БИР АРБА ЖЮК БИЧЕН

 Бу  иш урушну аллында жыллада тау эллерибизден биринде болгъанды. Махмут деген бир абадан киши, элден узакъ болмай, гатлешде бир гебен бичен  ишлейди. Гебен  дегенде да,  эки атлы арбагъа иги жюк болурча. Мал кирмезча, тёгерегине чалман этип, иги бегитеди.

Аллай бир бичен уллу малгъа бир айгъа  эркин жетеди. Махмутну андан сора да бар эди бичени. Аны ол юйюне жыяды. Гебен а гатлешде къалгъанды. Къышда маллагъа юйде бичен жетмесе келтирирме, деп къойгъанды.

Быйыл а къыш эртте келип къалды. Терен къар жауду. Иги сууукъла да болдула. Эл башында бара тургъан «чыкъар-чукъур» тауушу эл аягъында  эшитиледи. Сууукъну кётюралмай, бир-бир терекле окъуна  атыладыла. Алай эте, къышны эки айы ётдю. Махмут гебенни келтирир къайгъыгъа кирди.

Кюн бираз жылынып башлагъанда, ёгюз арбасын да жегип,  гатлешге тебирейди. Элден чыгъып, бичен болгъан жанына бурулса, аллында арба ызла кёреди.  «Менден сора да бар кёреме бу сууукъда юйюнде олтурмагъан бир тынгысыз. Баям, отун алыргъа  келгенди ким эсе да», - дейди кеси-кесине.

Алай бираз арлакъ баргъандан сора  агъачдан балта таууш эшитилмейди. Энди бичен болгъан жерге узакъ къалмагъанды. Къараса, арба ыз ары бурулады. Нек эсе да бу тюз боюнлу тюйюлдю дейди да, Махмут ёгюзлени алайда къоюп, андан ары жаяу барады. Талагъа жетгенлей, терек  артына бугъуп,  гебен таба къарайды. Алайда уа бир жаш адамны биченин арбагъа жюклей  тургъанын кёреди. Адам иш кёрюр деп бир да мышмырын бузмайды. Ашыкъмай биченни жюклейди.

Махмут къарап жашны таныйды. Ол а жаш болгъанлыкъгъа,  намысы, сыйы жюрюген Жамал. «Тоба, астофируллах! Бу иги жаш, къалай урлай болур мени биченими. Тилесе да берлик эдим мен аны анга. Баям, ол менден да амалсыз болур. Не эсе да, мен анга кёрюнюп, жашны бетин жоймайым», – деп, Махмут юйюне кетди.

Иш а былай болгъанды. Жамалны бичени тауусула тура эди. Юйде уа малла бар.  Къышны уа сууукъ айы алда. Жабалакъ жауучу кюнле алыкъа узакъдадыла. Бир ингирде  Жамал элде маданият юйге киногъа къараргъа баргъанда, кеси тенглери Юсюп бла Хакимге аны юсюнден жарсып айтады. Была уа чамны, лакъырданы сюйгенле. Бир бирге кёз къысдыла да, Юсюп былай дейди: «Гатлешде сюелген гебеними юйге  окъуна келтирмегенме. Тюзюн айтханда,  жыяр жерим окъуна жокъду. Бар, элт юйюнге, башынга жарат, хакъынг да керекмейди. Бу сууукъ ингирде бир шеша алсанг, ичибизни жылытыр эдик. Ол бир гебен арабызда неди? Халалынг болсун», - дейди.

Жамал къайдан билсин жашла масхара этгенлерин,  сыйлайды  аланы. Сора экинчи кюн а биченни юйюне келтирди.

Эл ичинде адамла бир бирлерине тюбей турадыла. Жамал да Махмут бла къауум кере жолугъады. Бек жарыкъ саламлашып ётеди. Махмут да биченден хапар сормайды. Ахыры къалай бошаллыкъ эсе бир кёрейик деп, къояды.

Кюнле да ётедиле, жазны келе тургъаныны белгиси, уллу хапулары бла жерни агъарта, жабалакъ да жауду. Ол да къарны, бузну жуууп, череклеге къуйду.

Андан сора кюн тийди. Жап-жашил кырдык ёсдю. Элде бичен жетмей мал къоранчы болмай жазгъа чыкъдыла.  Алай ол жыл окъуна уруш башланды да, жашла ючюсю да ары кетдиле. Махмут а элде къалгъанды.  Колхозда ишлейди, мал да кютеди. Бираздан кёчгюнчюлюкню да сынаргъа тюшдю. Андан сора сау-саламат  элине-юйюне къайтады.

Энди ол сексен жылдан атлагъан кишиди. Болсада юйде ийнек  тутады. Алгъынча гатлешде бичен чалмайды. Къоншуладан мал аш сатып алады. Жашла да уруш азабын, кёчгюнчюлюк къыйынлыкъланы да сынай, сау-саламат  эллерине жыйыладыла, уруш, жашау жолларыны  юслеринден хапарлаша турадыла. Бир жол, бичен хазырлауну къыстау баргъан кезиуюнде, Юсюп бла Хаким Жамалгъа берген гебенлерин эсге тюшюрдюле. Ол Махмутну бичени болгъанын да айтдыла.

 Жамал жашлагъа ачыуланнган да этди. Алай озгъан жылланы артхамы къайтарлыкъды. Ол аны бла къалады да, кюнлени биринде Махмутну юйюне уллу бичен жюгю бла машина келди. Андан биз башында сагъынылгъан  жашла тюшдюле. Бири башындан атып, экиси уа биченни ариу, тап къаладыла. Юйню иеси : «Жашла, бу  этгенигиз неди», - деп соргъанда, ишни болушун айтадыла. Акъсакъал ол кюн алайгъа барып, Жамалны бичен жюклей тургъанын кёрюп кетгенин айтханда, Жамал отну мыдыхыча къызарды. Бирси жашла уа Махмутха кёп ариу алгъышла  айтдыла.

Махмут биченин алгъан жашны ким болгъанын ангылап, анга къайгъы ачмады. Ол угъай да, аны юсюнден хапар окъуна айтмады. Жамал да ишни къалай болгъанын билгенден сора ахшылыкъны иги бла къайтарды.

Поделиться: