«Манга келген баланы ата-анасына сау этип къайтарыр ючюн билимими, кючюмю да аярыкъ тюйюлме»

Кёп сабийле садха неда школгъа жюрюп башлагъанлай ауруп тебирейдиле, алагъа асламысында кесекле тиедиле, жётел этедиле. Гитчеге быллай кезиуде терк эм тюз медицина болушлукъ этилмесе, ауруу ёпкелеге, бронхалагъа ётеди, бютюн къыйын багъылады. Бизни бюгюннгю ушакъ нёгерибиз Мурзаланы Суфиянны къызы Зулихады. Ол, Къабарты-Малкъар къырал университетни медицина факультетин бошап, Москвада И.М. Сеченов атлы Биринчи медицина университетни мурдорунда сабий клиника больницада сабий пульмонология жаны бла билим алгъанды, симуляция юйретиу арада болгъанды, сабийлени солуу органлары аурууларыны юсюнден бардырылгъан конференциягъа къатышханды.

- Зулиха, бек алгъа, бизге къайдан болгъанынгы, школ жылларынгы, медицинаны нек сайлагъанынгы юсюнден билдирсенг эди.

- Мен жомакълы, ариу Элбрус элде Мурзаланы Суфиянны бла Теммоланы Зухураны юйюрлеринде туугъанма. Атам бла анам не башламчылыгъымда да билеклик этгендиле, намыслылыкълары бла манга ахшы юлгю болгъандыла. Школну туугъан элимде тауусханма, устазларым бла арабыз бек иги эди, бюгюн да ол жылларымы уллу жюрек жылыулукъ бла эсгереме. Медицинагъа сабийлигимден бери тартылгъанма. Сабий врач наборум бар эди да, аны бла битеу илляуларымы бакъгъанма. Алай бла школну бошаргъа доктор боллугъума ишеклигим жокъ эди.

- Къыйын, жууаплы усталыкъны айыргъанса.

- Хау, къыйын усталыкъны сайлагъанымы кесим да ангылагъанма, алай бир оноу этсем, андан артха бир заманда да турмагъанма. Школда «бешлеге» окъугъанлыкъгъа, жюрегимде бир кесек къоркъуу бар эди. Алай медицинадан башха бир усталыкъгъа къарамагъанма, алай бла сюйген  жериме киргенме. Анда эм къыйын биринчи эки жыл ётгендиле, окъутууну Баллон системасына юйреннген тынч тюйюл эди. Медикле эм къыйыннга ючюнчю курсну санайдыла, алай ол манга, сейирге, бек тынч кёрюннгенди.

- Сабийлеге багъыуну уа нек сайлагъанса?  

- 6-чы курсну бошар-бошамаз, сайлау этерге тюшгенди. Кертисин айтханда, ахырына дери къайсы жанына барыргъа билмегенме. Педиатрияны хар заманда да жаратханма, сора аны сайларыма профессор сабий ауруула, акушерство эм гинекология кафедраны башчысы Жетишланы Абдулну жашы Рашит да къошумчулукъ этгенди. Баям, бизни республикада, андан тышында да аны танымагъан хазна адам болмаз. Аны къолунда юч жылны юйреннгенме. Интернатураны - Керимов Марат Борисовичде, ординатураны уа Камышова Елена Алексеевнада ётгенме. Ала барысы да манга уллу къыйын салгъандыла, аны ючюн алагъа ыразылыгъымы билдирирге сюеме.  

- Москвада окъууунг а къалай ётгенди?

- Интернатурада бла аспирантурада «Педиатрия» специальностьну алгъанма, андан сора энчи бир направленияны теренирек билирге сюйгенме. Республикадан тышында окъургъа мурат этгенме, сайлауум Москвагъа тюшгенди. Кёп сагъыш этгенден сора «Пульмолонология» бёлюмге баргъанма. Былайда ара шахардагъы медицина персоналны къонакъбайлыгъын, ала бизге ариу жарыкъ тюбегенлерин, хар нени да чегине дери ангылатханларын белгилерге тийишлиди. Анда тёрт ай къалай ётгенин ангыламай окъуна къалгъанма. Пульмонологияны бошдан сайламагъанма, жарсыугъа, бу жаны бла ауругъанланы саны жылдан-жылгъа ёсе барады.

- Эм къыйын пациентле сабийле бла абаданладыла, дейдиле. Гитчени саулугъуна къарагъанда, ол къоркъмазча, врач кесин къалай жюрютюрге керекди?

