Ташлы –Тала озгъан ёмюрледе

Къабарты –Малкъар  Республиканы эм  ариу  эллеринден  бирине    Ташлы -Тала  саналады.   Ары  барыр ючюн,  къоншу  республикадан    ётерге  тюшеди,   Огъары  Жемталаны жаны бла  баргъан жолу уа  осалды.  Эл  тюз  жерде  орналгъанлыкъгъа,  тёгерегин къаяла къуршалайдыла.  Тенгизден 1119 метр   бийикдеди. Къатында   Хазнидон, Фастаргонадон эм Лахумедон атлы  суула  агъадыла. 

Эл Ташлы –Тала деген   аты  бла  1920-чы  жыллада  къуралгъанды.  Ары дери  Темиркъанланы деп айтылгъанды.  Тарыхы  да  Темиркъанланы,  дагъыда  Басиатны  туудукълары Айдаболланы, Жанхотланы  эм Абайланы  тукъумлары  бла   байламлыды.

XVII ёмюрню  ахырында Темиркъанланы    бир  къаууму  Огъары Малкъардан  Дюгерге  кёчген  эдиле.   Ызы бла   Ташлы -Таланы тийресинде  тохтап,   эл  къурагъандыла.  Биргелерине  алагъа  къуллукъ  этген   къауум  дюгерли да  кёчгенди.  XIX ёмюрню аллында уа    Темиркъан тукъумну адамлары   Кюнлюмде  жерлерин да   тас этмегенлей,   бу ауузгъа    келип,  жашау   этип башлагъандыла. Юйлерин  а  Хызны сууну  жагъасында орнатхандыла.

Кеслери да биринчи  заманда   Малкъарны  тёресини  оноуу  бла  жашау этгендиле.  Алай Ташлы-Тала   узакъда  болуп, ары терк - терк  бара турургъа   онг  болмагъаны  ючюн,   Малкъар  тёре    Къайсын-Анзоровский    элни  оноуу  бла  жашаргъа  эркинлик  береди.  

Алай    Темиркъан  элни  адамлары  барысы да  таубийле  болуп, къара  иш бла кюреширге   ыразы  болмайдыла. Аны ючюн   къоншулукъда  жашагъан  къабартылылагъа   бла  дюгерлилеге    чабыууллукъ  этип,  малларын  сюргенлей турадыла.  Ол  заманда аллай  жумуш  айыплыгъа  да  саналмагъанды.   Алай  аз-аздан эл башха жерледен  келген  уручулагъа  баш  кечиндирген жер  болуп  къалады.    Аны  ючюн  ол тёгерекни таматаларыны оноу  бла  Темиркъанлада  жашагъанланы  къыстагъан  эдиле.  Алай  не  заманда да анда жашау этгенле  болгъандыла.  Аны  ючюн  Темиркъан элни  биринчи  Верхне-Кожаковскийге ,  ызы  бла  Лескенни администрациясына  кёчюрген  эдиле.

1915 жылда уа  эллилени  кёбюсю   Малкъаргъа, Догуатха, Къайсын-Анзоровскийге  бла  Лескеннге  кёчгендиле.   1917   жылда    анда  4 юйюр  болуп  23  адам   жашагъанды.  1928  жылда   къыралда  бардырылгъан  тюрлениуле ючюн  Темиркъанланы,  башха  таубийленича,  Къабарты-Малкъар Автономия  областьдан   кёчюредиле.   Ызы  бла  Огъары Малкъарда  жашагъан  100-ден аслам  юйюрню Ташлы-Талагъа  кёчюрюрге  оноу  этиледи.  Алай  ары  64-сю баргъан эди.  Бир аздан  Настуланы  Юсюп   атлы  колхоз да  къуралады. 

