«Педагог усталыкъны, сабийлени да сюйсе, не къыйын жумуш да ауур кёрюнмейди»

Диналаны Мариям Нальчикде тогъузунчу школда географиядан устазды. Бийик категориялы педагогду. КъМР-ни Жарыкъландырыу, илму эмда жаш тёлюню ишлери жаны бла министерствосуну, Билим бериу департаментни да саугъаларына бир ненча кере тийишли болгъанды.

Ол «Жылны устазы» деген Битеуроссей конкурсну республикалы урумунда да ючюнчю жерге тийишли болгъан эди. Аны презентациясын, мастер-классын кесибиз кёргенибиз себепли профессионал даражасы бийик болгъанын айталлыкъбыз. Сагъынылгъан эришиуню «Педагогический талант» деген номинациясында да хорлагъанды. «Симпатии детского жюри» деген диплом а жаланда биреуленнге берилиучюдю да, ол аны да алгъанды. Бу шарт а кёпню юсюнден билдиреди. Ол сабийлени сайлауларыды!

Андан сора да, мени бюгюннгю ушакъ нёгерим ФГОС-лагъа тийишлиликде республикада биринчи болуп ишлеп тебиреген устазланы санындады. Бирси регионладан да коллегалары келип, аны сынамына тюшюнюп тургъандыла.

- Мариям Магомедовна, жаланда дерсле бергенинг бла чекленип къалмай, сабийлени волонтёрлукъ ишге да къатышдыраса. Жаратамыдыла школчула бу жумушну?

- Бек сюйюп этедиле не айтханымы да. Мен классым бла бирге «Дом Надежды» деген коммерциялы болмагъан биригиу бла бирлешип ишлейме. Биз жыл сайын да Нальчикде къартла бла инвалидле тургъан интернатха барыучубуз. Алагъа уллу коробкала бла татлы ашарыкъла, саугъала да элтебиз.

Уллайгъан адамланы байрам кюнлеринде да – биринчи октябрьде – аланы жокъламагъанлай къоймайбыз. Саугъаладан сора да, концерт программа хазырлайбыз. Ала бизни бек сюйюп сакълайдыла. Сагъынылгъан байрамны айны ичинде бардырыучудула да, аны жабылыууна атап, жыл сайын жыйылыу къурайбыз. Аны шахарда «Джамиля» кафеде ётдюрюучюбюз.

Сабийле бла бирге урушну ветераны Мария Хавроновагъа барып, анга болушуп тургъан эдик. Ол ауушуп къалгъанында уа барыбыз да бек жарсыгъанбыз.

Бир жол а классдан жашланы сакъатла тургъан интернатха саугъала бла элтген эдим да, андан чыкъгъаныбызда ала сёлешалмай, жилямукъларын тыялмай кёпге дери тургъандыла. Мен аланы жыл сайын Даун ауруулары болгъанланы битеудуния кюнюне да къатышдырама. Сабий быллай затланы кёре, жюреги жумушайды. Жашау жаланда оюндан бла кюлкюден къуралмагъанын ангылап, жандауурлу болургъа юйренеди. Аны себепли сагъынылгъан интернатха отоуланы тазаларгъа барсакъ, биз муну нек этерге керекбиз демейдиле.

- Сени ёсюп келген жаш тёлюню юйретиуде къыйынынг уллуду. Арт кезиуде, ата-анала заманлары болмагъанны сылтауун айтып, бу жумушну саулай да школну боюнуна салыргъа да сюедиле. Ол затха кёз къарамынг къалайды?

- Кертиди, бусагъатда школлада окъутуудан эсе юйретиуге бегирек эс бурулады дерча окъунады. Болсада биз къызланы-жашланы онбир жылны ичинде окъутханлыкъгъа, артда жашаулары ата-аналары блады. Аланы жетишимлери, жарсыулары да. Аны себепли юйретиуню юйюр жаланда школгъа ышанып къояргъа керек тюйюлдю. Бек игиси уа – устаз, ана-ата да биригип ишлеселеди. Ол заманда сабий терсине кетмейди. Не десек да, аны юйретиуню зыгытлары юйюрдедиле.

Сёз ючюн, кесими гитче заманымы эсгерсем окъуна алайды. Атабыз Хочуланы Магомет урушну ветераныды. Эки бийик билим алгъанды ол заманда окъуна. Ол бизге окъууну, ишни да магъанасын ачыкълагъанлай тургъанды. Юйюрде жетеулен ёсгенбиз. Барыбыз да бийик билим алгъанбыз.

