Республикалы законла Конституциягъа келишдирилгендиле

КъМР-ни Парламентини кюз арты сессиясы башланнганды. Ол, тёреде болуучусуча, Россейни эмда Къабарты-Малкъарны гимнлерин согъуу бла ачылгъанды. Кенгешни спикер Татьяна Егорова бардыргъанды. 

Пленар жыйылыугъа сенатор Улбашланы Мухарбий, Къырал Думаны депутаты Геккиланы Заур, республиканы прокурору Николай Хабаров эм башхала къатышхандыла.

Татьяна Егорова Геккиланы Заурну эмда аны бла бирге Къабарты-Малкъардан Россейни Къырал Думасыны 8-чи чакъырылыууну депутатларына айырылгъанланы  алгъышлагъанды. Ол хайырлы ишлерлерин тежеп, мындан ары да республиканы айырыучуларыны излемлерин жалчытыу соруула бирге тамамланырыкъларына  ышаннганын айтханды. 

Кадр соруула

Жыйылыуда жыйырмагъа жууукъ соруугъа къаралгъанды. Ол санда  кадр соруу сюзюлгенди. Алай бла Зольск районну 3-чю эм Черек районну 2-чи сюд участкаларыны  жарашдырыучу судьяларына Мадина Жемухова бла Созайланы Аминат тийишли кёрюлгендиле. 

 КъМР-ни Контроль-эсеплеучю палатасыны аудиторларыны къауумуна уа Ирина Марьяш къошулгъанды.    
 

Парламентни комитетлеринде да болгъандыла тюрлениуле. Роман Пономаренко Промышленность, транспорт, связь эм  жол мюлк комитетден чыгъарылып,  Миллетлени  халлары жаны бла комитетге кийирилгенди. Депутатла къол кётюрюп, аны бу комитетни сопредседателине сайлагъандыла.

Социал тёлеуле

КъМР-ни Конституциясына тюзетиуле кийирилгенлери бла байламлы бир-бир республикалы законлагъа тюрлениуле къабыл кёрюлгендиле. Ол санда келир жыл 1 январьдан КъМР-ни Конституциялы сюдюню иши бла байламлы болумла кючлерин тас этедиле. Битеу да бирге 14 республикалы закон келишдириледи Конституция бла, ол санда «КъМР-ни къырал байрагъыны юсюнден», «КъМР-ни къырал гимнини юсюнден», «КъМР-де  Адамны эркинликлери жаны бла уполномоченныйни юсюнден», «КъМР-ни Парламентини юсюнден» эм башхала. 
КъМР-ни Конституциялы сюдюню иши тохтатылгъаны бла Конституцияны эмда республикалы законланы ангылатыу  полномочияла Парламентге бериледиле. 

Быйыл 1 январьдан юч жылдан жети жылгъа дери сабийлеге ай сайын берилген пособияланы тёлеуню низамы алышыннганды. Ол жаны бла тюзетиуле «Юйюрню, аналыкъны, аталыкъны эм сабийликни къоруулауну юсюнден» республикалы законну 21-7-чи статьясына кийирилгендиле. 

КъМР-ни урунуу эм социал къоруулау министри Асанланы Алимни ангылатханына кёре, сёз къолайлыкълары жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемине жетмеген юйюрлени юслеринден барады. Тёлеу республикада сабийлеге жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемини жартысы тенгли бирде тохташдырылгъанды. Алай, ол берилгенден сора да, юйюрде хар адамгъа тергегенде, къолайлыкъ ол ёлчемге жетмей эсе, ол регионда жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемини 75 процентине дери ёсдюрюллюкдю. Алай, андан сора да, юйюр къолайсызланы тизмесинден чыкъмаса, пособияны ёлчеми прожиточный минимумну 100 процентине жетдирилликди. 

Асанланы Алимни айтханына кёре, сабийлери болгъан 40,6 минг юйюрню  файдалары жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемине  жетмейди.   Алада юч жылдан жети жылгъа дери 53,4 минг сабий бардыла. 

Быйыл а сабийге жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчеми 13 815 сомда тохташдырылгъанды. Жангы низам кийирилгени бла уа юч жылдан жети жылгъа дери сабийлери болгъан юйюрлеге тёлеулени ёлчеми 6 907 сом, 10 136 сом неда 13 815 сом боллукъдула – къолайлыкъларына  кёре. 
тюзетиуле

Депутатла КъМР-ни Административ бузукълукъланы кодексине жангы статья къошхандыла – 4.14. Анда сёз республикада иелери болмагъан хауле жаныуарланы тутуу бла байламлы халлагъа бузукълукъ этгенлени административ неда уголовный жууапха тартыуну юсюнден барады. Андан сора да, республикада аллай жаныуарлагъа приютла къурауну  низамы  да тохташдырылгъанды. Законну проекти биринчи окъулууда къабыл кёрюлгенди. 

