«Тамамланнган жумушла кёпдюле, келир кезиуге да уллу муратла салыннгандыла»

КъМР-ни Башчысы Казбек Коков быйыл журналистле бла жылны аягъында пресс-конференция бардыргъанды. Экономиканы, социал сфераны, эл мюлкню, транспортну, туризмни, инсанланы социал излемлерин жалчытыуну юслеринден соруулагъа жууапла бергенди регионну оноучусу.

Тюбешиуню ача, асламлы информация органланы властьны бла жамауатны араларында байламлыкъланы къурауда магъаналарын чертгенди. «Сиз жамауатны жарсыуларын ачыкълайсыз, адамланы бла властьны арасында байламлыкъланы къурайсыз. Ол а регионнга башчылыкъ этиуню хайырлыгъын ёсдюреди.  Бюгюннгю тюбешиуде да ачыкъ ушакъ бардырыргъа чакъырама»,-дегенди.

Биринчи соруу а республиканы финанс болуму бла байламлы болгъанды. Казбек Валерьевич тамамланнган жумушла кёп болгъанларын, келир кезиуге уллу муратла салыннганларын   чергенди. Ол санда бюджет сферада ишлегенлени хакъларын кёбейтиу жаны бла мадарла бардырыладыла. «Экономика ёсюуню кёргюзтгенди. Анга уа республиканы кеси файдалары планда белгиленнген ёлчемден озгъанлары да шагъатлыкъ этеди – 14 миллиарддан 16 миллиардха дери.  Ол  а жамауатны социал излемлерин тамамларгъа онг береди. Келир кезиуге муратла салгъанбыз, алай аланы артыгъы бла толтурлугъубузгъа ышаныулукъ барды»,-дегенди республиканы оноучусу.

Къабарты-Малкъар инсанланы  къолайлыгъын ёсдюрген регионланы арасына  къошулгъанын белгилеп, бу даражаны андан  ары айнытыу жаны бла онгланы юслеринден да баргъанды сёз. Казбек  Коков халкъны ырахматлы жашауун къурауда РФ-ни  Президенти Владимир Путинни башлачылыгъы бла жарашдырылгъан миллет проектлени магъанасын чертгенди.  Быйыл а республикада аланы жашауда бардырыугъа 15 миллиард сом бёлюннгенди. «Ала адамланы къолайлыкъларын игилендириуге, инфраструктура жумушланы толтуруугъа бурулупдула. Миллет проектле экономиканы андан ары айнытыргъа онг берликлерине  ишеклигим жокъду. Анга уа сабийлери болгъан юйюрлеге къырал себеплик тохташдырылгъаны да шагъатлыкъ этеди.  Болсада кесибиз да производствону айнытыргъа, жангы ишчи жерле къураргъа керекбиз»,-дегенди.

Эл мюлкню болумуну юсюнден айта, республиканы оноучусу   продукцияны кёбетген бла бирге жангы технологияланы сингдирирге, алай бла уа жерни бир гектарындан жыйылгъан тирликни кёбейтирге,  малчылыкъны айнытыргъа кереклисин белгилегенди.  Бюгюнлюкде уа энчи бахчаланы айнытыу жаны бла мадарла толтуруладыла. РФ-ни Правительствосу алагъа субсидияла бёлюу жаны бла оноу этгенди. «Ол а элледе жашагъанланы бахчаларындан алгъа файданы ёсдюрюрге болушурукъду»,-дегенди.

Инвестиция проектлени юслеринден да соргъандыла. Казбек Валерьевич айтханыча, шёндюгю болумгъа къарамай, аланы болжаллары тюрлендириллик тюйюлдюле. Ол санда Тырныауузда тау-байыкъландырыу комбинатны ишин жангыртыу жумушла планнга кёре бардырыладыла.

Дагъыда женгил промышленностьну айнытыу жаны бла республиканы онглары уллуду. Тигиу фабрика къуралгъанды, алай аны бла бирге кесибизге къумач сокъгъан предприятие ачаргъа керекди. Ол жаны бла сёлешиуле барадыла. Проектни тамамларгъа  5 миллиард сом керекди, анда 1,5 минг ишчи жер къураллыкъды. «Бу проект жашауда бардырылсала, республикалы бюджетге тюшерик файдала миллиард сомгъа жетерикдиле»,-деп къошханды.

Жангы ишчи жерле къуралгъанлары бла бирге уа кадрланы хазырлау жумушла да толтуруладыла. Ол жаны бла соруугъа жууаплай, Казбек Коков Шимал Осетия-Алания Республиканы Шимал-Кавказ тау-металлургия институту  бла келишим этилип, комбинатха ишчиле анда окъутуллукъларын билдиргенди.  

