Тюрмеледе эм кёп тиширыу - Америкада

Тюрме ведомствону эсеплерине кёре, Россейде арт жылда эркинликлери сыйырылгъан тиширыуланы саны эки мингнге азайгъанды, деп билдиредиле «Российская газетада».

Ол, бир жаны бла, азыракъ кёрюне эсе да, былайда иги жанына атлам этилгени магъаналыракъды. Бюгюнлюкде темир бурууланы артларында 52,5 минг тиширыу турадыла. Аладан 42 минги колониялада жашайдыла. Къалгъанлары следствие изляторлададыла, аланы ишлери бла байламлы оноула алыкъа чыгъарылмагъандыла.

Бу ёмюрню аллындан башлап да олтургъан адамланы саны дайым азая барады. Ары дери кёп заманны ичинде зынданда тургъан адамланы санына кёре Россей бла Американы бирлешген штатлары (АБШ) биринчи жерде эдиле. Алай бизни къырал уголовный политикасына къарамын тюрлендирип тебирегенди: энди адам тюрмеге аны тюзетирге башха амал къалмаса тюшеди. Алай бла бу жанында алчылай АБШ къалгъанды. Экинчи жерде Къытай барады. Аладан иги да артха къалып Россей «сюеледи», аны уа Бразилия жетип келеди.

Айныгъан къыралланы араларында бузукъчуланы терсликлерине жолукъдурууда АБШ-ны законлары эм къатыдыла. Алай, башха жаны бла къарагъанда, жангыз да тарихлени юслери бла ол неда бу къыралда уголовный система жумушагъыракъды неда зорду деп, айтырча тюйюлдю. Нек дегенде быллай эсепле халкъны санына кёре чыгъарыладыла. Аны ючюн экспертле жюз минг адамдан тюрмеде къаллай бири тургъанын санаргъа чакъырадыла. Болсада, былай тергегенде да, АБШ алчылыкъны ычхындырмазгъа кюрешеди. Алай бла Тюрмелени сюзюуню халкъла аралы арасыны ахыр тинтиулерине кёре, анда жюз минг адамгъа 698 аманлыкъчы жетеди. Жангыз да Сейшельский айрыкамла озадыла аны, алада жюз минг адамгъа 799 бузукълукъчу болады.

Россей а, былай тергегенде, онунчу жердеди. Мында жюз минг адамгъа законну бузгъан  442 инсан жетеди. Алай, европалы къыралланы ичинде тюрмеде тургъанланы саны эм кёп биздеди. Европаны совети пенитенциарный системаланы 2014 жылда болумларын тинтгенди. Ала советге кирген 47 къыралны бу жаны бла отчётларына къарагъандыла. Биринчи жерде - бизбиз. Экинчи жерде Литвады, анда жюз минг адамгъа 305 тутмакъ жетеди, Великобританияда уа – 150.

Бузукълукъланы тюрлюлерине кёре, Россейде да хал бирси европалы къыралладачады. Сёз ючюн, аманлыкъланы 23,9 проценти мюлк бла байламлыдыла, ол санда уручулукъ бла тонау. 21,7 проценти уа наркотиклени законсуз сатыу-алыуда тутулгъанладыла. Къоншулада да эсепле алайыракъдыла.

Алай тюрмеледе олтургъан тиширыуланы саны бизде асламыракъды. Европалы экспертле санагъанларына кёре, ала тутмакъланы 8,2 процентин тутадыла. Европада уа бу кёрюмдю беш процентди.

Болсада дунияда бу жаны бла биз биринчи тюйюлбюз. Юлгюге, Монакода ала 24 процент боладыла. Лихтенштейнде – 22 процент, Андоррада уа – 12 процентдиле. Алай бла Россей тёртюнчю жердеди. Бизге бу жаны бла испаниячыла (7,6 процент), венгрлиле (7,5 процент) бла финле (7,2 процент) ушайдыла.

Тиширыула тюрмеге алай кёп тюшгенлери кёбюсюнде социальный халла бла байламлыдыла. Сюдле алагъа артыкъ къаты болмагъан оноула  чыгъарыучудула - эркинликлерин условный халда сыйырыргъа неда терсликлерине тюбетиуню болжалгъа салыргъа буюрадыла. Россейни Сюд департаментини эсеплерине кёре, бузукълукъ этген 49750 тиширыудан зынданда 9366-сы олтургъандыла.

Дуния эсеплени юслеринден айтханда уа, мында биринчи жерде биягъы Америкады. Анда тюрмеде заманларын оздургъанланы отуз проценти тишырыуладыла. Аланы кёбюсю уа къыралны жарлы кварталларындандыла.