Тарых

Мисирланы Исхакъ  (Чыпчыкъ) бла Таукенланы Айшат къыйын ёмюрде  жети сабий ёсдюргендиле: Инал, Иналукъ, Билял, Мутай, Хадижат (Къажау), Фатимат (Хорасан) эм Саният. Жашланы бири - Иналукъ къаядан кетип  ауушханды. Инал а 1942  жылда ноябрьде Саутуда ёлтюрюлгенди. Билял бла Мутай Уллу Ата журт урушда жоюлгъандыла.  

Алгъын жыллада чыгъарылгъан китаплагъа, журналлагъа, газетлеге къарай келсенг, сейир материаллагъа, хапарлагъа тюбеп къаласа. Аллай бир тарых статьяны озгъан ёмюрню сексенинчи жылларында профессор, тарых илмуланы доктору В.Б. Виноградов бла КъМР-ни Миллет музейинде ишлеген Деппуланы А.Б. жазгъандыла. «Эрттегили бохчаны хапары» деген иш бюгюннгю окъуучугъа да сейир кёрюнюрюгю сёзсюздю.

Жер, суу атла

Быллай жер ат Бахсан ауузуна  къайдан, къалай келгенин бюгюнлюкде шарт айтыр адам не хазна табылсын. Болсада мени жерлешлерими аны юсюнден энчи оюмлары барды.

Абайланы Мисост, малкъар халкъны махтаулу жашларындан бири, биринчи таулу тарыхчы, публицист, этнограф Шкантыда 1857 жылда туугъанды. Атасы Кучук, патчах аскерни офицери, анга сегиз жыл болгъанда ауушханды. Жашчыкъ Нальчикде тау школда алты жыл окъугъанды. Андан ары Владикавказда гимназиягъа киргенди. Жыйырма жылы жетмеген Мисост анда, революцияны излемлерин бардыргъан, халкъгъа эркинлик излеген жашырын халкъ кружокга къошулгъанды. Аллай ишлери ючюн тутулгъан да этгенди, алай аны терсликлерин ачыкълаялмагъандыла. Андан кетип, Мисост Тифлисде реальный училищеге киргенди.

Ишчи низам къатыланады

1940 жылда 26 июньда Совет Союзда ишчи кюнню болжалы сегиз сагъатда тохташдырылгъанды. Ишден сормай кетгенле уа уголовный жууапха тартыллыкълары белгиленнгенди.

Гюлюйланы Локъманны жашы  Шарафутдин 1920 жылда Элбрусда туугъанды. Гитчелей окъуна билим алыргъа кёл салгъан жаш болгъанды. Элде школну тауусхандан сора Нальчикде педагогика училищеде окъугъанды. Анда да кишиге хорлатмагъанды. Орусча терк юйреннгенине, уста сёлешгенине, халатсыз жазгъанына тенглери барысы да сукъланнгандыла.

Гижгиланы Къаншауну жашы Ануарны Хушто-Сыртда  танымагъан жокъ эди. Ол тепсеуге бек  уста болгъанды. Узун бойлу, чырайлы жаш къымылдап башласа, арый билмегенди. Бир жол а ансамбль бла бирге Сталинни аллында да аякъ бюкгенди. Андан сора бачаманы аты бла эки  бюсюреу письмо да алгъан эди.  

Уллу Ата журт урушда 115-чи атлы дивизияны аскерчилери Дон тийрелеринде жерни хар атламы ючюн да жигитча сермешгендиле. Душманны кючю кёп кереге уллу болгъаны ючюн, анга артха кетерге тюшгенди, алай ол фашистлени ууатыр ючюн къалмагъанды. Аны Ростовдан башлап Сарпин кёллеге дери жолу душманны чачдырылгъан техникасындан бла жоюлгъан ууучлаучуладан топпа-толу эди.

Уллу Ата журт уруш башланнган кюннге

Мындан 79 жыл алгъа, 1941 жылда 22 июньда, фашист Германия Совет Союзгъа чапханы бла Уллу Ата журт уруш башланнганды.  Немислиле бла бирге  Венгрияны, Италияны, Румынияны, Финляндияны аскерлери да анга къажау сюелгендиле.  «Барбаросса» планны жарашдыра туруп, гитлерчи командованияны Совет Сауутланнган Кючлени бир ай бла жарымны ичинде ууатыргъа деп аллай умуту болгъанды.

Жер бла байламлы халла бек терен ёмюрледе къуралгъандыла дерге боллукъду. Адамла дорбунлада жашагъан кезиуледе окъуна тёгерекдеги тийрелени кеслериникине санагъандыла. Ары башхаланы аягъы басханлай а, олсагъат къаугъа чыкъгъанды.