да бек сюйгенди, алай Келиматны уа энчи кёргенди. Къатларында ол турурун излегенди. Алай да болгъанды. «Анабыз инсультдан сора кёп ауруп жатханды. Ол ауушхандан сора уа, кёп да бармай атам да онкологиядан ауругъанды. Алай бла ала 2014 жылда бир бири ызларындан кетгендиле»,- деп мудахланып айтады ол.

                                                      Кеч табылгъан къарындаш

  Къазахстанда жашагъанында, Ахмат оруслу къызны алгъан эди. Алагъа жаш туугъанды. Малкъар халкъгъа туугъан жерине къайтыргъа эркинлик берилгенден сора,  юй бийчеси Ахмат бла Кавказгъа  кетерге  унамай къалгъанды. «Атабыз а къарт анасын бла атасын къоялмагъанды. Кеси да туугъан элине бек термиле эди. Жылла озгъандан сора,  жашы Владислав, бери келип, бизни бла танышханды. Энди ол бек сюйген къарындашыбызды. Бусагъатда юйюрю бла Германияда жашайды»,- деп хапарлайды Келимат.

                                         «Хар ким да юйде болгъан заманда»

  Байрамукъланы тукъумгъа кёп сабий тёреди. Жантемир да бек сюйгенди аны уллу юйюрю болурун. Кесини уа юч къарындашы, юч да эгечи бар эдиле. Жарсыугъа, бусагъатда аладан ол кеси эмда эки эгечи къалгъандыла.

  Айгюл  туугъандан сора, анга эгеч керек болгъаныны юсюнден сагъышланадыла ата, ана да. Къадар а алагъа бир угъай, эки къызны бир жолгъа береди. «Бизни  сабийлерибиз гитчечиклени бек сюедиле, къоншуда балаланы къубултуп айланырла. «Хар ким да юйде болгъан заманда» деген бериуге къарасала уа, ол ёксюзледен бирин окъуна алчыгъыз, биз къарарбыз, сизге аланы ауурлукъларын жетдирмек деп, тилеп  башларла. Кесим да ол бериуге къарасам, кёз жашларымы тыялмайма. Хар заманда сагъыш этеме, ана баласын къалай атып  кетген болур деп»,- дейди Келимат.

                                            Фермер мюлк

  Эллилени жашаулары шахарчыланыкъылагъа ушамайды, Байрамукълары танг ата, сагъат тёртде къобадыла. Ала анга юйреннгендиле, айлайсыз а иш кёпден жетишаллыкъ тюйюлсе-сауулгъан он ийнек, асыралгъан бугъала,  бир талай  къой, тауукъла, бахча…

 Юйдегили болгъунчу, Жантемир совхозда ишлеп  тургъан эди да, малчылыкъны хайырын биледи. Ала юйюрлери бла фермер мюлк къурайдыла. Жарым миллион сом грант да алгъан эдиле. «Анга уа элни администрациясыны башчысы Тюбейланы Марина  да себеплик  этгенди, сау болсун»,- дейдиле юйюр башчыла.

  Тюкенден артыкъ кёп зат сатып алмайдыла. Жау, бишлакъ, хумжу, айран, эт, жемиш-кёгет да кеслериникидиле. Аладан жууукъларына да юлюш  чыгъарадыла.

                              Кёп билгенни хатасы жокъду

   Келимат къайын анасын уллу хурмет бла эсгереди. «Ол манга эс тапдыргъанлай тургъанды. Туудукъларын а алай сюйгенди! Алача дунияда жокъ суннганды. Сабий биринчи сёзлени айтып башлагъанлай, ол: «Ёмюрюмде мунуча кёрмегенме, бу бек акъыллы боллукъду»,- дер эди. Къызладан бирине аны атын атагъанбыз-Фатимат»,- деп ышарады Келимат.

