Ниет хазнабызны айнытханла

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А. Луначарский атлы театр институтда малкъар студияда окъургъа отуз жаш адам баргъандыла: Атайланы Мажир бла Магомет, Ахкёбекланы Фатимат, Балаланы Омар, Бачиланы Атлы, Биттирланы Абидат бла Жаухарат, Геляланы Налбийке, Жантууланы Азнор, Жарашууланы Ахмат, Залийханланы Тамара, Къудайланы Ахмат, Къулийланы Къайсын бла Зоя, Кючмезланы Бахсанукъ бла Шарифа, Кючюкланы Магомет, Маккаланы Абдул-Хашим, Малкъарланы Магомет, Махийланы Забака (Зоя), Ногъайланы Хусей, Рахайланы Исмайыл, Узеланы Мусса, Уяналаны Баблук, Холамханланы Хаждауут, Чабдарланы Мухажир бла Хызыр, Чочайланы Жюнюс, Чыпчыкъланы Магомет, Шауаланы Магомет. Ол къауумгъа Уллу студия дегендиле.

1937 жылда Нальчикде ачылгъан Гитче студияда (Колхоз-совхоз театр)  Маммеланы Ибрагим, Акъайланы Далли, Къудайланы Маржан бла Хасан, Акъкъызланы Мустафа, Рахайланы Люба, Назир, Таубий, Таппасханланы Хыйса бла Оюс, Гергъокъланы Фердауус, Мечиланы Хусей, Бачиланы Куля, Байкъазыланы Алим, Макытланы Исхакъ, Жаболаны Мариям, Расулланы Къубадий окъугъандыла. Студия окъууун бошай туруп, К.Тренёвну «Любовь Яровая» деген пьесасына кёре спектакль салгъанды.  Алай бла миллет драма театр 1939 жылда 7 декабрьде кесини биринчи спектаклин кёргюзтгенди. 

Москвачыла юч уллу диплом спектакль бла къайтхандыла: Лопе де Веганы «Къой шаудан», Вс. Ивановну «Бронепоезд 14-60», Мольерни «Скапенни хыйлалары». Андан сора, эки студия да бир болуп, Малкъар къырал драма театр ишлеп башлагъанды.
«Къанлы къалын» деп, биринчи малкъар пьесаны уа жазгъан да, салгъан да ГИТИС-ни режиссёр бёлюмюн бошагъан Геляланы Рамазан этгенди. Таулула кеслерини жашауларыны юсюнден спектакльге бютюнда къууанып тюбегендиле.

Ызы бла Уллу Ата журт уруш башланып, эр кишилени асламысы ары кетгендиле. Къалгъанла  А.Корнейчукну «Платон Кречет», К.Симоновну «Парень из нашего города», Г. Мдиванини «Батальон западха барады», Гергель бла Литовскийни «Мени жашым», К. Гольдонини «Къонакъ юйню иеси» деген пьесаларына кёре оюнла салып, госпитальлагъа, окопла къазгъанлагъа, жаралы солдатлагъа ана тилибизде, орус тилде да ойнагъандыла. Душман кетгенлей, ол жангыдан ишлеп, эллеге жюрюп башлагъанды, арба табылса, аны бла, табылмаса – жаяулай. 1944 жылда, кёчгюнчюлюкню аллында, Малкъар театр «Аршин мал алан» деген азербайджан комедияны сала тура эди. 

Таулула сюргюнден къайтханда, Малкъар драма театр жангыдан ишлеп башлагъанды. Малкъар студияны болжаллы халда къабарты-орус театргъа къошхандыла. Аны аты «Къабарты-Малкъар къырал театр» деп тюрленнгенди. Малкъар актёрладан ол кезиуде шахарда болгъанла жыйылгъандыла: Ахкёбекланы Фатимат, Биттирланы Абидат, Геляланы Налбийке, Залийханланы Тамара, Кючмезланы Бахсанукъ, Кючмезланы Шарифа, Кючюкланы Магомет, Махийланы Зоя, Уяналаны Баблук. Кёчгюнчюлюкден къайтхандан сора биринчи спектакль Боташланы Иссаны «Таулада танг жарыйды» деген пьесасына кёре салыннганды. Анга 1958 жылда 9 апрельде къарагъандыла таулула. Ол кюн жабыу ачылгъанлай, залда адамла, бирден ёрге къобуп, кёпге дери къарс уруп тургъандыла.

Андан ары малкъар труппаны актёрлары К.Хетагуровну поэмасына кёре «Фатима», К.Гольдонини «Къонакъ юйню иеси» деген оюнланы салгъандыла. Ол тёлюден къайсы да тийишли эди махтаугъа. Кючюкланы Магомет – РСФСР-ни халкъ артисти, Биттирланы Абидат, Махийланы Зоя, Кючмезланы Шарифа, Маммеланы Ибрагим – КъМАССР-ни сыйлы артистлери болгъандыла.

