Тарых

Бу уллу эм кенг къуу тюзлени кийик эчкиси, хайыуанланы бирине да ушамагъан жаныуарды дерге боллукъду. Буруну кьысха хоботду. Къуу тюзледе битим бек аз болады. Алада желле, боранла букъуну кётюрюп айланадыла. Табийгъат шошайса, букъу уа битимлени юслерине олтурады. Сайгъакъ, кенг буруну бла юфгорюп, битимлени юслеринден букъуну учуруп, андан сора отлап башлайды, кырдык чомпдан башхасына ёте. Сайгъакъ эшек шинжини да, сибирткиликни да угъай демейди. Къыш айлада уа къауданны, къар-буз тюбюнден туякълары бла къазып чыгъарып, отлайды.

Адам сабийлигинде кёргенни, эшитгенни, сынагъанны кёлюнде, эсинде терен, ачыкъ тутады.   Баккуланы Элжорканы жашы Хутайгъа малкъар халкъ зор бла кёчюрюлгенде 13 жыл толгъан эди. Миллет ата журтуна къайтхандан сора 45 жыл озгъанда уа ол сабийлигинде сынагъан, кёрген затланы жазып, туудукълагъа, шёндюгю тёлюге насийхатха къойгъанды. 

Огъары Бахсан эл болуп, халкъ анда къайсы ёмюрледе журт къурап башлагъанын бюгюнлюкде  айтып къояргъа къыйынды.  Аны ючюн  элни тийресинде археология излемле, эски жырлада Бахсанны юсюнден айтылгъан сёзле, тыш къыраллы, оруслу жолоучуланы озгъан ёмюрледе жазгъан хапарлары,  дагъыда аны кибик кёп тюрлю тарых шартланы тийишдирип, бир тюрлю оюмгъа келирге боллукъду. Таулулагъа дери бу тийреледе къайсы миллетле жашагъандыла? Жерлени, тауланы атлары къайсы  тилде аталгъанды?

Совет аскерле Афганистандан интернационал борчларын толтуруп чыгъарылгъанлы быйыл 32 жыл толады. Ол кезиуде, бюгюнлюкде да бу къазауатны тюзлюгюню, бизни жашла анда къанларын тёкгенлерини магъанасыны юслеринден даулашла тохтамайдыла. 

15 февральда Совет аскерле Афганистан Республикадан чыгъарылгъандыла 

1989 жылда 15 февральда эрттенликде 10 сагъатда СССР-ни бла Афганистан республиканы къырал чеклеринде Амударья черекде кёпюрден совет аскерчиле ётгендиле. Тизгинни бек ахырында генерал-лейтенант Борис Громов келгенди. Бу ишни кёргенле эсгергенлерича, генерал тохтап, башын Афганистан жанына буруп, бир минут шумсуз тургъанды.  Журналистле айланып ол: «Анда 40-чы армияны бир аскерчиси да къалмагъанды»,-дегенди. 

1942 жылда  октябрьде гитлерчи аскерле Нальчикни  къолгъа этедиле. Шахар    1943 жылда 11 январьгъа дери фашистлени къолунда болгъанды. Аны эркин этиу сермешлени Закавказ фронтну Шимал аскер къауумуну 37-чи армиясы партизанла бла бирге бардыргъандыла. 

Уллу Ата журт урушну ал кюнлеринден окъуна Къабарты-Малкъарны промышленный предприятиялары аскер продукцияны чыгъарып башлайдыла. Заводлада, фабрикалада минала, гранатла, самолёт ишлегенде хайырланылгъан фанера, аскер кийимле эм кёп башха затла этедиле.

 2 февраль - Россейде аскер махтаулукъну кюню 

Тёбен Чегемден батырла Гочияланы Кичибатырны жашлары Хусейин бла Назир   Ата журтубузну жалынчакъсызлыгъы, бизни бюгюннгю мамыр жашауубуз  ючюн жанларын, къанларын да аямагъандыла. Кичи лейтенант Гочия улу Хусейин урушну аулакъларында къалгъанды. Тамата сержант Гочияланы Назир а жигитлигине шагъатлыкъ этген кёп орденлени, майдалланы да алып, сау-эсен ата журтуна къайтхан эди. Ол 2000 жылда ауушханды.

Ефрейтор Атабийланы Мухарбек  Ленинград фронтну 23-чю Армиясыны 142-чи Къызыл байракълы стрелковый дивизиясыны 588-чи полкуну къауумунда къыралыбызны шимал ара шахарын немисли душманладан къоруулау сермешлеге къатышханды. 

20 январьда Кърым Республиканы автономиясы къуралгъанды 

1991 жылда 20 январьда халкъ референдумдан сора кърымчыланы асламы автономиялары къайтарылыр жанлы къол кётюрген эдиле.  Ол кезиуде ала Украинаны къауумунда болгъандыла.

Амазония дунияны башында бек уллу терен агъачлы эм кёп черекли тюзледен бириди. Озгъан мингжыллыкъны ортасына дери адам аягъы басмагъан терен агъачланы биринчи кере 1541-1542 жыллада Франческо де Ореллано тинтирге кюрешгенди. Андан бери  «цивилизация» дегенинг, къудуретни тозуратып, табигъатны тюрлендире барады: Амазонияда мингле бла саналгъан квадрат километрледе агъачла къырылгъандыла, агъачланы орунларын бахчала, сабанла алгъандыла, кийик жаныуарла бла къанатлыла уа  алыкъа адам аягъы басмагъан жерлеге къачхандыла.