Тарых

Малкъар Россейге къошулгъандан сора таулуланы башха халкъла бла экономика, политика, культура байламлыкъланы   бютюнда  кенгертирге онглары  болгъанды. XVIII—XIX ёмюрледе Малкъарны географиясына, тарыхына, халкъны жашау турмушуна, культурасына сейир ёсгени эсленеди. Бери тыш къыраллы, Россейли экспедицияла къуралып, тинтиуле бардырылып башлайдыла. Гюльденштедт, Рейнеггс, Паллас, Потоцкий, Клапрот, Боссе, Шаховской, Бларамберг эм кёп башха  алимле кеслерини китапларында таулуланы юслеринден сейир шартланы басмалайдыла.  

Жангы жыл бла алгъышлауну ахшы тёреси – Брежневден

Къыралыбызны башчылары Жангы жылны кечесинде халкъны байрам бла алгъышлагъанлары тёре болгъанды. Бек биринчи уа алай ЦК КПСС-ни Генеральный секретары Леонид Брежнев 1970 жылны 31октябринде этген эди.

Москвадагъы архивледеги документлеге кёре, миллетибизни юсюнден «балкарцы» деп жазыу биринчи кере 1629 жылда белгиленеди. Беш тау обществогъа кирген Чегем тарыны юсюнден а аллай жазылыу 1718 жылда этилгенди. Ол кезиуде анда 700 юйюр жашагъанды. 

Эрттеден бери жюрюп келген адет-тёрелени ёсе келген тёлюге юйретирге борчлубуз. Ол санда халкъны къууанчын, жарыкълыгъын, лакъырда сёзюн, оюннга, жыргъа да усталыгъын ачыкълагъан аламат тепсеулени да унутургъа жарамаз. Аланы  бизни белгили балетмейстерибиз Къудайланы Мухтар терен тинтгенди. Бюгюн аны «Озайны» юсюнден билгени, эшитгени бла окъуучуларыбызны шагъырей этерге сюебиз. 

Бабаланы Магомет Уллу Ата журт урушну кезиуюнде фронтха аскер училищени бошагъандан сора 1944 жылны ахырында тюшеди. Совет армия фашистлени артха кеси куркаларына къыстау къууа эди.

Кёп жылланы мындан алгъа Тетууланы Нашхону жашы Молла Къарачайны Хурзук элине кёчюп, анда жашап тебирейди. Аны беш къызы болады: Таужан, Балдан, Чюний, Хауун, Айшат. Къызланы жете баргъанлары юйюр къурайдыла. Айшат а Темирболатланы Баззагъа баргъанды. Бюгюн хапарыбыз аны тамата къызы Баблинаны юсюнденди.

1813 жыл. Оруслу академик Вишневский Минги тауну бийиклиги 5421 метр болгъанын биринчи болуп белгилегенди.

Бу сейирлик, тарых магъаналы шартланы эсгерип, газетге материал жазарыбызны  Шауаланы Замуратны жашы  Малик тилеген эди.

Уллу Хорламны 74-жыллыгъына

Тогъузалары, беш къарындаш болуп, Зылгыда бир арбазда жашагъандыла. Исмайылны тамата къарындашы Хакяшны юй бийчеси эртте ёлюп, сабийлери аналарындан ёксюз къалгъан эдиле. Хакяшны гитче жашы Мухадинни къагъанакълыгъындан окъуна саулугъу жокъ эди. Элде школгъа жюрюгенинде да, педучилищеде окъугъан заманында юйге келгенинде да, Кемал ол жашчыкъны, кишиге жетдирмей, къолуна кётюрюп айланнганды. Ол жыллада жашау аламат болмагъанын билебиз. Конфет, къалач деген затла таулу юйюрлени кёбюсюнде элпек тюйюл эдиле. Кемал къолуна конфет неда татлы къалач тюшсе, аны ашаргъа кёзю къыймай, гитче Мухадинчикге асырап тургъанды

                     Жалгъан ахчала этгенлени тюрмеге угъай, къырал ишлеге

Пётр I-ни заманында жалгъан ахчала  ючюн  тюрмеге угъай, къырал  ишлеге ийгендиле.
1712 жылда патчахны буйругъуна кёре, Россей империяда жашагъан адамда бирча ахчала табылсала, ол аманлыкъчылыкъгъа саналгъанды. Нек дегенде  къыралны «монетный дворлары» бирча ахчаланы хазырлаялмагъандыла.