Тазалыкъ аллергияны къарыусузландырады

Аллергиядан къыйналгъанланы саны жылдан-жылгъа кёп болуп барады. Андан къорууланыр амалланы юсюнден КъМР-ни аллергия арасыны аллергологу Мадина Шогенова бла ушакъ этгенбиз.

- Аллергия жаланда амброзияданмы болады?

- Адам бир неда талай веществогъа (аллергеннге) тёзалмай къыйналгъаны аллергияды. Къабарты-Малкъарда кенг жайылгъан аллерген амброзияды. Аны хатасындан алгъа адамны бурун сууу келеди, ол артда жётелге кёчеди.

Саусуз заманында врачха бармаса, астмадан къыйналып башлайды. Жарсыугъа, амброзияны къурутуугъа бизде кереклисича эс бурулмайды. Май-июнь айлада, амброзия чагъып башлагъынчы, аны тамыры бла чыгъарыргъа керекди. Алгъын хар организация рейдле бардырыучу эди, бу проблемагъа эс бурмагъан таматалагъа тазир окъуна салгъандыла.

Амброзиядан сора да, аллергенле кёпдюле. Адам ауругъан эсе, эм алгъа аланы ачыкъларгъа керекди. Дагъыда саусузла билирге керекли зат: бир-бир кёгетлени, кырдыкланы пыльцалары бла бир кибик антигенлери да бардыла. Сёз ючюн, амброзиягъа аллергиялары болгъан адамлагъа бананла бла хууан ашаргъа жарамайды. Акътерекни букъусуна аллергиялары болгъанла уа алманы, эрикни, къозну, быхыны ашамазгъа керекдиле.

- Кырдыкла чакъмагъан заманда уа нек къыйналадыла аллергикле?

- Бу ауруу толусунлай адамны юсюнден кетип къалмайды. Аны себепли аллергияны тютюн, бояуланы ийиси, сууукъ, ичги къозгъап къоядыла. Аны билип, саусуз кесин аяргъа керекди. Кырдыкла чакъгъан кезиуде башха жерде жашаса игиди. Эшикни, терезени жабып, фатарда хауаны ариулагъан препаратла хайырланып туруу да болушады.

Тышына жаланда жауун жаугъандан сора чыгъаргъа жарайды. Аллергикле тургъан жерде тазалыкъ болургъа керекди. Букъу аллергияны бек къозгъайды.

- Поллинозну – бичен(гюл) аурууну ышанлары къаллайладыла?

- Кёз жашла, онгсуз этген бурун суу, жётел, чючгюрюу - битеу бу тапсыз затла поллинозда башланадыла. Жаз башы аллергия – ол адамны чархыны гюлню жел чачып айланнган букъусуна тёзюмсюзлюгюдю. Жюз чакълы бир битим аллай аурууну къозгъаргъа боллукъдула.

Букъу не къадар ууакъ болса, ол къадар бек къозгъайды аурууну. Аны бла бирге саулукълу адамла къайын,жерк, эмен, кюйрюч, чертлеуюк, чум эм башха юлкюлени гюллерини букъуларын эслемей къоядыла. Жаз башы уа аллергиялары болгъанлагъа бек къыйын кезиудю.

- Терекле чагъып бошагъандан сора аллергия къуруймуду?

- Угъай, ол асламысында кетмейди. Бир бирде уа ол аш-азыкъ бла байламлы аллергиягъа тюрленип къалады, аны хатасындан кёпле битимлени чагъыулары бошалгъандан сора да, ауруп, къыйналып турадыла. Ма ол себепден айтадыла специалистле, къайын терекни гюлюню букъусуна аллергиясы болгъанла къызыл алмаланы, чий быхыны, кивини,тюклю шапталны ашамазгъа керекдиле деп. Чертлеуюк юлкюню букъусуна аллергиясы болгъан а чертлеуюкню арталлыда ашамаса игиди.

- Асламысында адамла поллиноздан ауругъанларын сууукъ болгъандан айыралмай къаладыла.

- Бичен (гюл)аурууну он баш шартлары быладыла: эрттенликде озгъан ингирден эсе бегирек ауруйсуз: къарыусузлугъугъуз жети кюннге дери созулады;тохтаусуз, онгугъузну алгъан чючгюрюу; кёзлеригиз кичийдиле эм ауруйдула, кёз жашларыгъыз кеси алларына тёгюледиле; бетигиз бир кесек къызарады; тышына чыкъмай турсагъыз халыгъыз игиленеди; жауун жауса да, ол бир кесек табыракъ болады; температурагъыз кётюрюлмейди; тамагъыгъыз къызады, бурун тешиклеригизни огъары жанлары, къулакъларыгъыз кичийдиле; кече жётел этесиз.

- Бичен ауруу деп нек айтадыла поллинозгъа?

- «Бичен (гюл) ауруу» деген сёз тутуш онтогъузунчу ёмюрде жаратылгъанды. Кертисин айтханда, бу аурууну бичен бла, къалтырауукъ ауруу бла да бир тюрлю байламлыгъы жокъду. Илму тилде да аты поллинозду неда аллергиялы ринитди.

Бу аурууну юч кезиую болады: чакъгъан тереклени букъулары жайылгъан жаз башы, жайда чакъгъан кырдыкланы букъулары учхан заман сора кюз артында тели хансла, ол санда амброзия чакъгъан кезиу. Жыл узуну ринитни юй букъу,юйде жашагъан жаныуарланы терилерини хауада учуп айланнган кесекчиклери къозгъайдыла.

