Хыйныны кючю

Отоугъа Саниятха апсыны Зухра аш алып кирди.

  - Ол бек кюйсюз адамды. Сен аны къаллай болгъанын билмейсе. Ол сабийни сылтау этип, арагъызгъа кирирге излегенлей турлукъду. Неда этип, Къайсынны жибермезге кюреш алагъа. Гюльзира бир заманда бир затдан артха турлукъ жан тюйюлдю. Ахмат, сабийге окъуна къарамай, къарындашын андан бошданмы айыргъанмы сунаса? Угъай, Гюльзира къара ниетли, хыйлачы тиширыуду. Къайсыннга да ол заманда алай бла баргъан эди, -деп, Зухра  жаш келинни аллына келтирген ашарыгъын салды.

- Да мен анга сабийинги кёрме деп къалай айтырма?- деди Саният.

- Мен санга айтырыкъ, телефоннга окъуна чакъырма сёлешсе. Кесинге алай иги боллукъду, ийнан. Сюйюп айтама, -деп, Зухра отоудан чыкъды.

…Къайсын бла Саният къадарларын бир этерге 1955 жылда таукел болгъан эдиле. Экиси да билимлиле, къолайлы, уллу юйюрледен. Къыз битеу жашауу насыплы ётеригине аз да ишекли тюйюл эди.

Ала кёчгюнчюлюкде танышхан тёлюден эдиле. Къайсыннга тюбегинчи, Саният бир заманда да эрге барыр  умут этмеген эди. Болсада, аны биринчи кере кёрген кюнюнден экинчи кереге дери ол юйдегили болуп айырылгъан эди. Къазахлы къыз Гюльзира бла ол тёрт жыл чакълы жашагъанды. Алагъа жашчыкъ да тууады. Алай тиширыу Къайсынны анасындан, къарындашларындан да айырып, биреу бла да сёлеширге, тюбеширге къоймай эди. Аны таныгъанла хыйныгъа усталыгъын терк-терк айтып тебирегенде, жашны орта къарындашы Ахмат, неда этип, къарындашын азатлауну жолуна турады. Жашын кёрюрге термилген анасыны жилямукълары уа анга кюч бере эдиле. Алай бла ол муратына жетеди. Болсада Гюльзира уа эрин къайтарлыгъына аз да ишексиз эди…

Къайсын бир къауум заманнга илму ишине берилип, бир затны юсюнден да сагъыш этмезге кюрешеди. Алма-Атаны бийик билим берген окъуу юйлеринден бирини аспиранты эди таулу жаш. Жашауун да ол ызда къурар муратлы эди. Саният бла уа ол къызгъа жууукъ жетген тенгини туугъан кюнюнде танышхан эди. Къыз да аны эсине тюшюрдю…

Ол кюн таулу къыз дерсге кечирек болуп келип, устаздан уялгъандан кирмей, коридорда къалады. Сора эшикни жепи ачып, лекциядан эшитгенин алайда сумкасыны  юсюнде жазаргъа кюрешди. Бир такъыйкъагъа кёзюн ёрге кётюргенде, аны таба кёзлюкледе бир жаш келгенин эследи. Ол Саниятны жанына башын окъуна бурмады. Къыз аны миллети ким болгъанын билген окъуна этмей эди ол кезиуде. Алай, къара, бурма чачлы бийик жаш аны жюрегине тюйрелди. Сора, бир такъыйкъадан Саниятны бир сейир сезим бийлейди эм, ол кеси-кесине: Мени къадарым муну бла байламлыды, - дейди.