Тюбешиуде  «Къоркъуусуз эм качестволу жолла» миллет проектни, эллени ичинде жолланы тапландырыуну, шахарланы бла эллени суу бла жалчытыуну юслеринден да айтылгъанды. Келир жыл суу бла жалчытыуда магъаналы жумушла толтуруллукъдула, ол санда Бахсан водовод  ишлетилликди.  Жолланы юслеринден айтханда уа, «Кавказ» федерал трасса  кенгиртилгенин бютюнда магъаналы жумушха санагъанды. 2025 жылгъа дери уа машинала бютюнда кёп жюрюген жолла барысы да жангыртыллыкъдыла. Элледе ара орамланы тапландырыугъа да аслам эс бурулады.

Туризм бла байламлы соруула бютюнда кёп болгъандыла. Казбек Валерьевич билдиргенича,   республикагъа келген къонакъланы саны 1,2 миллиондан озарыгъы белгиленеди. Аланы санын ёсдюрюуге уа битеу районлада тамамланнган жумушла болушадыла.  Ол санда Чегем районд  «Чегем» эм «Башил» турбазаланы жангыртыу жаны бла муратла бардыла. Республиканы бальнеология онгларына энчи эс бурулады.  Сёзге, Жылы-сууда тамамланадыла тийишли жумушла. «Алай анда табийгъатха хата салмай, бек сакъ ишлерге керекди. Уллу къонакъ юйле салыргъа жарамайды, мурдорсуз гитче отоучукъла къураллыкъдыла»,-дегенди ол.

Нальчикде да тамамланадыла туризм жаны бла мадарла. Ол санда къонакъ юйле, спа-отель къураладыла, санаторийлени мурдорунда жангы учрежденияла ачыладыла. «Нальчикде бир жолгъа бек аздан 7 минг адам солурча мадарла къураргъа мурат барды: жартысы къонакъ юйледе, жартысы уа санаторийледе тохтарча»,-дегенди эмда курортну жангыртыу жумушлагъа 30 миллиард сом керек болгъанын билдиргенди: «Аны бир инвестор окъуна тамамлаяллылкъды»,- деп къошханды ол.

Къурулушлары башланып, алай кёп жылланы битдирилмей тургъан объектлени жангыртыуну юсюнден да баргъанды сёз. Мекямла  бек аздан жыйырма жылны турадыла, аланы ишлетиуге уа 11 миллиард сом къоратылгъанды. Ала бла бирге инфраструктура объектле да бардыла. Алай бюгюнлюкде уа аланы хайырландырыу жаны бла мадарла этиледиле, юлгюге, театрланы двореци.  «Бюгюнлюкде аллай объектледе 5 миллиард сом багъасы жумушла толтурулгъандыла»,-дегенди ол.

Казбек Коков инсанланы приёмгъа алгъанын белгилеп, адамла асламында къаллай жарсыула бла келгенлерин да соргъандыла. Ол айтханыча, уллу система кемчиликлеге тарыкъгъанла жокъдула. «Жамауат бла байламлыкъла жюрютюу артыкъда магъаналыды. Алай бла адамларыбызны къайгъыларын, ишибизде кемчиликлени билебиз. Тарыгъыула бла келгенле уа асламында къыйын жашау болумгъа тюшгенледиле»,-деп билдиргенди. 

 Жыйылыуда   энчи аскер операцияда бизни аскерчилеге себепликни, эркин этилген жерлеге болушлукъну юслеринден да баргъанды. Казбек Коков айтханыча, республика  Скадовский районнга болушады.  Аны оноучулары устазла эм медикле жетишмегенлерини юсюнден билдиргендиле. Бюгюнлюкде республикадан специалистле ары барып ишлейдиле.

Сёз жаш тёлю политиканы, пассажир транспортда низамны, вокзалланы болумлапрыны юслеринден  да баргъанды.

 Ахырында «Заман» газетни баш редактору Къонакъланы Хасан Казбек Коковха  журналистлеге бурулгъан эс ючюн ыразылыгъын айтханды. Ол асламлы информация органлада бла социал медиада ишлегенлеге КъМР-ни Башчысыны саугъасы  тохташдыргъаны артыкъда магъаналы иш болгъанын чертгенди. Анга жууаплай, Казбек Коков мындан ары да бюджет сферада ишлегенлеге себеплик этиллигин чертгенди.

Жангы жылгъа къалай тюбериксиз, деген соруугъа жууаплай:

- Ишде боллукъма. Жаланда жангы жылгъы кечени юйюрюм бла бирге боллукъма. Ол бизде ариу тёреди,-дегенди эмда жыйылгъанланы, республиканы саулай да байрамла бла алгъышлагъанды.

Тикаланы Фатима.