Элни  жашауу  да  иги  болады. 1942   жылда    айный  тургъан  элни  тынчлыгъын  Уллу Ата журт  уруш  бузады.  Ташлы талачы жашла да  туугъан  жерлерин  къорууларгъа  урушха  кетедиле.  Кавказда сермешле  баргъанда уа,   Къабарты-Малкъарда  душманны  аягъы  басмай  къалгъан  жангыз бу  эл  болгъанды. Ол кезиуде  мында  аскерчилени  37-чи  бёлюмлери эм  бирикген  партизан  къауум  тургъандыла.  Эллиле  аскерчилеге  себеплик  этип,  хар  юйюрде  да  бир  къауумун  жашатхандыла.  Сараккуланы Шама Магомедовични  юйюнде  уа  штаб  болгъанды. Анда таулу  тиширыула  сермешледе жаралы  болгъан  аскерчилени  багъып, аягъы  юслерине  салып  тургъандыла. 

Урушну  аллында  элде  250-ден аслам  адам  жашагъанды.  Аладан  68  жаш  урушха  кетген  эдиле. Ол  кезиуде  элде  къалгъан  къартла,  тиширыула, сабийле  да   туугъан  журтну  жаудан  сакълар  ючюн, къолларындан  келгенни  аямагъандыла.  Фронтда  болгъанлагъа  азыкъ,  кийимле  хазырлагъандан сора да,   уруш  Шимал  Кавказгъа  жетгенде,   100-120-дан аслам  адам  Нальчик  шахарны бла  Прохладныйни   тёгерегинде   бардырылгъан   ишлеге  себеплик  этгендиле.           Аланы  санында Габоланы Мариямны, Эристауланы Ариуатны, Шууанланы Кёккёзню эм башхаланы энчи белгилерчады.  Аны бла чекленмей,  37-чы  Армияны 116-чи инженер батальону бла   бирге эллиле,  душманны огъундан къормакъагъанлай,  элден 10 километр  узакъда болгъан фанера заводха дери  агъач аудурургъа болушхандыла.  Ол жумуш аскерчилеге,  Хазнидон тарладан урушха керекли  техниканы чыгъарып,  Кавказ сыртха ётерге кюрешген  фашистледен   къорууларгъа амал этгенди.  Аскерчилеге  аллай себеплик этгенлени санында Байсыланы Юсюп, Исмайыл, Хадижат, Габоланы Кучук, Занибекланы Харун, Алтууланы Майрыш, Гузийланы Халимат, Сараккуланы Фатимат, Эристауланы Ариуат, Болатланы Суфиян, Илистинланы Мухуржан, Гумаланы Айшат эм сабийле Эристауланы Алий, Байсыланы Магомет  болгъандыла.

1944   жылда  8   мартда  уа,  башха  малкъар  эллегеча,  Ташлы-Талагъа да   кёчгюнчюлюкню  азабын сынаргъа  тюшеди.   Элни  кёчюргенден сора къыралны башчылары  анда  ишленнген  юйлени  бузаргъа  эркинлик  берген  эдиле.     Талай замандан   а  фанера  заводха   ишчиле  керек  болуп,  элге  адамла  келип  башлайдыла.  Аны  ючюн  таулула  къайтханда,  анда  жашау  этгенледен  алагъа  кеслерини  жерлерин  сатып  алыргъа  тюшгенди. 

Туугъан  журтларындан  зор   бла  къысталгъан  таулуланы  жаралары  не  ачы болсала да,  бетлерин  тас  этмегендиле.  Къум тюзледе  жашаулары  бек  къыйын  болгъанлыкъгъа,  ишге, намысха къаты  болгъанлары туурады.  Къазахстанда  комбайнчы болуп иги ишлегени  ючюн, Токъуланы Осман Ленинни орденине тийишли  болгъан эди.  Дагъыда  «За  самоотверженный  труд  в Великой Отечественной  войне 1941-1945г.г»    майдал  бла бла ташлы талачыла  Гузийланы Жамал, Хадижат, Байсыланы Магомед, Сараккуланы Ортабай, Къазийланы Ахмадия, Махай саугъаланнган эдиле.