Таматаланы осуятларын толтургъанды

Жолоучулукъ аламат затды, не кёп заман ётсе да унутмайса анда кёрген жерлени, танышхан адамланы. 2013 жылда Тюркню Ялова шахарында онекинчи халкъла аралы тепсеу фестивалы ётдюрюлген эди. Байрам бошалгъандан сора,   къарачайлыла бла малкъарлыла жашагъан Чифлик элге барыргъа излейбиз.

Тюркню  ара каналында къазах тилде бериулени редактору – бир жерлешибиз Чомаланы Уфук   элни ол заманда от тюшюуге къажау службасыны башчысы Къырымшаухалланы Муратха, телефон бла сёлешип, ниетибизни айтады. Бир кесекден ол жаш биз тургъан къонакъ юйге автомашинасы бла жетеди.

Чертип айтырчады, Къырымшаухал улу элде даражасы жюрюген жашладанды.  Бюгюнлюкде  да аны бла социал сетьледе шуёхбуз, пенсиягъа чыкъгъанды. Биз анда болгъанда,    ишлеген жерини бир уллу отоууда  таулуланы жыйып, аламат  тюбешиу къурагъан эди.

Къарачай-малкъар тилни иги билгени себепли Мурат бизге, жолда бара, элни юсюнден аламат хапар айтады. Чифлик эл Ялованы чеги бошалгъанлай башланады. Ол шёндюгюлю заманны излемлерине келишген, адам къыйналмай жашау этерча, хар заты да болгъан гитче шахарчыкъды. 

Эл сыртлы жерде орналыпды. Жерчилик  бла кюреширге топурагъы игиди, сууу да асламды. Тюркде ёсген кёгетледен ол жерледе хазна къалмай барысы да битедиле.

Мурат бизге элде болгъан тюрлю-тюрлю учрежденияланы, спорт мекямны, ол санда теннис, топ ойнаучу майданланы эм башха омакъ журтланы кёргюзтеди. Бир таулу юйюрню эски юй орунунда белгили фирма уллу сатыу-алыу этген ара ишлегенди.   Аны ючюн ала ол юйюрге сюйген жерлеринде мекям сатып алгъандыла эм бир талай жылны ай сайын иги кесек ахча тёлеп тургъандыла, деп сейир хапар айтады.

Ялова алгъын Стамбулгъа киргени себепли Кавказдан кёчюп баргъанланы асламысы ол жерледе тохтагъандыла. Жарсыугъа, ол заманлада табийгъат хауа болумла бизни адамларыбызны кёбюсюне жарашмагъандыла. Тенгиз жагъалада жашау этерге юйренмегенле, ол тийрелени иги жаратмай, башха жерлеге кёчюп кетгендиле.

Болсада бир къауумла ауукъ жылдан алайгъа къайтып келгендиле. Муратны айтханына кёре, аланы юйюр да аллайладанды.

Элни ичи бла бара, Мурат, автомашинасын тохтата-тохтата, къайсы тукъумну келечиси къалайда жашагъаныны юсюнден айтады. Бир омакъ юйню къабакъ эшиклерини аллында тохтайды. «Былайда мени эгечим Бирсан турады, заманыгъыз бар эсе, юйюне кирейик. Ол Кавказдан хапар эшитирге бек сюйюучюдю», - деп, бизни юйге чакъырады. Юйню иеси, аллыбызгъа чыгъып, бизге жарыкъ тюбейди. Бирсан, къарындашыча, малкъар тилде шатык сёлешмей эсе да, айтханын ангылатады:

-Сизни мен таныйма, озгъан жыл элни адамлары бла тюбешген эдигиз, ючеулен бар эдигиз ол заманда, - деп, барыбызны да сейирге къалдырады.

Баям, бу сыйдам бетли, субай тиширыу ол заманлада фестивальлагъа баргъанымда, ол элде Къабарты-Малкъар Республиканы гуманитар тин- тиуле бардыргъан институтуну таматасыны илму къуллукъчусу Тетууланы Алимни бла мени элни адамлары бла болгъан тюбешиуюбюзге келген болур эди.

-Сиз былтыр да бу элде болдугъуз, быйыл а къайдан чыкъдыгъыз? - деп, ышара-ышара, соруу береди. Сора баш иеси Айдын Арслан бла бирге бизни юйлерине чакъырадыла.

Бирсан Чифликде ёсгенди, анда школну бошагъандан сора, окъургъа амалы болмай, элде ЗАГС-да ишге тохтайды.  Шёндю да анда урунады. Бу тиширыуну жашы бла къызы барды.    

Аны бла ушакъ этгенибизде,     Кавказда жашагъанланы насыплылагъа санайма, деген эди. Анабызны хапарларына тынгыласакъ, ол жерлеге барып келгенча алай болабыз. Ариу табийгъатыгъызны, кёчгюнчюлюкню сынагъаныгъызны юсюнден да кёп хапарла эшитгенме.

Не болса да, сиз туугъан жеригизге къайтхансыз. Кюн сайын бир биригизни кёрюп жашайсыз. Сабийлени къарачай-малкъар тилни окъургъа, башха билим алыргъа да онглары барды. Заман болуп, ишден солуугъа чыкъсам, Кавказгъа бармай къалмам, деген эди ол тиширыу.

Муратны айтыууна кёре, алгъын  элде жаланда таулула жашагъандыла. Малчылыкъны хайырындан жашау этип тургъандыла. Шёндю ол жерледе мал тутхан къалмагъанды. Эллилени асламысы сатыу-алыу бла кюрешеди, къырал ишледе, Ялова шахарда да урунадыла. Бийик билими болгъан жаш тёлю башха къыраллагъа да кетеди.

Элде, къарачайлыладан бла малкъарлыладан сора да, башха миллетлени келечилери: татарлыла, къумукълула  да жашайдыла.  

Танышыбыз бюгюнлюкде да элни жамауат ишине тири къатышады. Кавказ миллетлени биригиулерине киреди. Бизни бла бардыргъан ушагъында Къырымшаухал улу бир гитче тасхасын да айтхан эди. Ол тукъум таматаланы анга этген осуятларын эсде тутады. Кавказгъа барып, аланы ата-бабалары тургъан жерлеге жетип, анда къалгъанлагъа тюбеп, сора дууа алдырыргъа умуту барды. Мурат таматаланы осуятларын толтургъанды.   Мындан алгъа Къарачайда бардырылыучу «Айранны байрамына» келип, ол борчун да толтуруп  кетген эди.

Къонакъланы Хасан.
Поделиться: