Жигерлиги бла махтау тапханды

Иги ишлери, ариу къылыкълары, юйреннгенлери бла кеслерин сюйдюргенле тау эллерибизде кёпдюле. Аллайла огъурлу юйюрле да къурайдыла, иги сабийле да ёсдюредиле,  къоншу-тийрени да сыйлай биледиле, адамладан да хурмет табадыла. Жашауну тутуругъу да  аладыла.  Биз хапарын айтырыкъ Жылкъыбайланы Хасимни жашы Мустафа аллай адамды. Ол Огъары Малкъарда 1931 жылда туугъанды.

Юйюрде беш къарындаш, эки да эгеч болгъандыла. Жарсыугъа, аналары Улбашланы Айкёз 1938 жылда ауруп ёледи. Сабийлеге аталары къарап турады. Абаданла бираз ёсгенден сора,  аталарына болушадыла. Кёп да турмай уруш башланады. Хасимни  эки тамата жашы  биринчи  кюнлеринде окъуна къазауатха кетедиле. 

Омар жаяу аскерчи эди. Къыркъ экинчи жылда Харьков шахар ючюн бардырылгъан сермешлени биринде жоюлгъанды. Аны гитчеси Магометни лейтенант чыны бар эди. Ол Ленинградда уруш этгенди. Къыркъ экинчи жылда бачаманы атын жюрютген шахар ючюн сермешледен биринде  жигитча жан бергенди.

Аланы къайгъыларын эте тургъанлай, кёчгюнчюлюк жетип къалады. Жылкъыбайланы юйюр бир вагонда эдиле. Астрахань аулакълада бара тургъан кезиуде сабийлени аталары Хасим, ингир ала эшелондан тюшюп, жокъ болуп къалады. Таматагъа Хамзат къалады. Ол жетинчи  классны тауусханды. Аны белинде кюмюш накъышлары бла бел бауу бар эди.  Кёчгюнчюле  Къазахстанны Акъмола областыны Макинский районуну Амангельды атлы совхозунда тохтагъанларында, комендант жашны бел бауун алып, анга уа бир отоу береди. Хамзат, эгечлери  Фатимат, Тамара, къарындашлары Мустафа, Шамшюдюн анда турадыла.

Ара  мюлкде малчылыкъ, жерчилик бла кюреше эдиле. Быланы барысына да иш табылады. Хамзат бла  Тамара прицепщикледиле,  Мустафа уа сау кюн къой  кютеди, ингирде уа юйге сют келтиреди. Алай  эте,  кечине тургъандыла. Эки жылдан тракторчулагъа къошулады, алгъа прицепщик болады,  бираздан а тракторну жюрютюп тебирейди. Аны бла жер сюрюп башлагъаны   жашны  бек  къууанчлы кюнлеринден  бири эди. 

Совхозну жери кёп эди: къыйырлары кёрюнмеген аулакъла. Сюргю башланнган кезиуде кече-кюн тохтау жокъ эди. Тракторланы ёчюлтмей бир бирни алыша   ишлейдиле. Сменнге бир трактор алты гектар жер сюрюрге керекди. Ол марданы толтурмагъан хазна адам болмагъанды. Жаш болгъанлыкъгъа,  Мустафа да кишиден артха къалмайды. Ол угъай, алчыланы санына окъуна къошулгъанды.

Жылдан-жылгъа  аны сынауу ёсе барады. Къуллукъчула анга ышанадыла. Алтмышынчы жылланы экинчи жарымында Къазахстан аулакълада  хар  жер сюрюлгенди. Иги  уруннганланы   къыйынлары унутулмагъанды. Мустафа биринчи саугъасын анда алгъанды. Тынг жерлени хайырланыргъа салгъан къыйыны ючюн анга майдал берилгенди. Экинчи жыл а  Кавказгъа къайтадыла. 