 Сабийлери билимли болурларын, жашауда жерлерин табарларын къайсы  ата-ана излемейди. Мектепде бешлеге окъугъан Келимат университетге кирир мурат эте эди.   Анга  жеталмагъанды. Сабийлери билимли болсала  уа бек сюйгенди. Аны ючюн  къолдан  келгенни да аямагъанды.

 Кеси уа, бир бош заманчыкъ чыкъгъанлай, газетлени, китапланы олсагъат  къолгъа  алады. Тамата жашы Расул эки  бийик окъуу юйню бошагъанды. Къабарты-Малкъар къырал аграр университетни агъач мюлк факультетин эмда теплотехника бла теплоэнергетика бёлюмюлени. Мухаммат да ол окъуу юйню бошагъанды. Ол инженер-технолог усталыкъ алып чыкъгъанды.

   Айгюл а  КъМКъУ-ну медицина колледжин бошагъанды. «Школда да ол бек иги окъугъанды, шёндю да  ишин тынгылы бардыра, атын ариу бла айтдырады,- деп ёхтемленеди ана. –Алгъа  школдан кетгенине жарсыгъан эдик.  Элден чыкъмагъан къызчыкъгъа шахарда жашаугъа келишген тынч тюйюл эди. Артдан-артха тюз сайлау этгенибизге тюшюне  баргъан эдик».

   Кичи  эгечлери да таматадан юлгю аладыла. Къызла, эгизле болгъанлыкъгъа, къылыкълары, бет сыфатлары бла да бир бирге ушамайдыла. Минчакъла бла накъыш салыргъа  юйретген кружокга жюрюгендиле.  Аналары уа ала миллет тепсеулеге юйренселе да сюйгенди.

 Жашла уа спорт бла кюрешедиле. Зольск районну администрациясыны башчысыны тири къармашыуу бла элде спортзалгъа ремонт этилгенди, энди сабийле жайда, къышда да жарау этерге онг табадыла. «Элли жаш тёлюню бир затха  сейири  жокъду деген оюм жюрюйдю, ол тюз тюйюлдю. Бизни жаш тёлюбюз бек игиди. Жаланда алагъа онгла  къураргъа  керекди ансы»,- дейди Келимат.

                                     Адет- тёре хазнала

  Бу юйюрге май энчи айды. Уллу Хорламны аллында кюн ала барысы да бирге табийгъатха чыгъып солуйдула. Узун, сууукъ къышдан сора келген жаз башыны байрамын этиу  бла чекленип къалмай, Уллу Ата журт урушха къатышхан жууукъларын да эсгередиле. Келиматны аппасы урушну  ветераны эди.

    -Ол Хорламны парадына къараса, кёз жашларын тыялмаучу эди. Фронтда жоюлгъан къарындашы Мухамматны эсине тюшюрсе да, жиляп къалыучу эди. Ол къайда асыралгъанын да билмей кёп жылланы тургъанды. Архивлеге жазып, сурап да айланнган эдик. Аны тукъуму уа Харьковну къатында эсгертмеледен бирини юсюнде жазылып тургъанын артда, кеч  билгенбиз. Къайын анамы да фронтдан беш къарындашы къайтмай къалгъандыла,- дейди Келимат.

  Байрамукъланы бир муратлары барды – барысы да  сыйынырча машина къоллу болургъа. Тюрлю-тюрлю сылтаула бла анга жеталмайдыла. Алгъа юй сюерге керек болду, артда арбазны тапландырыргъа тюшдю…

 «Жашдан къартха  къурулуш бла кюрешген бизни, таулуланы, миллет энчилигибизди,-  дейди юй бийче. Алай аны, малкъар къанындан сора да, барды къошагъы. Сардиянланы тукъумлары Къабарты-Малкъарда ма аны къарт  аппасындан  жайылгъандыла, ала эбизеледиле. Уллу анасы уа къабартылы болгъанды.

 Ма алай жашау этеди бу огъурлу, ишчи юйюр. Тамблагъы кюнню мурдорун бюгюнлюкде салыргъа керек болгъанын ала иги биледиле.