Аманат

Бу хапарны манга анамы эгечи Залийхат айтханды.   Жыл саны  жюзге жетгенине да къарамай, ол акъылын, эсин тас этмегенди. Аны айтханын мен   тукъумланы, атланы да  тюрлендирип  жазгъанма.

Уллу Ата  журт уруш башланнганда, Айдабекланы  Айшат   къагъанакъчыкъ эди. Къайдан  ангыларыкъ эди ол атасы Керим  къазауатха кирип, андан къайтмазлыгъын. Анасы Азизагъа да жетген   къыз элде жокъ эди.    Аны узун къара эшмелерине кёпле сукъланыр ючюн да къалмагъандыла. 

Аны ючюн болур эди, жыл саны да жетгинчи окъуна, Керим  къачырып кетгенди. Ала бир бирлерин  жомакъдача сюйгендиле. Жарсыугъа,  ёмюрлери бирге кёпге бармады. Хужулукъ  уруш айырды. Тойларында жууукъла, эллиле этген алгъышла уа, алагъа айтылмагъанча, къатлары бла ётюп  кетдиле.  Керим, чакъырлыкъларын сакълап турмай,  военкоматха барып, урушха жиберигиз, деп  тилеген эди. Ол кетген кюн  Азиза,  кесин тыялмай,  кёпге дери жилягъанлай турду.

Баям, аны жюреги сезе болур эди, ол аланы ахыр тюбешиулери болгъанын.  Тюгель жыл да озгъунчу,  ючгюл къагъыт келди. Андан сора Азизагъа  тийген ауруудан ол тюзелялмай,  кюнден-кюннге амандан-аман бола тебиреди.  Бир кюн а эгечи  Фазикагъа осуятын айтды:

- Мен бу аруудан не хазна иги болурма. Санга аманатды къызыбыз, аны къадары сени къолунгдады. Сора эки эшмеми  да, кесип,   алма терекни тюбюнде бастыр, -деди.

Фазика эгечи айтханны этип,  эки эшмесин басдырды. Андан сора   он кюн да турмай,  Азиза ауушду. Баш иесини аман хапарын эшитгенини бла ёлгенини арасында он кюн озмагъанды.  Азизаны асырау ишлери  битгенден сора, Айшатчыкъны жууукълары  алып кетдиле. Тюгель жыл да жашагъынчы Азизаны баш иесини къарындашы къызчыкъны кеси тукъумуна  элтирге мурат этди. Аны  ючюн  сюдге да кирди. Азизаны атасы, элде намысы жюрюген кишини,  къартлыкъ башы сюдлюк болуп айланнганын кётюралмай, ауруп, тёшек болду.

Ауур акъыллы Мустафа къызны алып кетгенлеринде, кёпге дери тёшекден къопмай, аш ашамай, къара туманнга батханлай турду. Айшатчыкъ да, къабыргъасын жангы юйюрге жарашдыралмай, кёп кюнлерин жилягъанлай ашырды. Артда уа, аш-суу да къыт болгъанда, къызчыкъны ёксюз сабийле тургъан юйге элтип бердиле.        Биринчи классха да Айшат анда баргъан эди.  Алай аны окъууу кёпге бармады, ючюнчю классны окъуучусу Айшатчыкъны биягъы ата къарындашы алып кетди. Анда уа школ къайгъы жокъ эди. Аманны кебинден,  жаш,   фатар табып, ишге да тохтады. Айшатчыкъ юйде аш-суу эте, гитче, иничге  билекчиклерин ишге жарашдыра, жашау эте турдула. Къызчыкъны юйде жумуш этгенин кёрген адам уллу сейирге къала эди.

Анасыны жууукълары уа, къызчыкъны къайдагъысын билмей, кёп изледиле. Болсада аны къайда жашагъанын  алагъа киши билдирмеди. Айшатчыгъ а, анасына бла атасына  ушаш, ариу къызчыкъ болуп ёседи. Кюнлени биринде ата къарындашы  юйдегили болурун билдиреди.

-Энди,  келин келсе, санга да тынчыракъ болур, ол кеси кёп жумушла этер, сен а, бир да болмай эсе да, ингирги школгъа жюрюп башларса,- деп къууандырады.

