Тенгизледе жюзюуню орунуна сабийлени юйретиуню сайлагъанды

Жантуудуланы Азамат жетишимли спортчуду, тренерди, Хасанияда къатыш  единоборстволадан сабийлени юйретеди. Анга 26 жыл болады, Кёнделенде ёсгенди. Бюгюнлюкде ол Нальчикде МВД-да ишлейди, ведомствону атындан эришиулеге къатышады, аскер самбодан бла кикбоксингден спортну устасыды, тайский боксдан бла грепплингден спортну устасына кандидатды.

Сегиз классны бошагъандан сора ол Санкт-Петербургда Нахимов атлы аскер-тенгиз училищеге киргенди. Анда юч жыл окъуп, Аскер-тенгиз кючледе къуллукъ этерча бийик билим алыргъа умут эте, мина-торпеда аскерлеге кире тургъанлай, чурумла чыгъып (2009 жылда аскер-тенгиз кючлени къысхартхан эдиле), аны орунуна МЧС-ни колледжине тюшюп, инженер-эколог усталыкъ алгъанды, педагогика билими да барды. Бюгюн Азамат бизни ушакъ нёгерибизди.

- Азамат, кадет жылларынгы эсгерсенг эди.

- Элден уллу шахаргъа келгенимде, алгъа къайры тюшгеними, не болгъанын ангылагъан да этмей эдим. Анда казарма низамда тургъанбыз. Алгъа къыйыныракъ да тюшгенди, жууукъ-тенгден узакъда къалып, юйге тансыкъ да болгъанма. Артда къарачайлы эм нальчикчи жашла бла танышхандан сора бир бирге болушуп тургъанбыз. Къаракетланы Казбекни (ауушханды, жаннетли болсун) атасы бла анасы анда жашай эдиле да, ала бизге дайым кёз-къулакъ болуп тургъандыла. Бусагъатда да ала бла байламлыкъ жюрютебиз.

Экинчи курсда «Смольный» кемеде практиканы ётгенбиз, алай тенгизге узакъ чыкъмагъанбыз. Аны орунуна Москвагъа Къызыл майданнга Уллу Хорламны парадына ийгендиле, анга эки жылны къатышханма.

- Парадха хазырланыу бек къаты барыучусун айтадыла…

- Хау, 9 майгъа юч ай къалгъанда хазырланып башлагъанбыз. Аны ючюн Петербургда проспектни бир кесегин жабып, окъуудан сора бир тёрт сагъатны ариу тизилип барыргъа юйреннгенбиз. Москвагъа келтиргенлеринде уа, жарауну эрттенликде сагъат тогъузда башлай эдик. Ауузланыргъа бир кесек заман берилгенди, андан сора жангыдан маршха жибергендиле. Алай бла байрам кюн 200 метрни барыр ючюн, аллай бир сынаудан ётгенбиз.

- Тюз ангылай эсем, жюрегинг спортдан эсе аскер жанына бек тартханды?

- Угъай, экинчи классдан башлап бокс бла кюрешгенме, жетишимлерим да бар эдиле. Россейни чемпионатына хазырланыргъа Минги таугъа ие тургъанлай, анам Петербургга ашырып къойгъанды. Алгъа  аны жаратмагъан эсем да, артда ол тюз болгъанына тюшюннгенме. Хау, бир жаны бла, сабийлигим болмагъанды, алай, бирси жанындан, анда кёпге юйреннгенме. Аскер школну ётсенг, жашаудан не излегенинги ангылайса. Кишиден болушлукъ сакълап турмай, не тюрлю болумда да оноуну кесинг этесе.

Биз «Пётр Великий» кемеде къуллукъ этгенбиз, ол заманда тенгизге жарым жылгъа кетип тургъанбыз. Бусагъатда ол болжал юч айгъа дери  къысхартылгъанды. Болсада юйюр къурасам, не кёп тёлеселе да, юйдегилерими алай кёп заманнга къоюп кеталлыкъ тюйюлме.

- Уллу шахардан Нальчикге къайтхан тынч болмаз эди?

- Санкт-Петербургда он жыл тургъанма, алай анда къалыргъа, анда юйюр къураргъа умутум бир заманда да болмагъанды, жюрегим юйге тартханды.

- Азамат, спорт бла къалай кюрешип башлагъанынгы, жетишимлеринги юсюнден да айтсанг эди.

- Биринчи тренерим Жолайланы Хамит болгъанды. Ол, Доттуланы Ахматча, кёп айтхылыкъ боксчуну хазырлагъанды. Андан сора Улакъланы Нурбек юйретгенди. Бусагъатда да школубузда сабийлеге ол жарау этдиреди. Хар тренер спортчугъа бир ахшы зат бермей къоймайды.