- Гитче пациентни бакъгъанда, эм башы, анга шуёх болургъа сюйгенинги кёргюзтюрге керекди. Ол а бир-бирде тынч болмаучуду, бала бла бир тил табар ючюн, жомакъланы, аланы жигитлерин окъуна хайырланабыз. Сабийге къычырыргъа, бир затны жаратмагъанынгы кёргюзтюрге арталлыда жарамайды. Мен бусагъатда приёмгъа алгъан  бёлюмде дежурный болуп ишлейме. Бизге тюшген сабийлени асламысы ларингитден, вирус инфекцияладан къыйналадыла. Ол жылны кезиую бла байламлыды.

- Зулиха, бала садха жюрюп башлагъанлай аургъандан тохтамайды. Ата-анала аллай кезиуде не мадар этселе тапды?       

- Хау, сабий садха, школгъа жюрюп тебирегенлей ауруп башлагъанларыны юсюнден ата-анала дайым тарыгъадыла. Аны сылтауу – баланы вируслагъа, бактериялагъа иммунитети алыкъа иги къуралмагъанындады. Былайда гузаба этерге жарамайды, сабий аурууну хорларгъа юйренирге керекди. Жангыз да ол тамам иги болгъунчугъа дери садикге иймесинле.

Дагъыда бир чурум – бир-бирле ауругъан балаларын садха элтип къоядыла, ол башхалагъа жукъдурлугъуну сагъышын этмейдиле. Мен ата-аналаны жууаплы болургъа, жангыз да кеслерини угъай, башха сабийлени юслеринден да жарсыргъа чакъырама. Тазалыкъгъа да тийишлисича эс бурургъа керекди, гитчелени къолларын сапын бла ариу жуудурургъа, аланы таза хауада айландырыргъа, кереклисича бир жукълатыргъа тийишлиди.  Аш да бек магъаналыды, юйде этилген азыкъ неден да игиди.

- Кёп жаш анала балалары ауругъанда, врачха барырны орунуна тенглеринден эшитген неда Интернетде кёрген амалла бла багъадыла. Болсада доктордан эркинлик алмай, сабийге дарман берирге жараймыды да?  

- Дарманланы мардасыз хайырланыугъа хар къайда да тюбейбиз. Къоншум неда тенгим ол неда бу дарман бла сабийин сау этгенди, алай эсе, ол бизге да болушурукъду, дейдиле ала. Сора, Интернетде да окъуп,  кеслерин тюз оноу этгеннге санап къоядыла. Аллай ата-анала хар сабий да энчи болгъанын, башхагъа ушамагъанын, аурууну, дарманны да кесича кётюргенин эсге алмайдыла, мардасыз-чексиз бактериялагъа къажау дарманла, антибиотикле ичиредиле. Алай ауругъанны 10 болумдан 8-синде антибиотиксиз сау этерге онг барды, аны алыргъа ашыгъыргъа керек тюйюлдю. Аны ючюн мен ата-аналадан поликлиникагъа барыргъа эринмезлерин, болмаса, участковый врачны чакъырырларын тилейме. Сабийни саулугъуна уллу кёллю болмагъыз.

- Зулиха ушагъыбызны ахырында муратларынгы юсюнден эм ата-анала саулукълу сабийле ёсдюрюр ючюн, къаллай мадарла этерге боллукъларын айтсанг эди.

- Врач – ол къуруда юйрениуню, билимни ёсдюрюуню излеген усталыкъды. «Энди мен хар нени да билеме, ол манга жетерикди», - деп тохтап къалыргъа жарамайды. Аны ючюн мен жангы билим алыргъа, тюрлю-тюрлю конференциялагъа къатышыргъа, китапла окъургъа итинеме. Сабийле сау болур ючюн, кёп къыйын салыргъа керекди, муратым да аны бла байламлыды – манга келген баланы ата-анасына сау этип къайтарыргъа, аны ючюн кючюмю аярыкъ тюйюлме.

Аналагъа айтырыгъым а балалары къагъанакъ заманларында ёшюн сют ичирсинле. Аны бла ана сабийини саулугъун къаллай бирге кючлейди! Абаданыракъ заманларында уа вакцинациядан къачмасынла. Кёпле андан къоркъгъан этедиле, алай сынам прививка этилген сабий аурууну тынч кётюргенин, терк сау болгъанын кёргюзтгенди. Поликлиникагъа барыр болжалларын оздурмасынла, специалистлени ётсюнле, айтылгъан анализлени берсинле. Ол заманда сабий саулукълу болуп ёсерине ишеклик къалмайды.

Ушакъны Кульчаланы Зульфия бардыргъанды.
Поделиться: