Келинни баш ауун алыу, сый бериу

Той баргъан кезиуде келинни баш ауун алыу бла сый салыу уллу, магъаналы жумушладан бириди. Киеу жёнгерле келинни келтиргенден сора юч-тёрт кюнден неда бир ыйыкъдан сора болады бу иш, энди жашны, къызны жаны да къалай келишгенлерине кёре. Асламысында шабат кюн этиледи. Адамла ишлеринден эркин болгъан кезиуде. Бир амал болуп, узакъгъа созаргъа жарамайды.

Былайда бир затны белгилейик. Сёз элде, юйде бола тургъан жумушланы юслеринден барады. Арт кезиуде тойланы кафеледе, ресторанлада ётдюрюп битеу чурумланы бир кюн, бир жерде этип къоядыла.

Алайды да, келишген кюн къызны адамлары киеуню юйюне келедиле. Тогъуз-он адам боладыла. Асламысы тиширыула. Къонакъбайла алагъа ариу тюбейдиле. Алагъа деп хазырланнган отоуда олтуртадыла. Биргелерине жашны жанындан юч-тёрт абадан тиширыу болады, келинле шапалыкъ этедиле.

Къонакъла ауузланнгандан сора, аланы тиширыулары барып келинни кийимлерин алышадыла. Жангы жыйрыкъ кийдиредиле, белине ал бота къысадыла. Башында уа юч жаулугъу болургъа керекди. Биринчиден, мангылайын жапхан гитче жаулукъ. Анга чикиля дейдиле. Экинчиси, башына жайылып къалады. Ол уллуракъ болады, чачакълы, чачакъсыз да. Бек башындагъы уа бирсиледен сыйлы, асламысында чачакълы гыранча. Аны орунуна япон жаулукъну да салыучудула.

Дагъыда къол ау деп болады. Эки гитче жаулукъну келинни къолларына къысадыла. Алай этип кийимлерин алышындырып бошагъандан сора, аны отоудан тышына чыгъарадыла. Ол кезиуге да уллу эс бурургъа керекди.

Келинни онг жанында – дигизасы, сол жанында уа – экиге айланнган эгечи неда къаршы жууукъ  тиширыу. Ала эки къолундан тутуп, келинни арбазгъа чыгъарадыла. Босагъадан атлагъанлай, къурманлыкъгъа союлгъан къойну териси жайылып болады. Эки тиширыу да келинни аны юсюне сюейдиле, кеслери уа къатындан кетмейдиле. Къоншу, тийре да жыйылып, бу юйге къошулгъан жангы адамны бетин кёрюрге сюедиле. Сабийле да кёпдюле. Ала уа келинни башындан къуюллукъ конфетлени, ахчаланы сакълайдыла.

Бек алгъа тукъум тамата келип алгъыш этеди: «Сен бу юйге, арбазгъа киргенден башлап жаратхан Аллах элибизге, къыралыбызгъа кёп ахшылыкъ берсин. Дуниябыз тынчлыкълы, ырахатлы болсун. Сен да толу юйюрлю болуп, кёп жыл насыплы жаша», - дейди. Ол сёзюн бошагъандан сора, жашны ата эгечи неда къаршы жууукъ тиширыу табакъдан келинни башындан конфет-къалач, ахча къуяды. «Жангы келин бла бу юйге кёп ырысхы келсин», - дейди. Ол кезиуде сабийле чабып, тёгюлген затланы жыядыла.

Сора киеуню жанындан тукъум адамы къамичи сап бла келинни башындан биринчи жаулукъну алып киеуню атасыны анасына, ол болмагъанда, эгечине береди. Анга баш ау дейдиле. Ол тиширыуну намысыны белгисиди. Экинчи жаулукъну алып жашны анасыны эгечине бередиле. Бередиле дегенде да, инбашларына саладыла. Ол жаулукъланы иш бошалгъынчы бюклерге, чулгъаргъа жарамайды.

Жаулукъла алыннгандан сора, дигиза келинни къол ауларын тешип эр кишиге узатып къамичи сапха салады. Ол а аланы баш ауну берген тиширыууна ётдюреди. Ала уа келин бюгюнден башлап, юйде жумуш этерге эркинди, дегенни белгисидиле. Келинни белинде да болады жаулугъу. Ол а тиширыу бу юйге сабий ёсдюрюрге хазырды дегенни билдиреди.