Келгенлей окъуна ол туугъан элинде тохтайды. Тракторчу  болуп колхозгъа киреди. Мюлкню сюргю жерлерини асламысы Терк районда эди - минг бла эки жюз гектар чакълы бир. Анда будай, арпа, зынтхы, нартюх  себедиле, маллагъа  силос да этедиле,  ишни кёбюсюн  Мустафа тамамлагъанды. Ол  ёсдюрген будай Огъары Малкъарда адамлагъа юлешиннгенди. Аны ючюн да эллилеринден кёп ыразылыкъ алгъанды. 
- Алгъыннгы къыралыбызны заманында урунууда конкурсла   бардырыла эдиле. Ленинни жюзжыллыгъына аталып,  1970  жылда 18  майда  Чегемде  да аллай эришиу къуралгъанды. Анга къошулур ючюн а,  элде, районда да алчы болургъа керек эди. Жылкъыбай улу аланы экисинде да хорлайды. 

Айтылгъан кюн Чегем тийресинде сабанлагъа обкомну биринчи секретары Тимбора Мальбаховдан, КъМАССР-ни Баш Советини Президиумуну Председатели Гыттыуланы Максимден  башлап эллилеге дери кёп адам жыйылады.Жыйырма бла тёрт тракторчу 40-шар сотка  жер сюрюрге керекдиле. Баразнаны теренлиги  27 сантиметрден кем да, артыкъ да болмазы изленеди. 

Ол кезиуню эсге тюшюрюп, Мустафа былай айтады: «Къыркъ сотка - ол бош гитче жерчикди. Къазахстанда баразаны узунлугъу Малкъардан Къашхатаугъа дери болур эди. Ол кесекчикни уа къарап-къарагъынчы сюрдюм да бошадым. Мен ишими бошап, тракторуму ёчюлтгенден сора да бирсиле алыкъа кюреше тура эдиле.  Комиссия келди, къарады, бирсиле бошагъандан сора аланы этгенлерин да тинтди.

Сора арлакъда алчыланы сайлайдыла. Хапарларын эшитип турабыз. Бираздан  къолунда линейкасы бла Мальбахов келди да, мен къазгъан баразаланы теренликлерин ёнчелеп тебиреди. Андан сора къатыма жанлайды  да: «Кертиси  бла да, сен алгъа чыкъгъанса. Алай  мында бир къарт тракторчубуз барды да, бу жол биринчиликни анга берейик. Сен алыкъа жашса, уллу хорламларынг алдадыла. Санга уа къаллай саугъа керек эсе да, айт, аны тапдырайыкъ»,-дейди.

Алай Мустафа саугъа да тилей турмады. Келди юйюне. Экинчи кюн а - жангыдан колхоз къайгъыла. Терк район тийресинде Огъары Малкъарны жерлерин сюреди, мирзеу ёсдюреди. Саулугъу жарагъан кезиуде ишин къоймады. Къырал да ахшы ишчисин унутмады, кёп тюрлю саугъала берди.

1970  жылда эл мюлкде уллу къыйыны ючюн Мустафагъа  «Къабарты-Малкъар АССР-ни сыйлы механизатору» деген ат бериледи. Артдаракъда уа  Трудовая Слава  орденнге да тийишли болады. Мустафаны саугъаларыны араларында социалист эришиуледе алчы болгъаны ючюн да кёп белгилери барды. Къазахстанда берилген Хурмет къагъыты да сакъланыпды. Урунууну алчысы алагъа къарай, озгъан жылларын, бергесине ишлегенлени эсгере турады.

Юйюрюню юсюнден айтханда уа,  байбийчеси  Болатланы Халимат бла эки къыз, эки да жаш ёсдюргендиле. Таматалары  Сакинат элде школда устазды. Юйдегилиди, эки жашы барды. Аны гитчеси Хызыр  юйюрю бла Нарткъалада жашайды. Заводда  кюрешеди. Расул а Прохладна жанында Заречный элдеди, арендаторду. Бек гитчелери Маржан тиш доктор болуп. Нальчикде ишлейди.
Урунууну алчысы Жылкъыбай улу Мустафа жашау жолунда къыйынлыкъла да сынагъанды, алагъа хорлатмагъанды. Жигерлиги бла кесине махтау алгъанды.  Мындан арысында да сабийлерин, туудукъларын къууандыра кёп жыл жашасын!