Кадет жылларымда Санкт-Петербургну, округну чемпионатларында хорлай тургъанма. Артда къол тюйюшге кёчюп, Аскер искусстволаны олимпиадасында биринчи  болгъанма. Окъуудан сора тайский боксну да кёргенме. Тёрелиге ушамайды ол, анда аякъла бла урургъа, тутушургъа да жарайды.

- Юйретген сабийлеринг а эришиулеге къатышамыдыла, хорлаяламыдыла?

- Бусагъатда жараугъа битеу да къыркъгъа жууукъ адам келеди, араларында гитчеле, абаданла да бардыла. Эм гитчелеге 6-шар жыл болады. Сабийлени бек сюйгеним ючюн ала бла ишлерге къыйын кёрюнмейди манга. Абаданла къарыу къошар муратда келедиле, жашыракъла уа, эришиулеге да къатышып, жетишимли болургъа сюедиле.

Сабийлени Москвагъа, Къарачай-Черкесге, башха жерлеге да элтгенбиз, ала майдалла къытып да къууандыргъандыла. Москвада Жангоразланы Ислам экинчи жерни алгъанды. Аягъын ачытхан эди ансы, биринчи да болаллыкъ эди. Дагъыстанда Шахмырзаланы Аслан къатыш единоборстводан эришиуде кюмюш майдал алгъанды, Къарачай-Черкесде грепплингден турнирде да сабийлерибиз юч алтын, юч  кюмюш, тёрт доммакъ майдалла къытхандыла.

- Тышындан келген тренерле кавказлы сабийле къарыулуракъдыла, дейдиле. Сен Санкт-Петербургда да ишлегенсе, тенглешдирип айтханда, керти да, бизникиле кючлюрекмидиле?

- Анда сабийле кёпге къарыусуздула деп айталлыкъ тюйюлме. Мен юйретгенледен ючеулен юниорланы араларында бардырылгъан битеуроссей турнирледе чемпионла болгъан эдиле. Алай къатыш единоборстволагъа жетгенде, бизде сабийлени жаланда техника жаны бла юйретирге, сынам жыйдыртыргъа кюрешесе, анда уа ниетлерин да кючлерге керек эди. Сора, спорт чыныкъдырады, къарыусуз сабий да, жарау эте, къарыу алады. Бизде хауа тазаракъ, аш-азыгъыбыз да игирек болгъаны да саулукъгъа ахшыды.

- Бир-бир спортчула бир тренерден башхасына кёче айланыучудула.  Сен къыйын салып, заманынгы-къарыуунгу аямай юйретген адам башха тренерге кетсе, не дериксе?

- Мен къыйын салгъан адам башха тренерге андан да бир затха юйренейим деп кёчсе, аз да ачыу этерик тюйюлме. Ол угъай, жетишимли  болса, къууаннган этерикме. Айтханымча, аман тренер жокъду, жангыз да ол юйретгенни ала билирге керекди. Хасанияда бу залны да таулу жашчыкъла, эшикде созулуп айланмай, юйренсинле, къарыулу болсунла, халкъыбызны атын айтдырсынла деген мурат  бла ачханбыз. Жарауну хакъсыз этдиребиз. Спорт бла кюрешген адамны кёз къарамы башха тюрлю болады, нёгерлерине ахшы юлгю кёргюзтеди.

- Сабийле бла, бютюнда гитчерекле бла, ишлеген тынч тюйюлдю. Ала къылыкъ этерге да сюйюучюдюле.

- Сабийге хыны сёлеширге, урургъа, ачытыргъа жарамайды. Къылыкъ этсе, арытырча амалла табама. Гитчени кёлюне тийсенг, ол тюнгюлюрге, артда келмей къалыргъа боллукъду. Хау, сабийни халы ата-анасы къалай ёсдюргенлерине кёреди, алай аны тюз юйретиу тренерни да борчуду.

- Къызланы уа юйретмейсиз?

- Бусагъатда угъай. Мен тишырыула спортну тюйюш тюрлюлери бла кюрешселе жаратмайма, ала жумушакъ болургъа керекдиле. Бир оналты жылгъа дери кесин къоруулаялырча, чыныгъырча юйренсинле, алай андан ары алагъа тюйюшюрге, биреуню тюерге, кесин да тюйдюрюрге керек тюйюлдю, деп алай къарайма. 

- Азамат, къаллай муратларынг бардыла?

- Бек алгъа, Хасанияда залда жетишимли спортчуланы хазырларгъады. Сора, Кёнделенде фахмулу, умутландыргъан, къарыулу сабийле кёпдюле. Анда бюгюнлюкде боксдан, грек-рим тутушуудан юйретедиле, алай къатыш единоборстволадан алыкъа зал жокъду. Адамла спортну бу тюрлюсюне тартыладыла, жарау этерге сюедиле. Аны ючюн анда да зал ачаргъа сюе эдик.

Ушакъны Кульчаланы Зульфия бардыргъанды.
Поделиться: