Маданият

Бюгюнлюкде  Шимал Кавказда  «Асса-Пати»  тепсеу  школну билмеген,  анда юйреннгенлени  аякъ бюкгенлерине  бюсюремеген    хазна  болмаз.  Ол школ  ачылгъанлы беш жылдан  аслам  болады.  Бу проектни  къурап,  жашауда  бардыргъан  а  Энейланы  Аскерди. Ол 2022 жылда «Эбизе тепсеулени эм уста хореографы» деген атха тийишли болгъанды.  Интернетде аны  усталыгъына,  тепсегенине бийик багъа бергенле  кёпдюле.  Школунда  жангыз  да  бир  халкъны  угъай,  саулай   Кавказны  тепсеу  культурасына   эс  бургъан  жашны  миллети  ким  болгъанын   билирге сюйгенле  да  аз  тюйюлдюле.

Бизни халкъыбызны фахмулу инсанлары аслам болгъанларын айтханлай, белгилегенлей турабыз. Аладан бирлерине къолларында къаламгъа тенг этип сюнгюню тутаргъа да тюшгенди. Ол къауумдан эди драматург, тамсилчи Маммеланы Шакъманны жашы Ибрагим да. Къалам къарындашыны юсюнден бу материалны кеси заманында Тёппеланы Алим жазгъан эди. Ол тинтиу ишге уллу илму кесамат статья десек окъуна, терс боллукъ тюйюлю. Бюгюн биз да аны басмагъа хазырлап, къысхартып, окъуучуларыбызны эслерине салабыз.

Бу кюнледе Нальчикде Къырал музыка театргъа Санкт-Петербургдан Жаш къараучуланы А.А. Брянцев атлы театрыны артистлери келгендиле. Ала Россейни Маданият министерствосуну Росконцерт атлы федерал культура биригиуюню регионла араларында «Уллу гастрольла» деген проектине кёре тапхандыла бери жол.

Отарланы Омарны юсюнден бу аламат материалны къатлап окъугъаныбыздан сора, деменгили адамларыбызны кезиулю кере эсибизге тюшюргенбиз.

Кёп болмай Къулийланы Къайсынны орус тилде жазылгьан «Была зима» деген романы къолума тюшюп, аны окъугъанма. Закийибиз анда халкъыбызны тёзюмлюлюгюн, халаллыгъын къалай аламат ачыкълагъанды.

Малкъар адабиятда тамсил жанрны мурдорун салгъанладан бири Балаланы Адылны жашы Османды. Ол 1928 жылда Кёнделенде туугъанды. Уллу юйюрде ёсгенди. Къарындашы Омар, Уллу Ата журт урушну аллында Луначарский атлы театр институтда окъуп келген белгили актёр эди. Осман а, педагогика техникумну бошап, туугъан элинде устаз болуп, алай башлагъанды урунуу жолун.

Белгили чеченли поэт Асламбек Абдулаев бла бизни Махийланы Азиза шагъырейлендиреди. Аны тизгинлери хар окъуучуну да жюреклерине жол таба эдиле. Ата журтха бла халкъына сюймеклик, миллетлени араларында къарындашлыкъ, кертичилик, таматалагъа сый бериу, мамыр жашау къураугъа итиниулюк дегенча эрттеден келген темала аны назмуларында аламат ачыкъланыпдыла.

Черек, Бызынгы, Чегем, Холам, Бахсан ауузланы, Хабазны, Уллу Къарачайны, Гитче Къарачайны Голлу байрамларында  бардырылгъандыла бу биз сизге хапарларыкъ оюнла. Аланы юслеринден «Шимир Шыякы» эм «Палахдан къал» деген таурухлада да айтылады.

«Айтхылыкъ», «тауушлукъ», «сейирлик»... дагъыда кёпле бек сюйюп айтыучу «закий» дегенча сёзлени саны бек кёпдю. Алай болгъанлыкъгъа, Къайсынны юсюнден айтылгъан заманда уа, ол сёзлени кючлери иги да азлыкъ этгенча кёрюнеди. Аны чыгъармачылыгъына тийишли тенглешдириуле уа – Къайсынны кесини адамлыгъы, огъурлулугъу, кишилиги. Бу сёзлени автору белгили поэтибиз Додуланы Аскерди. Аны закийге жоралап жазгъаны бла сизни да, багъалы окъуучула, шагъырей этерге сюебиз.

Чам халда

Шахарда троллейбус ызны кетергенлей кетдиле пассажирлени ташыучуланы юйюрлери Санкт-Петербургга.  Юйню иеси мында фатарны сакълап къалды. Аны жашы Аскер бла аны анасы татлыхан, кеслери айтыучулай, Ленинградха атландыла. Анда троллейбусла, ала «мюйюзлерин» илиндирирча чыбыкъла болгъанларын да билип баргъан кибик, шахарны бир къыйырына жюрюген троллейбусну жюрютюп башлады жаш, анасы да ол маршрутда контролёр.