1958 жылда Москвада Щепкин атлы театр училищеде малкъар студия ачылып, анда Ахматланы Зейтун, Байчеккуланы Абидин, Баразбийланы Исмайыл, Будайланы Ольга, Зумакъулланы Владимир, Къулбайланы Элизат, Къулийланы Борис, Мамсурланы Зоя, Мокъаланы Алексей, Отарланы Лейля, Созайланы Нина, Шауаланы Тахир, Энейланы Жамал, Энейланы Рая, Юсюпланы Хамит окъугъандыла. Ол заманлада Малкъар театр М. Заруднинни «Тейри къылыч», Этезланы Омарны «Къанлы той», А. Токаевни «Киеулюкле», Боташланы И. «Солтанны къадары», Н. Гогольну «Къатын алыу», Жантууланы Иссаны «Анала бла балала», Маммеланы Ибрагимни «Тойдан сора», Мольерни «Аурумагъан саусуз», Хамзаны «Майсараны хыйлалары», Г. Мухтаровну «Жарыкъ къонакъ» деген оюнларын салгъанды.

Щепкинчиле 1963 жылда эки спектакль хазырлап келгендиле: Шекспирни «Отелло», Б. Лавренёвну «За тех, кто в море». Артда ол жаш актёрланы, мында болгъанланы да бир къаууму сыйлы атлагъа тийишли болгъандыла: Юсюпланы Хамит – РСФСР-ни, КъМАССР-ни да сыйлы артисти, Ахматланы Зейтун – КъМАССР-ни, Россейни да сыйлы артисти, Баразбийланы Исмайыл – Россейни сыйлы артисти, Къулийланы Борис – КъМАССР-ни халкъ артисти, Ингуш Республиканы да сыйлы артисти, Будайланы Ольга, Къулийланы Элизат, Токумаланы Рая – КъМАССР-ни сыйлы артистлери. 

1972-1977 жыллада уа ГИТИС-де ючюнчю малкъар студия окъугъанды. Акъайланы Ахмат бла Аминат, Атмырзаланы Магомет, Бачиланы Ахмат, Жолабланы Тахир, Къалабекланы Мухарбий, Къулийланы Исхакъ, Малкъарланы Налжан, Мамучиланы Камал, Мырзаланы Солтан, Мишаланы Людмила, Семенланы София, Текуланы Рая, Тетууланы Анатолий, Улбашланы Мариям, Хайырланы Тамара, Шауаланы Орусбий  бери 1977 жылда къайтхандыла. Ала юч оюн келтиргендиле: Шекспирни «Ромео бла Джульеттасын», Софоклну «Антигонасын», Мольерни «Дон Жуанын». 

ГИТИС-ни бошап келген тёртюнчю студия малкъар театрда ишин 1991 жылда башлагъанды. Аладан Бачиланы Александр – КъМР-ни бла Ингуш Республиканы сыйлы артисти, Жангоразланы Мажит - КъМР-ни, КъЧР-ни да халкъ артисти, Мамайланы Фатима – КъМР-ни, КъЧР-ни сыйлы артисти, Ингуш Республиканы уа халкъ артисти, Бечелланы Людмила, Бичиланы Хаждауут, Жабелланы Асият, Созайланы Мариям КъМР-ни сыйлы артистлери болгъандыла. 

1996 жылда театргъа жангы адамла келгендиле: Искусстволаны Шимал-Кавказ къырал институтунда Къулийланы Борисни бла Басир Шебзуховну къолунда окъугъан Алтууланы Халимат, Бегийланы Заур, Доттуланы Фатима, Мисирланы Жамал, Сарбашланы Аскер, Таппасханланы Галима, Тохаланы Зулкъарний. Артдаракъ Мызыланы Аубекир къошулгъанды.

Бешинчи Щукин атлы училищени бошагъан студияны къурамына  Гогуйланы Арафат, Байтуугъанланы Света,  Жаппуланы Марат, Жашууланы Мухаммат, Байдаланы Шахим, Глашланы Алихан, Лия Ибавова киредиле. Ала да махтаулу боллукълары кёрюнюп турады. 

Миллетни харкюнлюк къыйын жашаууна жарыкълыкъ къошуу театрны баш борчуду. Малкъар театрны директору Жангоразланы Мажит, баш режиссёру Атмырзаланы Магомет да,  не жаны бла да алчы адамла болуп, этген ишлерине энчи кёз бла къарап, къараучуланы кёллерин кётюредиле.