Табылырмы ангылашыныулукъ, бир бирге хурмет да?..

Къыйынмыды насыпха жол огъесе ол къадарны саугъасымыды? Юйюр жашаугъа хазырланыргъа керекмиди? Бу соруулагъа шарт  жууапла жокъдула, алай юйюрлени къалай жашагъанларына къарасанг, кёп зат ачыкъланады.

…«Бизде келинле кюндюз къалкъымаучудула, къыйналсанг да, тёзерге кюреш», - деди Майрусхан къарыны бурунуна жете тургъан келинине. Жатып тургъан тапчанындан аны тылы ийлегенине къарап, сагъышланады. «Бир айдан къутуллукъ болур. Билдирмезге кюрешеди ансы, къыйналып турады. Тёзсюн, шёндюден эркинлик берсем, башыма минип къаллыкъды. Хали аман тюйюлдю, кирсизди, алай тынгылауукъду.Тынгылауукъну уа ичинде не болгъанын къайдан билгин?

Не иссиди кюн, биширип къояды да. Келиннге уа аз къыйын болмаз бу къызыуда. Билмеймеми, тиширыу тюйюлмеми. Зат айтырыкъ тюйюлме. Тынч кёрюннгенликге, анда бир гынтты барды...Унутмагъанма, келе-келгенлей, соргъаны-оргъаны да болмай: «Ана, жашынгы юсю аман эди да, айлыкъ иш хакъыма  анга кийимле алгъанма», - дегени. Алай юсюне къутурдум: «Бу жолдан сора экинг да келтирип иш хакъыгъызны къолума тутдурлукъсуз», - деп, юйде мен оноу этгеними билдирдим.

Мен, тели, аны бир жанындан тюшген файдасы иш хакъындан эсе кёп болгъанын къайдан биллик эдим. Иш айлыкъларын манга берип, экиси да аны бла къутуладыла. Энди келинни бир жанындан тюшген ахчасына уа не айтып оноу этейим? Оноу а керекди! Мени сёзюме сыйынып жашасынла!Кертисин айтсам, ол келгенли юйюм берекетли болгъанды. Жугъ а айтырыкъ тюйюлме, сюймейме ариу айтыргъа, махтаргъа, ёхтемленип тохтарыкъды. Кесин манга тенг сунуп юйде…биз тенг тюйюлбюз, менме тамата, ол а келин жерин билип, тынч турсун.

Гюняхын да ала болурма жарлы жаныма. Мени къызыма да къара, анга да къара. Ма къоюлуп келип, сабийин да къоюнуна къысып жукълайды. Окъургъа да унамай, эрге къачып, энди уа мени сыртыма жюк болуп тюшгенди. Келинни анасы уа эки сёлешсе, къызымы окъутхан этгенме, къуллукъчу болуп ишлейди, деп махтанады.

Охо, сабий бир тапсын да, аны къоз къабугъуна кийирирме. Сабийиме къарарыкъды деп бир да ышанмасын. Аллахны хакъына, табада гыржыны кюе турса да, сютю къайнап тёгюлсе да, тылысы ачый турса да, къарамам. Бешикге къолуму да салмам. Эрге бара билген, юй тута да билсин. Бизге уа ким болушханды?

Жашым иги жашды. Къарынчыгъын аурутурукъ тюйюлдю. Окъууу болмагъанлыкъгъа, тютюн, аракъы ичгени жокъ. Ары элт, бери келтир десем, угъай демейди. Ол да ёсдюрсюнчю аллай жаш. Ма мени Салимамы эри ичгичи эди, ичи кюерик. Къайын анасы да эринчексе деп, къанын ичип турду харип сабийими. Тынчайсын энди ата юйюнде. Мен болушмасам, ким болушурукъду. Сёз нёгерлик да этеди».

Майрусханны бу сагъышларын жукъудан тоюп отоудан эсней чыкъгъан къызы Салиманы тауушу бёлдю. Ол къалау болуп тургъан хычинледен бирини къыйырын юзюп къапды да: «Келин, былагъа бишлакъны асламыракъ къошсанг эди уа, къуру картофду ичлери», - деди.

- Бишлакъны болгъанын къошханма, ол а аз эди, - деп жууаплады келинчик.

- Къалай аз эди? Не болду да ол къадар бишлакъ? - деп секирип къопду Майрусхан.

Салима эринин къапды. Не этерик эди, аны эрттенликде саудюгерчи тиширыугъа сатханын айтды.

- Да санга мени юйюмде оноу эт деп ким тилеген эди, эр юйюнгде оноу этсенг эди уа?

- Памперслеге ахча керек эди.

- Оу, мени жаууму да юйюнде къоюлгъан къызы болсун. Ол сабийинг да нек жиляйды, аны тойдуруп, алай ашасанг а. Башым да ауруду. Сени сабийинге, келин къутулуп, аныкъы да къошулса, ох этдирликсиз къартлыгъымда жарлы жанымы.

Ол заманда келинчик, сёзге къошулуп:

- Анабыз, жарсыма, биз шахаргъа кетерикбиз, - деди.

- Не зат дединг? - деп, ёрге окъуна секирди Майрусхан. - Ол оноуну сизге анангмы этгенди? Хоу, анга деп ёсдюргенме жашымы.Ол шахарда къубулуп тургъанлыкъгъа, мен къара жерде тырнакълап, тахталада ишлеп алай ёсдюргенме сабийлерими. Къуллукъда ишлейме деп, сен, ананг бла бир тилли болуп, мени жашыма оноу этерча ким болгъанса? Энди чыгъарлыкъ кёреме сен ишлени.

Алайлай жашы арбазгъа кирип келеди.

- Анам, не къычырыкъды бу, жолда ётгенлеге эшитиледи хар сёзюнг, кюлюп барадыла. Сизге не болгъанды биягъы? - деп, тиширыулагъа къарады.

Майрусхан олсагъат тюрленди.

- Къорунг болайым, балам, олтур, ауузлан. Келинчик, жаным, къошчу бери исси хычинледен.Сууукъ айран да келтирчи. Салимагъа къычыра турама, балам, ол сабийге къара деп, гыз-гыз этип, тынчаймай турады. Тиш чыгъармай эсе.

- Охо да, анам, алай да болады, андан башха сылтауугъуз жокъ эсе. Айран къуйчу, - деп, жаш юй бийчесине гоппанны узатды.

Сора: «Элтирик хапчукланы жыйышдыра тур, терк  кёчмесек, «баям, мынга керек болмаз фатар», деп ишде башха адамгъа берип къояргъа боллукъдула»- деди. Анасына айланып: «Барыбызгъа да алай иги боллукъду, анам, сизге тарлыкъ этип турабыз.Къасболат юйде эсе, жюк машинасын бир тилейим», - деп, арбаздан чыгъып кетди.

Майрусхан а, келинине огъурсуз къарай, айтырыгъын артха салмады: «Да сен этерни этдинг, жашымы юйюмден суууруп элтесе, - деди, ал ботасы бла жилямукъланы сыйпай. - Къаллай юй болгъанынгы кёрейик».

Сора, бираз жумушап, былай айтды: «Келин, ол сизге ишде саугъагъа берилген кюзгюню Салимагъа къойсанг эди, кёзю бир бек къарагъанды. Юсюне атар заты жокъду, ол жангы жууургъанынгы да къоя бар. Дагъыда акъсыл шифон жыйрыгъынгы да бир бек жаратхан эди!..»

Байсыланы Марзият.
Поделиться: