Мени ишим аллайды

ЭССЕ

Пальтоланы алама, береме. Алай бла кёп адамны ашырама. Барысын да эсингде туталлыкъ тюйюлсе… Къалай да эслегин эсингде тутарча ол къадар адамны. Аланы пальтоларын алып, ары-бери чапхандан, аякъсыз болургъа жетесе. Бир кюннге къаллай бир адам ётеди, алай болгъанлыкъгъа уа, угъай, кийимлери бла адамланы таный башлагъанма. Кимни къаллай пальтосу болгъанын билеме, жетонсуз да алышындырмайма. Жети жылны ичинде алай юйреннгенме, сюймей эсингде  къалырча.

Ийнаныргъа къыйын да болур, алай мен а кимни пальтосун къалайгъа такъгъанымы окъуна билеме. Сёз ючюн, бирле бирге келедиле, бирле кетедиле. Къайры тагъарыкъса аланы быстырларын? Аны юсюнден тюйюл эди хапарым…

Быллай бир иш болады. Кертисин айтханда, ишден да тюйюлдю, алай… Ма алайны кёремисе, ол сахтиян тагъылып тургъан жерни. Анга бир-эки жыл мындан алгъа эки пальто тагъыучу эдим. Бири сарыгъа тартхан мор  бетли, кеси да жангычыкъ. Башхасы къара бетли, эр киши пальто. Кеси да эски болгъаны кёрюнюп тура эди… Экиси да бирге тагъылыучу эдиле. Эрттен бла экисин да бирге алгъанма, ингирде бирге бергенме.

Бирде уа иелери келмей къалыучу эдиле. Ауругъан да была биргеми эте болурла, кимдиле была бир бирге - эр бла къатынмы, деген соруула чыкъгъандыла.

Эсимдеди, ол эр киши акъ боюнлукъ да салыучу эди. Аны да пальто хуржунуна сугъар эди… Былай сууугъуракъ, шулпу этген кюнледе уа боюнлукъну тиширыуну пальтосу бла алыучу эдим…

Биринчи тиширыуну пальтосун узатыр эди, аны башындан кесиникин. Бирде къарасам, тюз адамлача, къара пальто ол саргъылдымны къучакълап тургъанча, кишини аман кёзю жетмесин деп къоруулагъанча кёрюне эди.

Хар заманда биргелей, бир бирден айырылмай, эрттеми келедиле ишге огъесе кечирекми,  жерлери уа аланы сакълап тура эди. Адам кёп болгъан кюн,  къайсын къайры тагъаргъа билмей чабышсам да, аланы жерлерине уа такъмагъанма башханы… Кесим да билмейме нек этиучю болурем алагъа алай. Билмейме!

Ол заманда дагъыда бир пальто эсимдеди. Эр киши пальто, мор бетли ол да. Ол да барысындан да башха тагъылыучу эди. Келир эди да иеси, тёгерегине къарагъаны жокъ, тешип атып кетер эди. Ол кеси да жангызлай айланыучу эди. Танышы, шагъырейи  - адамы да жокъ эди аны.

Иги пальто, кеси да багъалы  болуучу эди. Адамны эсинде къалырча. Бир жол аны илгиги юзюледи. Аны тикген къыяма тюйюл эди, алай! Кюн сайын бир кюреше эдим да ол пальтону тагъама деп, тюш да кет, тюш да кет. Кесине айтып, айыб этип да кюрешеме… Аны ючюн а экинчи кюн тюз алайлай келип къалыучу эди.

   Ол биреуге бош илгик болгъанлыкъгъа, ёмюрде къолуна ийне алмагъан эр кишиге уа ол уллу ишге саналады. Тёзюмюм къуруду да, алып, кесим тигеме пальтону илгигин жерине.

Алай акъыртын  барады заман да. Кюнлени биринде,эсимдеди, адам кёп, барысы да ашыгъышлы. Кючден-бутдан кюрешеме. Адамланы теркирек тешиндирип, бир бирни сакъламазча этер, жетончукъларын да ажашдырмай берир ючюн аямай къазауат этеме. Бир кесек шошуракъ болду, адам азайды, Аллахха шукур деп, солургъа олтургъанымлай, эсиме тюшюп, о мен жарлы, кесимикилени бир бирден айырып тагъып тура кёреме! Сары ариу пальто эр киши мор пальто бла бирге тагъылып турадыла. Ой, башсыз, дейме кесиме. Барып къарасам: мор пальтону орунуна къараны такъгъан болурма десем, угъай ол жер бошунлай турады, жетон жеринде тагъылып.

Заман озады, ай чакълы болур. Хар зат баргъаныча барады. Ол кюнден башлап. Сора бир кюн къара пальтону иеси келеди да, къатыбызда экибизден сора адам жокъ. «Бек тилейме, ол пальтону манга бир узатчыгъыз бир минутха», - деп бармагъы бла сары пальтону кёргюзтеди.

 Туугъан къарындашым болса да, эркин тюйюлме жетонсуз биреуню пальтосун берирге. Анга уа нек эсе да угъай деп айталмадым, бардым да сары пальтону узатдым, энди къара-къарама, андан санга зат да тюшмез. Ол алай буюрулгъан болур эди. Анга мен зат айтмадым . Ол а пальтону къоюнуна къысып, къарай кетип, артха узатды. «Сау бол», - деди да кетди. Андан сора мен аны кёрмедим.