Бир аздан, эс жыйып, кесине да тели акъыллары ючюн айып этип, ол лекцияны андан ары жазаргъа хазырланды. Андан сора жашха институтда бир да тюбемеген эди. Сора жууугъуну туугъан кюнюнде кёргенинде уа, сейирсиннген, къууаннган да этди. Ол кюнден башлап аланы араларында сюймекликге ётген шуёхлукъну оту жанды. Жарым жылдан а Къайсын анга тойларына хазырланнганын билдирди. Саниятны юйюрю да, ыразылыгъын билдирип, ол къууанчха жарашдырылыу башланды…

Той да бошалып, ала кеслерини фатарларына кёчдюле. Тёгерекдегиле алагъа сукъланып къарай эдиле. Нек дегенде эки юйюр да бирден жаш юйюрге 4 отоулу уллу фатар сатып аладыла. Саният бла Къайсын да бирча ариула, омакъла. Алай бир айдан аланы тынч жашауларын Гульзираны телефон бла сёлешиулери бузуп тебиредиле. Алгъадан Саният алагъа артыкъ уллу эс бёлмей эди. Алай тиширыу кесин уятсыз жюрютюп тебирейди. Сабийни сылтауу бла Къайсынны терк-терк юйюне чакъыра башлайды. Бир къауум замандан, жашны хали осал бола, жууаплары да ачыта башлагъанлары аны харкюнлюк жашауун къарангы эте тебиредиле. Ауурлугъу болгъан Саният къайгъы этмезге кюреше эди. Жарсыуларыны юсюнден а не эгечине, не  анасына, сёз ычхындырмагъанды. Аланы жюреклери къыйналырларын аз да сюймей эди.

Къайсын ишинден келип, ушхууур да ашап, диваннга тыяннганлай, телефон сёлешеди. Ол къыстау кийинип, сёз да айтмай, чыгъып кетеди. Саният ким сёлешгенин ангылай эди. Сагъатха къарагъанлай, танг атхынчы жиляп чыкъды. Сора бир кесекден халин тап кёрмей, апсынына сёлешди. Ол жетип эшикни ачханында, полда аууп тургъан Саниятны кёрдю. Зухра терк окъуна «скорыйни» чакъырып, больницагъа элтеди. Анда сабий болжалдан алгъа туууп ёледи…

 Жарсыулу хапар тёгерекге терк жайылады. Экинчи кюн къарындашлары киеулерине тюбеп, хапар айтыргъа келгенде, ол кеф болуп тургъанын кёредиле. Эсирген адам бла ушакъ кереклисича бармазын ангылап, ала артха айланып кетедиле. Алай сёлеширге керек боллугъун а ангылатадыла. Саниятны анасы къызын больницадан кеси юйлерине элтирге сюеди. Болсада къыз унамай, кеси фатарына къайтады. Ол кюн Къайсын андан кечгинлик тилеп, халин тюрлендирирге сёз береди. Жашау къуралгъаннга ушап башлайды. Телефон звонокла да иги кесекге дери тохтайдыла. Юйюрде жашчыкъ да тууады. Саниятны кеси юйюрю башха шахарда жашагъаны себепли, къайын анасы терк-терк келип, сабийге къараргъа болушханды. Аланы аралары бек иги эди. Къызы болмагъан Ариужан, келинлерин сюйгенди. Керек болгъанда, хар бирине да эс тапдыра билгенди. Болсада Гюльзираны биринчи кюнден да сюйалмагъан эди ана жюреги. Ким биледи, башха миллетни адамы болгъаны ючюнмю. Ол тиширыу Ариужанны кёп жилямугъун тёкдюргенди. Бюгюнлюкде уа сюйген Къайсыны Саният бла юйюр къурагъанына бек къууанады.

Таулулагъа туугъан жерлерине къайтыргъа эркин этилгенде, Саниятны атасы артха кёчерге деп таукел болады. Алай жаш адамла Къазахстанда къалыргъа дейдиле. Анда аланы юйюрде энтта къызчыкъ тууады. Кёпле сукъланнган да эте эдиле аланы жашауларына. Нек дегенде «Волга» машиналары, сабийлеге къарагъан болушлукъчусу, театрлагъа, къонакъгъа жюрюу – аллай онглары жаланда къуллукъчуланы къатынларыны бар эди.

 Аллы. Ахырын 31 январьда басмаланырыкъды.