Аны да, ал ботаны да дигиза тешип, эр кишини къамичисини сабына салады. Ол а аланы баш ауну берген тиширыууна ётдюреди. Келинни бети ачыкъ болгъандан сора, жаулукъла барысы да жашны анасына бериледиле. Аланы оноуларын ол этеди.

Баш ауну тукъумдан сабийге да алдырадыла. Миллетде ол тёре да жюрюйдю. Арт кезиуде уа тёрт улан неда эки къыз бла эки жаш келинни тёгерегинде тепсейдиле. Баш ауну, къол ауну да ала аладыла. Ол да адетибизге жангы зат болуп къошулуп барады.

Бу тюрлю жумушла бошалгъандан сора, жашны ата эгечи келип, келинни къучакълап: «Огъурлу келин бол. Сени бетинг ачылгъан кюнден башлап къарындашымы юйюне, элине Аллах тынчлыкъ, ырахатлыкъ, кёп ахшылыкъ берсин. Сени уа жашауунг къууанчдан толсун. Сабийли-балийли болуп, баш иенг бла кёп жаша».

Ызы бла киеуню анасыны эгечи барады. Ол да бу юйюрге жангы къошулгъан адамны къучакълап, алгъыш этеди. Дагъыда юч-тёрт тиширыу алгъыш айтадыла. Аладан сора жашны анасы, ызы бла атасы аны къучакълап алгъыш этедиле: «Къызларын ёсдюрюп, ариу къылыкъгъа юйретип бизге берген атагъа, анагъа саулукъ-эсенлик», - дейдиле.

Ала жерлерине олтургъандан сора, тукъум келинледен абаданыракъ тиширыу жангы келинчикге чай къашыкъны буруну бла азчыкъ бал къаптырады, тилинг мунуча татлы болсун, деп.

Аны бла баш ау, къол ау алыу жумушла тауусуладыла. Биягъы ол эки тиширыу келинни билеклеринден тутуп, ары-бери бурмай, тюз ол халда отоууна кийиредиле. Жашладан бири терини кетереди.

Былайда бир затны чертмей болалмайбыз. Арт кезиуде келинни баш ауун алгъандан сора, аны алайда окъуна атасы, тамата къайыны неда киеу бла тепсетедиле. Битеу халкъ да алагъа къарап. Ол арталлыда бизде жюрюген адет тюйюлдю.

Энди уа тойда бек магъаналы, кёп тюрлю даулашла къозгъалыучу жумушладан бири – сый юлешиу башланады. Аны  кюбюр неда чемодан бла келтиредиле. Биринчини къызны жанындан эки жаш адам кётюрюп кийиредиле. Сора экиси да: «Сый бергинчи ачмайбыз», - деп тохтайдыла. Жашны жанындан алагъа саугъала бередиле. Сёз ючюн, бирер кёлек дегенча.

Саугъаларын алгъандан сора, ала кюбюрню къатындан кетедиле. Анда болгъанны уа къызны жанындан келин адам юлешеди. Ол кеси да сёзге уста болургъа керекди. Хар юлешген затын иги да багъасын, магъанасын кётюрюп айтырча.

Сыйны юлешип бошагъандан сора, къауум кёлек, жан жаулукъла, къол жаулукъла, дух сапынла, чарыкъла къаладыла. Аланы уа арбаздагъылагъа чачадыла. Аны бла сый юлешиу бошалады.

Сора той жангыдан башланады. Жаш тёлю тепсейди, ойнайды, абаданла алгъыш айтадыла. Уланлары болгъанла кеслерине келинликле сайлайдыла.

Къызны бернеси уа бираз артдаракъда салынады. Айдан жылдан да этедиле, бирле уа сабийлери болгъандан сора окъуна. Анга былай бу заманда деп, шарт айтылып къалмайды. Хар ким онгуна кёре этеди. Башында сагъынылгъан затла барысы да миллетибизни алтын тёресинде жюрюген жорукъладыла.