Урушда – жигит, урунууда - жигер

Кёнделенден Отарланы  Фатимат атасы Отарланы Хызырдан кёп хапар эшитгенин айтып, аладан  бири бла газет окъуучуларыбызны  шагъырей этерге сюйгенди.

«Уллу Ата журт уруш башланнганда, Кёнделенден бек кёп адам кетген эди къазауатха. Аланы араларында Отарланы Махмут да болгъанды. Алгъа  туугъан элинден Георгиевск шахаргъа  элтедиле. Ызы бла Ровногъа ашырадыла. Анда  3-чю Украин фронтну санында болгъанды.

Связьчы эди. Кеси къуллукъ этген   аскер бёлюм бла башхаланы араларында байламлыкъ жалчытып тургъанды.  Телефон чыбыкъ юзюлсе, топ-окъ  атылгъанына да къарамай, бирде чабып, бирде уа  бауур тёбен сюркелип, юзюлген жерлени жалгъап, связьны тохташдыргъанды.

Урушну биринчи жылларында, немис  кюч уллу болуп, бизникилеге артха ыхтырылыргъа тюшеди. Эллени, шахарланы къоя барадыла. Украинада  бир эл  къатында бираз мычыйдыла. Мылы окоплада тургъандан, аны ёпкелерине сууукъ ётюп, ол  къаты ауруйду.

Бизникилеге андан да  кетерге  тюшеди. Ол заманда командир Махмутну элде къояр акъыл этеди. Болсада  жаш анда къалыргъа унамайды: «Ёлсем, жолда  асырарсыз. Мында къоймагъыз»,-деп тилейди. Бир эллиси Атайланы Салих да сёз къошады. Тамата, сагъыш этип, аны машинаны кабинасына  олтуртады.

Отар улу, кёзю-башы къарангы этип, сегиз сутка  келгенди жолда. Нёгерлери  иги  азыкъла мажара, аладан ашай, бираздан  аурууун хорлайды. Андан сора  жангыдан окопла, телефон чыбыкъ тартыу. Топланы атылгъан тауушлары, окъланы шууулдап ётгенлери. Алагъа  да къарамай, Махмут аскер бёлюмлени  связь бла жалчытады. Польшаны, Чехословакияны жерлеринде да болады. Гитлерчилени  къууа, аланы ара шахарлары Берлиннге  да жетеди.

Бир кюн Махмутну нёгерлеринден бирине письмо келди: «Энди юйге къагъыт жазма, бизни кёчюрюп барадыла. Къайры элтгенлерин билмейбиз»,-деп айтыла эди анда. Хапар битеу таулу  жашлагъа жайылды. Жарсыдыла барысы да. Алай  этер амал жокъ. Уруш алыкъа тауусулмагъанды. Алда  кёп  сермеш бар.

Берлиннге кирген жерде  къанлы уруш барады. Немислиле тохтаусуз топ-окъ атадыла. Жер къара тютюн этгенден  кёкню  жапханды, кюнню жарыгъы  окъуна жутулгъанды. Жаш къуллукъ этген  аскер бёлюмню таматасы командующий бла сёлеше тургъанлай, связь юзюлюп къалады. Аны  жалгъаргъа тебирейди.

Аскерчиле тургъан жерден бираз  баргъанлай, агъач ичинде къарелди эслейди. Гитлерчи связьны чыбыгъын юзюп, бир жанын чулгъап, бара тура эди.  Кёп сагъыш эте турмай, жаш, ушкогу бла  атып, аны жаралы этеди. Ол кезиуде  Махмутну  нёгерлери  да  жетдиле.  Жаралы солдатны тутуп, машинагъа миндирип, штабха  алып  кетдиле.  Экинчи кюн ол жигитлиги ючюн анга майдал берилген эди.

Отар улу Хорламгъа Берлинде тюбейди. Нёгерлери бла аны оюлгъан орамларында айланнганды. Дунияны бийлерге кюрешген фашистлени ара шахарларыны кюйгенин кёргенди. Алай  аны  уруш жолу аны бла  бошалып  къалмады. Анга  дагъыда  бир кере  ёлюм бла бетден-бетге тюбеширге  тюшеди.

Берлин сермешден сора Махмут къуллукъ этген аскер бёлюмню Чехословакияны ара  шахары Прагагъа  кёчюредиле. Анда немислилени  къалгъан-къулгъан  аскерлери эм власовчула бир болуп чабыууллукъ этедиле. Гитлерчиледен да  экинчиле огъурсуз эдиле.

Бир жерде  ала бла  тюбешип къалыргъа  тюшеди. Махмутха ала ючеулен болуп чабадыла. Сермеш башланады. Ала  аны  жерге  жыгъадыла. Бири аякъларындан, бири  къолларындан къаты тутуп, ючюнчюсю уа юсюне минип, боюнундан буууп  тебирейди. «Солууум тыйылып, энди  ёлдюм дегенде, анам  кёзюме кёрюннген эди»,-деп эсгергенди ол кюнню Отар улу… Биягъы, Атай  улу жетип, Махмутну боюнун бууа тургъанны эм башхаланы да къаплап, нёгерин ёлюмден къутхаргъанды.

Андан сора да, эки жыл тургъанды  Махмут аскер  къуллукъда. Эркин  этилгенден  сора Къыргъызстанда  Жалал-Абад областьда  Акъбаш элде  жууукъларына тюбейди. Анда колхозда  ишге да  тохтайды. 1949  жылда  Жаныкъулланы  Ханифа бла юйюр къурайды. Алагъа  юч къыз бла юч жаш тууады. Барысы да  юйюрлю болгъандыла.

Таматалары Рая Чегемде жашайды.  Аны гитчеси Фатимат устазды. Бек  гитчелери Соня да Жанхотияда школда  ишлейди.

Жашладан таматалары Тахир полицияны отставкадагъы полковнигиди. Аны гитчеси  Мусса-фермерди. Исса кёп жылны Тырныауузда Тау-байыкъландырыучу комбинатда ишлеп тургъанды. Бюгюнлюкде ата юйюнде жашайды.

Урушну, урунууну ветераны Отарланы  Махмут  2005 жылда дуниясын алышханды. Аллах ол дуниясын жарыкъ  этсин».