Сейир адамла бла тюбешиулени эсгере

Янош Кадар да малкъар тилни ангылагъанды

Аллы 24 апрельде басмаланнганды.

1977 жылда агъач къалауур болуп ишлей эдим. Таматабыз Залийханланы Хусейди. Октябрь айны ортасы болур эди, ол келеди да: «Эки кюнден «Долина нарзанов» деген жерде бол – уллу къуллукъчула келликдиле, алагъа къараргъа керекди.  Башха къалауурлагъа да билдиргенме. Ала таудан жаныуарланы юркютюрюкдюле. Сен а къуллукъчулагъа аланы атаргъа болушурукъса», - дейди.

Заманында ол айтхан жерге барама. Ол кюн алайда кёп белгили адамла бар эдиле. Ол санда Венгрияны компартиясыны генеральный секретары Янош Кадар да. Былай орта ёсюмлю, аз-маз толуракъ киши, орусча да бек ариу сёлеше эди.

Тебирейбиз уугъа. Кадарны атыма миндиреме. Кесим жюгенинден тутама. Нёгерим да барды. Бир тик жерге жетгенде, мен: «Муну атдан тюшюрейик, ансы жыгъылса, тауну тюбюне дери тёнгереп барыр, артда башыбыз органладан чыкъмаз», - дейме.  Ол заманда Янош Кадар, ышаргъан да этип: «Тюз айтаса», - деп, атдан тюшеди. Алайда мен аны алай айтханына эс бурмай къояма.

Барыр жерибизге жетип, къауалланы къолгъа алып, сакълайбыз.  Мальбахов Тимбора да бизни блады. Бек алгъа айыу чыгъады. Къуллукъчулагъа: «Атыгъыз!» - дейме. Мальбахов унамайды. Кадар да атмайды. Сора кесим атайым деп, ушкогуму айыу таба бургъанымда, нёгерим: «Къой, сен аны ёлтюрсенг, сояргъа, ташыргъа да экибизге тюшерикди. Къуллукъчуладан бизге болушурукъ табылмаз», - дейди. Ол заманда да венгерли шуёхубузну бизге къарап ышаргъанын эслеген эдим.

Бираздан кийикле да чыгъадыла. Аладан бирин ёлтюреме. Гай этген нёгерлерибиз да жетедиле. Ары дери уа биз жаз тауукъла да ёлтюрген эдик. Аланы биширип, ашаргъа олтурабыз.  Гай этген   къалауурла арлакъда энчи тура эдиле да, бирлери манга: «Сюлемен, сен таматалагъа жууукъса, ол иги шешаларындан бирин ётдюр бизге», - дейди. Мен биреуню затын къалай аллыкъ эдим. Ол заманда Янош Кадар, олтургъан жеринден туруп, тёрт коньяк шешаны, бишген тауукъладан да берип: «Быланы жашлагъа элт», - дейди.

Мен да аланы алып бара тургъанлай, Горбачёв: «Къайры элтесе?»-деп, ызымдан къычырады. Ол заманда Кадар, анга бурулуп: «Къалгъанлары да жетерикдиле санга!» - деп, тырман этеди.

Артда Нальчикге Венгриядан Къонгур  Иштван деп бир алим келген эди. Аны телевизорда сёлешгенине къарайма. Хар айтхан сёзюн ангылап тургъанма. Андан сора Янош Кадар да бизни тилни ангылагъанын билдим.

 Дагъыда кёп сейир хапар айтхан эди манга Энейланы Сюлемен. Аланы бир жолгъа айтып тауусур онг жокъду.