- Кертиди, шёндю аптекалада кёп тюрлю антигистамин (аллергиягъа къажау) дарманла сатып алыргъа боллукъду. Къыйналгъан кезиуюбюзде кесибиз кесибизни багъаргъа боллукъбузму?

- Угъай, врач айтмагъанлай, кеси аллыгъызгъа кюрешмегиз. Бир бирде уа сакълыкъ мадарланы этмей да жарарыкъ тюйюлдю. Сёз ючюн, битимле чакъгъан кезиуде сагъат онбир болгъунчу дери тышына аз чыгъаргъа кюрешигиз. Терезелени эрттенликде ачмагъыз. Ачыкъ эм желли кюнледе терезелеге мылы жабыула, марля тагъыгъыз, аланы терк-терк алышындырыгъыз, алай этсегиз, юйге гюллени букъулары кирлик тюйюлдюле.Терезелеге сетка тартсагъыз, ол да болушурукъду.

Табийгъатха чыгъаргъа кюрешмегиз, пикниклеге къатышмагъыз, шахардан тышына чыкъмагъыз, паркга окъуна бармагъыз. Алай бусагъатда карантинни хатасындан битеу халкъ юйлеринден чыкъмай жашайды. Аптекагъа неда тюкеннге барыргъа тюшсе, кюн таякъладан кесигизни къоруулагъыз. Эшикге чыкъгъанда къаралдым кёзлюклени хайырланыгъыз, саныгъызны кюннге кюйдюрмегиз. Юйге къайтханда бурунугъузну, кёзлеригизни жууаргъа унутмагъыз. Бахчагъа чыгъабыз десегиз, жауундан сора айланыгъыз, ол гюллени букъуларын жерге къагъып, топуракъ бла къатыш этгенден сора. Ол кезиуде хауа таза болады.

Аллергия къысханда, арталлыда тютюн ичерге неда тютюн ичилген жерде болургъа жарамайды. Юйде гюлле, къуругъан гюл къысымла тутаргъа да керек тюйюлдю. Жаз башында кирпиклеригизни боямагъыз, кырдык къатышдырылып жарашдырылгъан башха косметика затланы да хайырланмагъыз.

Саулукълу жашау этигиз, тийишли аш ашагъыз, эрттенликде гимнастика, спорт бла кюрешигиз. Диетаны унутмагъыз, аллергияны къозгъаргъа боллукъ затланы: чертлеуюклени, цитрус кёгетлени, шоколадны ашамагъыз, газлы сууну ичмегиз, аш-азыкъ бояула къатышып жарашдырылгъан ашарыкъланы ашамагъыз. Юйню ичин мылы быстырла бла тазалай туругъуз.

- Амброзиягъа аллергиясы болгъан тиширыуну сабийи да аурурукъмуду?

- Аллергиядан къыйналгъан тиширыуладан туугъан сабийлени жыйырма беш процентине бу ауруу кёчеди, ата, ана да ауруй эселе уа, элли процентине.

- Сабийлени араларында аллергикле кёпден-кёп болуп барадыла. Ол не бла байламлыды?

- Хауа кирленнгенди. Юйде да, бизни тёгерегибизде затланы кёбюсю синтетикалыдыла, ала уа аллергияны къозгъайдыла. Андан сора да, шёндю сабийле бек кёп дарманла, ол санда антибиотикле, ичедиле. Аланы хатасындан дисбактериоз башланады, бусагъатда андан хар экинчи сабий къыйналады. Дисбактериоз а аны иммунитетин - ауруулагъа къажау кючюн - къарыусуз этеди. Алай бла ол аллергик болады.

Жарсыугъа, шёндю ата-анала сабийлерин окъутабыз, терен билимлиле этебиз деп бек къыйнайдыла. Окъуудан сора солургъа да кереклисин а эсге алмайдыла. Окъуу адамны кючюн-къарыуун алады, аны ючюн школчуланы, студентлени ашлары-суулары тынгылы болургъа, солугъан кезиулери да тап къуралыргъа керекди. Таулагъа элтигиз, тенгиз да иммунитетни кючлендирирге бек аламатды. Алай кюнде мардасыз кёп турургъа жарамайды, андан хайыр угъай, хата чыгъады.

- Сабий аллергик болмаз ючюн, не зат этерге керекди?

- Анасы ауурлугъу болгъан кезиуде мардасыз сютню, жумуртханы, чабакъны, цитрусланы, шоколадны ашамазгъа керекди. Ана дисбактериоздан къыйнала эсе, тютюн, аракъы иче эсе, баласы аллергиядан аурургъа боллукъду. Сабийни биринчи жылында, аз да онг бар эсе,ёшюнден айырыргъа жарамайды. Ананы сютю иммунитетни бек кючлендиреди.

Аллергиядан сакъланыргъа витаминле бек болушадыла. Андан сора уа - жукъу. Тюз жукълардан алгъа сабийге аш бермегиз. Берсегиз, ол жукълагъан кезиуюнде тийишлисича солуялмагъанын билигиз. Балагъызгъа асламыракъ эс беш-алты эм онеки - онючжыллыгъында буругъуз, ол аны терк айныгъан, ёсген кезиуюдю.

- Ашха аллергия да кёп тюбейди.

- Хау, ол алайды. Ол аллергенни ашыгъыздан кетерсегиз, къыйналмайсыз. Кырдыкла чакъгъанда, аллергиялары къозгъалгъанла уа проблемаларын алай тынч тамамлаялмайдыла. Сезон башланнганда, аллергикле стационарда багъылсала игиди.