Анабыз да Гочаланы Асхатны къызы Къаражан Джамбулда культпросвет училищени тауусуп, театрда, библиотекада да ишлегенди. Садикге башчылыкъ этип да тургъанды. Артда, кесибизде юйюрде сабийле кёбейгенден сора, юйде тохташып, уллу мюлк къурагъанды. Къуру гогушладан окъуна жюзден артыгъын тутханды. Биз, ата-анабызгъа болуша, окъугъан да этгенбиз, ишлерге да юйреннгенбиз.

Школда окъуучуларымы да ишде чыныгъыргъа, жашаугъа тюшюндюреме. Аланы ичинде сибиртги тута билмегенле окъуна болгъандыла. Алай жарамайды. Адамгъа окъуу берилип да къалмайды. Алай а ол бир усталыкъны эбине тюзелсе уа жашау эталлыкъды. Аны себепли кабинетге ремонт этерге, бояргъа керек болса, окъуучуларымы кеслерин да болушдурама. Школну арбазында окъуна бек къыйын бёлюм бизге жетиучюдю да, алай болгъанлыкъгъа ала ишден къачып, албугъартмайдыла. Сабийлени аны тап этгинчи тынчаймазгъа юйретгенме.

- Школда ФГОС-лагъа тийишлиликде ишлеген устазланы чыгъармачылыкъ къауумуна да башчылыкъ этесе, биз билгенликден. Аны юсюнден да айтсанг эди.

- Бу къауум башха-башха предметледен жангы стандартлагъа тийишлиликде окъутхан преподавательледен къуралады. Аланы дерслерине барып, аны планын, технология картасын къалай хазырларгъа кереклисине тюшюндюреме.

- Стандартлагъа кёре педагог классдан тышында ишни да къураргъа тийишлиди. Ол жаны бла уа сизде къалайды?

- Шёндю школчула дерслеге интернет бла бегирек  хазырланнганларын билесиз. Алай эсе да, биз окъуучуларыбыз къагъыт китапланы сюерча да этерге кюрешебиз. Эки тюрлю кружокну да бардырама. Дагъыда сабийле дистанциялы олимпиадалагъа къатышханлай турурча мадарла этеме.

Окъуу жылны аягъында школчулагъа портфолиолары ючюн саугъала берген «Созвездие талантов» деген конкурсну да къурагъанбыз. Кесими юсюмден энчи айтсам, портфолиосун жарата эсем, сабийни оценкасын да игилендиреме. Шёндюгю болумгъа кёре мени анга барды эркинлигим.

Андан сора да, огъарыда кружокланы, олимпиадаланы юслеринден айтдым. Алада хорлагъанлагъа, ахшы иш жазгъанлагъа да журналда белги салама. Ол заманда окъуучу къыйыны зырафына кетмегенин да ангылайды, кружокга  къатышырча сейири да ачылады.

Белгини уа мен нек салама? Школчу кесини ишин хазырлай, кёп къошакъ литератураны хайырланады, окъуйду, материал излейди. Заманын кетергени бла бирге уа аны билимине да къошулмай къалмайды.

- Арт кезиуде билим бериуде тюрлениуле асыры терк-терк болгъандан нени сакъларгъа билмейсе. Не дерге боллукъсуз аны юсюнден?

- Энчи география предметни юсюнден айтсам, артыкъ кёлленирча да тюйюлдюле тюрлениуле. Сёз ючюн, сегизинчи класслада КъМР-ни географиясындан жаланда жарым жылны беребиз дерслени. Кеси да ыйыкъгъа бир кере бардырылады. Республиканы тарыхындан дерсле да ол халдадыла.

  Географиядан окъуу китаплада параграфланы асламысы уллуладыла эмда къыйынладыла. Устазлагъа къыркъ минутну ичинде юч-тёрт параграфны юйретирге да тюшеди. Ол а, айхай да, сабийге къыйынды. Ётюрюкден не асыу, бизге да тынч тюйюлдю.

Ким биледи, бара баргъанда болум тюзелир эсе да. Къалай-алай болса да, бизни, устазланы, борчубуз - окъуучулагъа дерсин сюйдюрюу, билим бериу эмда юйретиудю да, аны къолубуздан келгенича бардырлыкъбыз. Педагог кесини ишин, сабийлени да сюйсе, не къыйын борч да анга ауур кёрюнмейди. Бютюн жангы амалла излеп, жетишимли болургъа итинеди.