 Къызны керти да къууанчыны чеги жокъ эди. Болсада тойдан сора келин, ата къарындашы да ишге жюрюп башладыла, юйню ауурлугъу уа  биягъы къызны боюнуна тюшдю. Алгъын экеуленнге аш-суу эте эди, энди уа ючеуленнге. Жыл да озмай а жангы юйюрге сабий да къошулду. Биягъы Айшат а бешикчи болду. Аны алыкъа иги къатмагъан сюеклери  ол къыйынлыкъны  энди алгъынча кётюралмай башладыла.  Келинни жанындан тырманла да бирини ызындан башхасы къуюладыла. Не жумуш этсе да,  бюсюремегенин ачыкъдан ачыкъ билдиреди. Къыз бу юйде артыкъ адам болгъанын бекден -бек сезе барады.

- Кесибизге гыржынны аман кюн башыбызгъа келип, ишлеп, алай табабыз, сен да юсюбюзге тюшюп къачаннга дери турлукъ болурса,- деп келин тырман этгенден сора, къыз юйден кетерге таукел болду. Алай,  ингирликде уа чайникни отдан  алама дегенлей,  къайнар суу  юсюне  тёгюлдю. Ол заманда да келин кёрмегенча этип къойду. Къыз жаралары бек аман бола башлагъанда уа, амалын тауусуп, къатларында жашагъан оруслу тиширыугъа барып, дарман тиледи. Ол а олсагъат къызчыкъны больницагъа элтип жатдырды.

Юч айны ичинде ата къарындашы больницагъа жаланда бир кере баргъанды. Къызчыкъ биягъы аны юйюне къайтды.  Келин а, бюсюремеген  эсе да, алгъынча терс къараялмайды. Алай ол кюнден башлаб а, жашчыгъын Айшатха ышанмайды. «Сен сууну кесинги юсюнге угъай, мени жашыма юсюне къуяргъа сюе эдинг да»,- дей эди.  Аманны кебинден Айшат ата къарындашыны юйюнде дагъыда бир ненча жыл жашады.  Къоншуда оруслу жашчыкъ Айшатны жашырын сюйюп тургъанды.  Къыз да аны жарата эди. Жаш къызны жууукълары аны анга бермезликлерин биле эди, болсада  къызны къачырыргъа таукел болады. Бир кюн ала экиси да юйден къачып кетедиле. Жашны анасы алгъа къолундан келгенича болуша, сёз бла да юйрете, жашай келдиле. Игорь художникди. Этген суратларын сатып, андан тюшген файдагъа жашап турдула. Юч жылдан а алагъа жашчыкъ тууду, аны ызындан а - къызчыкъ.

Айшатны жашауу къурала башлады. Болсада  шахарны хауасы  жарашмай,  саулугъу осалгъа кете тебиреди. Ол заманнга уа Игорьни анасы да ёлген эди. Айшат а    анасыны туугъан элине келип, ана жууукъларын табады. Кесини юсюнден хапарын анасыны эгечине толусунлай  айтады.

- Жарлы эгечим манга сени осут эте ёлген эди,  мен аны осуятына кертичи  болалмагъанма. Ол дунияда ол манга не айта болур. Аны къабыры эки жарылгъан болур, насыпсыз Азиза.  Мен а сени излер ючюн да къалмагъанма, алай сени Орта Азиягъа алып кетгендиле  дегенлеринден сора не амал этерик эдик. Бек термилип тургъанма,  сен бир письмо жиберирсе деп да сакълагъанма. Къаллай бир кечени жукъусуз ётдюргенме. Энди мен сени бир жары да жиберлик тюйюлме, кесими къатымда юй тюп алып берликме. Былайда орналырса, юй ишлерге да болушурбуз, - деп, Фазика Айшатны кёкюрегине къысханлай кёпге дери турду. Кёп да мычымай,  Айшат да  юйюрю бла элге кёчдюле.

Фазиканы баш иеси, башха жууукъла, тенгле да, изеу жыйып, Айшатланы юйню башын жапдыла. Игорь да элге, журтха кесин жарашдыра, аз-аздан тилге да юйренди. Бир кесекден а Айшатлагъа ючюнчю сабий -  къызчыкъ да тууду.  Аны атына  Азиза деп атадыла. Мында уа  Айшатны  саулугъу да игиге айланды.

Бусагъатда Айшатны жашы Майкопда шахар школну директору болуп ишлейди, бир къызы уа эрге барып, Айшатны туудукъчукълары бла къууандырады. Игорь а республикалы музейледе суратларыны кёрмючлерин терк-терк къурайды.

Айшатны бла Игорьну  юйлерини отоуларыны биринде ариу тиширыуну сураты  сау къабыргъаны алады.