Жашырын къысдырыкъ

Жууаш, чачы кюмюш бет ала башлагъан, орта жыл санлы эр киши ара мюлкде бухгалтерди. Сабырды, бир артыкъ сёз ауузундан чыгъармаз. Айтса да, хар сёзюне жюз сагъыш этер. Уллугъа - уллуча, гитчеге гитчеча сёлеше биледи, ариу тиллиди. Аны битеу эл да сюеди, хурмет этеди.

Юйюрюню, юйдегисини юсюнден айтханда уа, жашау нёгери Эгеухан бираз чибижи маталлы тиширыуду. Баш иесин къагъа-согъа турургъа бек сюйген. «Сенден мен сыйлы тукъумдан чыкъгъанма, уллу къуллукъчугъа барыргъа тийишли эдим, былай юсюне да дух-мух сюртюп айланнган, машинасы да болгъан...» - дегенни уа ингир сайын айтып, эрини жюрегин сындырмай да къоймаз.

Жууаш а аны артыкъ ыразылыкъда алмагъан эди. Атасындан, анасындан да ёксюз къалгъан жашны юйдегили болур заманы жетгенде, жууукълары оноулашып келтирген эдиле аны, къыз а, эки-юч кере да айтдыра турмай, бир сагъыннганлай окъуна ыразылыгъын билдирген эди. Энди уа кёремисе аны айтып тургъанын!

Жууаш, харип, тёзеди да турады. Айырылама, кетеме десе да, къайры барсын? Эгеч, къарындаш жокъ. Атасы, анасы да эртте ёлгендиле. Кимине барсын? Жашаууну уа кёбюсю кетди. Энди мындан арысында жангы юйюр къурапмы айланырыкъды?

Сабийлеге уа не оноу этгин? Эки тамата эгизлерине – Хасаннга бла Хусейиннге - бюгюн окъуна къатын ал. Бек иги жашладыла. Аракъылары, тютюнлери жокъ. Ала да бирер жерде ишлейдиле. Хакъларын саулай аналарына бередиле.

Гитчелери Махмут бираз хыпыярыракъды. Къара ишге кесин артыкъ бермей, акъкъолуракъ болуп ёседи. Атасы: «Ишле, бир жукъ эте бил. Юйюрюнг, юйдегинг болса къалай кечиндирликсе?» - деп урушса, анасы уа, ортагъа кирир да: «Тийме жашыма. Мен сауда ол бир жукъдан керекли болмаз. Ишлерге уа юйрене-юйрене турур артда. Шёндю уа къыйнама», - деп, тырманын къоймаз.

Бир кюн бухгалтерге аны жангыз къайыны Элбуздукъ келеди. Киеую къайыныны келгенине артыкъ ыразы болмады. Сюймегенден да тюйюл эди. Ол ашаргъа-ичерге излеген адамды. Къуруда: «Элтмеймисе бир жары, сыйламаймыса?» - дегенлей тургъан. Муну уа аллай онгу жокъ. Къатын алгъанлы, эркин ахчасы болмагъанды. Юйдегиси аны айлыгъын кеси алып къояды.

Ахчасы болмагъан киши уа кимни, къалай сыйларыкъды?! Ол ишни болушун къайынына ачыкълайды. Элбуздугъ а, эгечине урушурну орунуна: «Сен къаллай кишисе, къатынынгдан бир къысдырыгъынг болмагъан. Мен а, хар айлыгъымдан бир затчыкъла букъдура тургъанма да, иги кесек ахчачыкъ жыйгъанма. Эр кишини азмыды жояр жери! Сен да алай эте тур», - деп, дагъыда киеуюне тырман этеди.

Бу сёзле Жууашны сагъышха къалдырдыла: «Кертиси бла да, мен кимден осалма? Бир адамдан артха къалмай ишлейме, мадар этеме. Аны ючюн а не сюйген затымы киймедим, не жаратхан жериме бармадым. Аны къой да, сау бол деп окъуна эшитмедим. Мындан арысында бир къысдырыкъчыкъ  жыяйым. Ауругъан кюнюме жарар. Оллахий, бу хайырсыз Элбуздукъ да бир тюз сёз айтды», - деп, ай сайын иш хакъындан ахчачыкъ букъдура башлады.