«КъМР-де  жарашдырыучу судьяланы юсюнден» законну 7-чи статьясы кючюн тас этгеннге саналгъанды. Ол судьяны къуллукъгъа салыуну болжалы бла байламлы эди. Энди бу полномочияла федерал арагъа берилгендиле. Жарашдырыучу судья къуллугъуна биринчи кере юч жылгъа салынады, ызы бла энтта айырылса уа, болжал тохташдырылмайды.
Депутатла «КъМР-де турист ишни юсюнден», «Ишчилени бир-бир къауумларыны хакъларын тёлеуню юсюнден», «Уучулукъда эм  уучу ресурсланы сакълауда халланы бир низамгъа келтириуню юсюнден»  законлагъа тюзетиуле да сюзюлгендиле. 

Бюджет

Жыйылыуда быйылны биринчи жарымында республикалы бюджет къалай толтурулгъаны да сюзюлгенди.  Финансла министр Елена Лисун белгили этгенине кёре, аны файдалары 21миллиард 938 миллион сомдан аслам болгъандыла. Ол а жылны планыны 48,1 проценти тенглиди. Къоранчла 21 миллиард 269 миллион сомдан асламдыла. Ол а жылны планыны 35,7 процентинден кёпдю. 

 Докладчыны айтханына кёре, жылны аллындан бери жыйылгъан налогланы ёлчеми 5 миллиард 755 миллион сом болгъандыла, ол а былтырны бу кезиуюню ёлчемини 120,1 проценти тенглиди. Республикалы бюджетге федерал арадан хакъсыз 15 миллиард 8 миллион сом берилгенди. Ол а жылны планыны жартысы тенглиди. 
Республиканы къырал борчу 7 миллиард 330 миллион сомду.  

 Муратла уллудула

Пленар жыйылыудан сора Татьяна Егорова журналистлеге кюз арты сессияда къаллай жумушлагъа баш магъана бериллигини юсюнден айтханды.  Ол, Къырал Думаны жангы къаууму айырылгъанын эсгертип, Парламентни иши федерал коллегалары бла байламлыкъда ётеригин белгилегенди.

- Къырал Думада КъМР-ни депутатлары бла хайырлы байламлыкъла жюрютюллюклерине ишексизме,- дегенди ол.
Татьяна Борисовна кюз арты сессия къысха болгъанлыкъгъа, бу кезиуде кёп магъаналы жумушланы толтурургъа белгиленеди: законланы чыгъарыудан башлап, контроль-аналитика жумушлагъа дери, дегенди. 

 Ол санда республикалы законланы федерал праволу актла бла келишдириуге, алагъа чюйре келгенлени ачыкълап, кючлерин тохтатыугъа энчи эс буруллукъду. 
– Бюгюн бир талай закон къабыл кёрюлгенди. Ала Россейни эмда Къабарты-Малкъарны Конституциялары  бла келишдирилгендиле.  Дагъыда толтуруучу власть органланы контроль-эсеплеучю жумушларыны, жарашдырыучу судьяла къуллукъларына  айырылгъан болжалны юсюнден эм башхала,-деп эсгертгенди спикер.
Кюз артында сюзерге белгиленнген законопроектлени араларында республикалы бюджет энчи магъаналыды.  Ол толтуруучу, жер-жерли власть органланы къатышыуу бла жарашдырыллыкъды  эмда жамауат контроль этилликди. 

 Алгъын къабыл кёрюлген законла жашауда къалай бардырылгъанларына парламент контроль  толтуруллукъду. Бу ишни чеклеринде 30-дан аслам жыйылыу къураллыгъы белгиленеди, ол санда правительстволу эм комитет сагъатла, «тёгерек столла», кенгертилген жыйылыула эм башхала. 

- «Къабарты-Малкъар Россей Федерацияны къауумунда: тарыхы, айныуу эм конституциялы жолу» деген конференцияны белгилерге сюеме. Ол республиканы жюзжыллыгъына аталады. Андан сора да, жаш алимлени «Ёсюп келген тёлюню КъМР-ни айнытыуда магъанасы» деген форум да сейир боллугъуна ышанама. Къысхасы, сессия юч айны барлыкъ эсе да, ол жумушладан байды, хайырлы ётеригине ийнанама,- деп чертгенди Татьяна Егорова. 

Тикаланы Фатима.
Поделиться: