Ата журтха сюймекликлери неден да багъалы болгъанды

Сиз кёрген суратдагъы эсгертме къанга редакцияда тагъылады. Бу тизмедеги адамла уа миллет журналистиканы мурдорун салгъанладыла деп таукел айтыргъа боллукъбуз. Жыл санлары отузгъа окъуна жетмеген жашла бла къызла жау бла сермешге таукел чыкъгъан эдиле. Къаламларын ушкоклагъа алышдырып, къыралны къыйын кюнюнде башхаладан артха къалмай, немислиле бла бетден-бетге тюберге къоркъмагъандыла.

Аладан бири Афашокъаланы Ибрагим уруш жыллада политрук болуп тургъанды. Новгород областьны тийресинде бардырылгъан сермешлени биринде пленнге тюшгенди. Архив материаллада айтылгъаннга кёре, 1942 жылны март айында ёлгенди.

Сураты къалмагъанды.

Чегемли къызла, эгечле Беппайланы Фаризат бла Фатимат, аталары Жамбот да фашистлени къолларындан республиканы тийресинде жоюлгъандыла. Андан сора аланы юслеринден бир тюрлю хапар жокъду. 

Биз барыбыз да сабийликден таныгъан Будайланы Азретни бушуулу къадарыны юсюнден школ китаплада жазылгъанды. Партияны Холам-Бызынгы райкомуну биринчи секретары болуп ишлеген 27-жыллыкъ жаш партизан къауумну санында немислиле бла сермешлеге тири къатышханды. Аллай кезиуледен биринде зулмучуланы къолларына тюшеди. 1942 жылны декабрь айында Азретни Чирик кёлню тийресинде илишаннга салгъандыла, ёлюгюн а суугъа атхандыла. Халкъда Будай улуну аты сакъланнганды. Аны аламат назму тизгинлери миллет адабиятыбызны байлыгъын къурагъан чыгъармаладан бирлеридиле.

Гуртуланы Солтанбек 1909 жылда Холам-Бызынгы районда туугъанды. Аскерге 1941 жылда чакъырылып, тамата лейтенантха дери ёсгенди. Аны къачан эм къайда ёлгенини юсюнден хапар азды. Жаланда бир жерде жазылады, 1944 жылда белгисиз тас болгъанланы къауумундады деп.  

Жаболаны Асхат Къызыл Аскерден уруш башланырны аллында къайтхан эди. Ары кетгинчи, педагогика техникумну бошагъан жашны сыйы бийик эди. Алгъа аны Кёнделенни школуна директор этип саладыла, ызы бла уа жарыкъландырыу жаны бла наркомну таматасыны орунбасары этедиле. Аны бла бирге билимли жаш малкъар тилден илму иш жазаргъа хазырлана эди. Ол себепден аны урушдан эркин этген къагъыты да болгъанды. Алай Асхат, аны хайырланыргъа унамай, немисли фашистле бла кюреш бардырыргъа кетеди. Таулу жаш танк бригаданы къауумуна тюшеди. Толу юч жыл къуллукъ этгинчи, ол Къызыл Байракъны, Къызыл Жулдузну эмда Ата журт урушну орденлери бла саугъаланнганды. 1943 жылда Жабо улу Воронежни тийресинде бардырылгъан урушланы биринде танкында кюйюп ёлгенди. Андан сора анга Ата журт урушну 2-чи даражалы ордени берилген эди.

Мусукаланы Алий аскерге Элбрус райондан 1942 жылда чакъырылгъан эди. 1943 жылда Къызыл Жулдузну ордени бла саугъаланнганыны юсюнден 2007 жылда ачыкъ этилген архив материалладан белгили болгъанды. Лейтенант чында взводха башчылыкъ этген жаш ол жылны октябрь айында ёлген хапары барды. Къабыры Курск областьда Щигры элдеди, деп айтылады жараларындан сау болмай къалгъан офицер къауумну юсюнден документде.

Османланы Дадаш «Социалист Къабарты-Малкъар» газетде ишлеп тургъанды. Аскерге 1935 жылда чакъырылгъан эди. Бек алгъа Армавирдеги аскер курсланы бошайды. Андан сора аны билимин ёсдюрюрге Москвагъа жибередиле. Уруш башланырдан бир ай алгъа жаш лейтенантны полкну связыны офицерини къуллугъуна саладыла. Немислиле бла сермешлени биринде кёргюзтген ётгюрлюгю ючюн аны Къызыл Байракъны ордени бла саугъалайдыла.

…1944 жылны жаз башында Дадаш кеси къуллукъ этген корпусну командирини билдириуюн танк бёлюмню башчысына  билдирирге керек эди. Ол жумушну анга дери юч адам тамамларгъа кюрешгендиле. Барысы да артха къайтмай къалгъан эдиле. Ол себепден ары малкъарлы жаш кеси атланнган эди. 

Бек къыйын эди душман орналгъан жерден ётген, болсада Осман улу, жууаплы борчун тамамлап, артха къайтады. Ол кезиуде кесини атлы аскер корпусу тургъан жерден бир жанында фашистле индекле къаза тургъанларын кёрюп, командирге билдиреди. Душман жанына тасхачыла жиберирге керек эди. Алай заман аз болгъаны себепли, Дадаш ол жумушха кеси атланады. Акъ атына да минип, немислиле бугъуп тургъан окопланы аллы бла ары-бери чабады. Ол заманда гитлерчиле къолларында болгъан сауутладан атадыла. Бизникиле уа душманны топлары, пулемётлары болгъан жерлерин белгили этедиле.

Ары дери да юлгюлю къуллукъ этгени, бу жол кёргюзтген кишилиги ючюн да, командование Осман улун аскер чынын кётюрюрге, Совет Союзну Жигити деген сыйлы ат атаргъа оноу этген эди. Алай миллетибизни ол заманда къара чёпге тюшюп тургъаны бла байламлы, ол саугъасын, чынын да алмай къалгъанды.

Дадаш а Хорламгъа кёп къалмай ёлгенди. Къабыр юлюшюн Германияда тапханды.

Чеченланы Билял   аскерге Къашхатаудан чакъырылгъан эди. Жарсыугъа, аны юсюнден шартла жокъну орунундадыла. Жаланда лейтенант чыны болгъаны эм 1942 жылда ёлгени белгилиди.

Шауаланы Ахмат 1917 жылда Быллымда туугъанды. Аталары Бияслан урушха 3 жашын ашыргъан эди. Аладан бири да къайтмагъанды артха. Ахмат тамата лейтенантны чынында 1942 жылны май айында пленде ёлгенди.

Белгили малкъарлы жазыучу Хочуланы Салих да «Ленинчи жол» газетде башлагъанды кесини чыгъармачылыкъ жолун деп таукел айтыргъа боллукъбуз. Кёнделенчи жаш Ленинчи окъуу шахарчыкъда билим алгъандан сора, редакциягъа ишлерге келеди.

Халкъыбызны жарыкъландырыугъа уллу къыйын салгъанладан бири болгъанды. Аскерге 1942 жылда чакъырылады. Кёп да бармай ауур жаралы болуп, Белая Церковь шахарда къабыр юлюшюн тапханды.  

Бу тизмедеги малкъарлы жашладан бла къызладан Уллу Хорламны кёралгъан болмагъанды. Алай ол кюнню алача аскерчиле жууукълашдыргъанларын а унутургъа эркинлигибиз жокъду.