Салгъан а къайры этеди? Эски чындайгъа чулгъап, халжар башында бир мюйюшде асырайды.

Жыл бла жарым чакълы заман озду. Алай бла Жууаш иги кесек ахча жыйды.

Бир ингирде маллагъа Махмут къарайды. Ийнеклени да саууп, алагъа бичен сала тургъанлай, чындай къыйыр эслеп къояды. Бу уа не болур деп алып къараса, аны ичи уа ахчадан толу.

Бир аперимлик алама деп, аланы анасына чапдырады. Аны кёрген Эгеуханны ауузу от чакъдырады: «Тохтасын, ол бери бир жетсин», - деп, ачыуланады.

Баш иеси юйге киргинчи окъуна, бу муну юсюне атылады: «Мен къан къусуп ишлеп, сомуму, шайымы да юйюме келтире, сен а ахчангы халжар башында букъдуруп, аллай-быллай боллукъ, бизден сора да бир юйюрюнг болур», - деп, битеу орамгъа да эшитдире, Жууашны юсюне болады. Ол а: «Да, Оллахий, да, Билляхий...» - дегенден башха зат айталмайды.

Андан сора эки ыйыкъ озду. Юйде уа хал исси суу къуйгъанлайды. Эр бла къатын бир бирге сёлешмейдиле. Жашлары да алагъа артыкъ тюберге сюймейдиле. Эрттен, ингир сайын тынч, ырахат бирден ашап, ишге жайылыучу юйюр энди ол адетин да къойгъанды.

Бу хапар кенгнге жайылады. Аны эшитип, биягъы Элбуздукъ киеуюне келеди. Олсагъатлай: «Ай, ант ызынгдан боллукъ, сен айтханны этеме деп, ишим кырты болду», - деген тырманны да эшитеди.

- Жарсыма аны ючюн, ингирде келип, хар затны да тап этерме, - дейди Элбуздукъ да.

Ашхам жулдуз бла тенг юйге Элбуздукъ киреди. Жууашны аллына барып, салам-келям да эте турмай, эгечи, сабийле да эшитирча: «Ы, маржа, ол мен санга берген ахчаны бир къайтар. Билмей тургъанлай бек керек болуп къалгъанды. Кеч келгеним да анданды», - деди.

Аны эшитген тиширыу эс да жыйгъынчы, Жууаш, онг къолун юй бийчеси таба бура: «Андан сор», - деди.

Элбуздукъ, эгечине бурулуп: «Келининги халын билесе. Хуржунумда капек къоймайды. Арт кезиуде уа иш хакъымы, конторгъа барып, кеси алып тебирегенди. Эр кишиге уа аз затхамы керекди ахча. Санга келсем окъуна бир конфет-къалач алмай, ауузуму ачып, сабийлеге къалай кёрюнейим? Ма аллай жумушлагъа деп, айдан, жылдан сом, эки сом къоша, бир жашырын къысдырыкъ жыйгъан эдим, асыраргъа уа киеуге бергенме. Энди ол керек болуп къалгъанды да, аны алыргъа келгенме», -деди.

Жашла аналарына къарадыла. Ол а: «Мен аллай-быллай боллукъ. Ауузум тутуллукъ, къурурукъ, гюняхсыз кишиге не затла айтдым?» - деп, оу-шау эте, башха отоугъа кирип кетди да, къысдырыкъны къарындашына берди.

Андан бери къауум жыл да озду. Жууаш да жеринде ишлегенлей турады. Ай сайын хакъын да алады. Юйде аны соргъан-оргъан а жокъ. Эгеухан а, ахчаны къолуна ала: «Эр кишини жаны къуру болургъа жарамайды», - деп, аны экиден бирин баш иесини хуржунуна салады.