Ол ашхамда жаннган жулдузлай эди

Жырчы Сымайылны жашау жолу, белгилисича, сыйдамладан болмагъанды, къадар аны сынар ючюн къоймагъанды. Алай илхамлы инсанны жашау къыйынлыкъла сындырамыдыла, билмейме, алай Семен улуну уа не къыяма кюнледе да чыгъармачылыкъ отун ёчюлтмегенлей элтирге кюч-къарыуу болгъанды, насыпха.

Тебуланы Шукур алгъын жыллада жазгъан бир материалында аны юсюнден болмагъанча тынгылы айтады. Аны бир кесек къысхартып, басмагъа хазырлагъанбыз да, окъуучуларыбызны ол иш бла шагъырей этерге излейбиз, Семенланы Сымайылны хурметлеп, айтхылыкъ назмучу-жырчыбызны эсибизге тюшюрюп.

Семенланы жырчы Сымайыл Учкулан элде 1891 жыл Семенлада Унухну юйюрюнде туугъанды. Аны кесини атасы да, къарт атасы Къалтур да хажиликге баргъан жерлеринде Меккада ауушхандыла.

Сымайыл сабий заманында, медиресеге жюрюп, арапча окъургъа юйренеди. Алай а ол арапча уста жаза билмегенди, миллет латын, орус харфлагъа кёчген заманда аны бла да кюрешмегенди.

Сымайылгъа Аллах берген фахму жыр болуп тёгюледи. Ол ёсюп жетерге таулагъа Совет власть келеди. Революция не келтиргенин хар кимден иги ол сезеди, жангы жырла этеди. Ала аууздан-ауузгъа айтыладыла.

- Къара пайтонум - Байкъул улуна!..

Энди башчыбыз жюрютсюн.

Болумну сюзюп, тюз ангылагъанма

Жангы заманны жюрюшюн, - дейди жырчы.

Ол революциягъа къошулуп, ёрге тургъан миллетден айырылып къалмайын, биргесине киреди жангы жашаугъа, анга сый берген жырланы жырлап. Аны кёп жерге чакъырадыла, ол жангы жашауну къурагъанланы кериуан жулдузларыды.

Сымайыл юч кере юйдегиленнгенди. Биринчи къатынын алгъан заманда, ол адетин тындырмай, къызын къоюп, кёчюп кетеди. Бир ненча замандан Сымайыл Ижаланы ариу Анисатны кёрюп, аны жюреги сюймеклик отда жанады, алай а аны атасы, уллу къуллукъда ишлеген киши, къызын къатын къойгъан Сымайылгьа берирге излемейди. Сымайылны къызы Зубайда къарт анасындан эшитгенин айтады: «Атам Анисатны алып кетгенинде, аны къарындашы талай кюнню къошха ишине келмей тургъанды. Нек къалдынг дегенлеринде, Анисат ёлгенди да, аны бла мычыдым деп жууап бергенди».

Совет власть жаннгы жашау къурайды, Семен улу жангы жырла этеди, жашнагъан жюрек башхала сюйюп тынгыларча уллу сюймекликге «Акътамакъ» атлы жырны жазады. Жырлагъанны сюйген къарачай миллет, эрлай азбар этип жырлайды:

Сууну бойнун ойнай келеди

Бир ала чабакъ, кёк чабакъ.

Эй! Шам Семенлада келип болгъаед

Meнu сюйгеним да Акътамакъ.

Секирип миндим да атыма деймен а,

Былай жууукъ олтур къатыма

Эй! Анисат дерге уялгъан этеме,

Акътамакъ атадым атынга.

 Сымайыл 1918 жылда Анисатны алып, жыйырма жылны жашайдыла ала бирге уллу сюймекликде. 1938 жылда уа ажал Анисатны баш иесинден айырады.

Ол заманнга «Акътамакъ» жыр, къуу къауданнга от тюшгенча, жайылады миллетге. Керти фахму, Семенланы Сымайыл кеси уа орус, латын харфны билмегени себепли, этген жырларын, къагъытха тюшюрмей, башында тутуп жырлагъанды.

Жырчыны поэтден башхалыгъы неди? Биринчиден, жырчы таркъаймагъан кезлеудю. Аны жюреги жырлагъанлай турады. Экинчиден - ол ётюрюкню айтхандан эсе ёлгенни игиге санайды. Сымайылны назмуларын окъусанг да, революцияны таулада къалай баргъанын ол кюннге тюшгенча кёресе.

Миллет аны бек сюйгенден, айтханын НКВД-дан жашырып тургъанча боласа, аны назмуларын окъусанг. Жырлары десек, ары деричи мыдах макъамлы жырлагъа ушамайдыла, ала жюреклени къууандырадыла. «Акътамакъ», «Минги тау», «Салам тон», «Махар суу» жырлары хар бир таулуну жюреги сюйгенча чыгъармала болуп, Сымайылны ауазын сакълагъанлай турургъа излейдиле.

Аны аты саулай Шимал Кавказгъа айтылады. Алай болса да, алыкъа аны кёпле терен фахмусун билмейдиле.

Бир минг тогъуз жюз отуз алтынчы жыл Ереванда «Давид Сосун» деген эрмен эпосну мингжыллыгъына аталгъан байрам болады. Ары битеу Совет Союздан айтылгъан жырчыла жыйыладыла. Жол узакъ, жауун кюнле болуп, Сымайыл кесини тилманчы Биджиланы Магомет бла жыйылыугъа кечигип жетедиле. Былайда айтышлада жырчыланы араларында Сымайыл биринчи оруннга чыгъады.

Аллы.  Ахырын 20 октябрьде окъугъуз.