Уулу ичги

Сидр деп алма суудан неда ол къошулуп жарашдырылгъан ичгиге айтадыла. Аны спирти 1-8 процент болуучуду, кесинде да витаминле, минералла, антиоксидантла бардыла. Керти сидрни чыгъарыугъа алманы энчи сорту жарайды, танин деген заты аслам болгъан аллай. Бир-бир къыраллада, сёз ючюн, Великобританияда, сидрни чыгъарыуда алма сууну мардасы 50 процентден аз болургъа жарамайды – алада ол законну излемиди.

Бу ичгини татыуу ачыракъ неда татлы болады. Ол да жарашдырыу технологиясына, хайырланылгъан алмалагъа кёре. Дагъыда таза, жашил, саргъылдым, мор бетли болуучуду. Сидрни бир тюрлюлерин ачытхы къошуп этедиле, башхаларына уа бал туз къуядыла. Алай тёрели ичгиде уа аланы бири да болмаучуду.

Сидрни Карл Великий патчах (8-9 ёмюрле) къурагъаннга санайдыла. Айтханларына кёре, ол алмаладан толу машокга олтургъандан сора, ала эзилип, артда уа сууундан ма быллай ичги болгъанды. Алай сидрни юсюнден буруннгулу римли жазыучу Гай Плиний да айтып болгъанды. Аны юсюнден дагъыда Карл патчахны заманында басмаланнган «Шахар капитулиярий» деген жорукълада да жазыла эди. Онекинчи ёмюрде Нормандияны юсюнден материаллада тюберге боллукъ эди аны бла байламлы хапарланы, 13 ёмюрде уа сидрни Англияда да сатып башлагъандыла.

Ортанчы ёмюрледе сидр баскланы (ол кезиуледе Испанияда эмда Францияда жашагъан миллетледен бири) миллет ичгилерине саналгъанды. Узакъ 1189 жылда Лабурдан деген тийреде алма ёсдюрюу жаны бла жорукъла тохташдырыладыла. Сидрни жарашдырыуну жоругъу уа биринчи кере Наварра патчахлыкъда басмаланады. Алай бла онтёртюнчю ёмюрде ол сырадан эсе кенг жайылады.   

Сидр не заманда да жылны бир кезиуюнде этилген ичгиге саналгъанды, ол кеси да кёп заманны сакъланмагъанды. Аны кюзде хайырланыучу эдиле. Бир-бир европалы къыраллада аны бла байламлы байрамла да болгъандыла. Буруннгулу Англияда къыш сууукълада аны ариу ийис этген хансла бла къайнатып ичгендиле. Келир жылда тирлик бай болурча сидрни алма терекни бутакъларына чачып, тилекле этгендиле. Алманы сууун сыгъарча ол ёмюрледе ат тартхан энчи тирменни хайырланып болгъандыла.

Бюгюнлюкде эм иги сидр Францияда Нормандия эм Британь регионлада этиледи. Алада аны бек уллу шешалагъа (60-80 сантиметр) къуйгъан тёре да сакъланнганды. Бизни къыралда уа бир жылны ичинде 50-60 миллион литр сидр чыгъарылады.