Тарых

Таулу халкъны – къарачайлыланы бла малкъарлыланы тюрк тилли ата-бабалары (гуннла, аварлыла, булгарлыла, огузла, хазарлыла, печенегле эмда къыпчакъ-половчула,  буруннгу заманлада алтай-манчжур дуниядан жаратылгъанла) кеслерини эволюция жолларында къыйын тарых сынауладан  ётгендиле. 

Чегем ауузунда Эл-Тюбю деген жерчик арт жыллада дуниягъа белгили болуп, бир да болмагъанча кёп адам жюрюйдю жууукъдан, узакъ жерледен,  тыш къыралладан окъуна ары. Аланы асламысы Малкъарны жашауун билирге,  акъылманыбыз, жыйырманчы  ёмюрню бек аламат поэтлеринден бири Къулийланы Шууаны жашы Къайсын  туугъан юйню кёрюрге келедиле. Поэтни сыйлай келгенлеге деп, арт жыллада ары уллу, сейир да жол ишленнгенди. Тетууланы Хадис, «Къайсыннга жюз атлам» деген фондну председатели, республиканы жамауатын бирлешдирип, иш юсюне сюеп, ол энчи халкъ магъаналы проектни жашаугъа кийиргенди. Сау болсунла анга къыйыны тийген аламат къызларыбыз бла жашларыбыз.

Къабарты-Малкъар Республиканы 100-жыллыгъына
Акъайланы Хажи-Мырза  уста темирчи эди. Ол оракъ, бичакъ, мужура, къама ишлемеген, чагасын, балтасын жамамагъан  тийреде киши да болмаз эди. Аны аллына жарлыла къоркъмай, буюкъмай баргъандыла, жумушларын айтхандыла.

1893 жылда «Природа и охота» журналда С.Ф.Давидовични «Кавказ таулада» деген жолоучу эсгериулери басмаланнган эдиле. Бюгюн аланы бир кесеги бла сизни шагъырей этерге сюебиз.

КъМР-ни 100-жыллыгъына

КПСС-ни 20-чы съез­ди битеу кёчгюнчю халкълагъа  уллу тюрлениуле, къууанч  келтиргенди. Анда партияны башчысы Никита Хрущёв «О культе лич­ности и его последствиях» деген доклад бла сёлешгенди. Къыралны башчысы Сталин эмда аны тёгерегиндеги къуллукъчула этген законсуз ишлени юслеринде ачыкъ айтып,  къыралны бир-бир миллетлерине этилген терсликлеге багъа бичгенди. Съездни оноулары, сёзсюз, кёчгюнчю халкълагъа артыкъда уллу магъананы тутхандыла, тюзлюкню къайтарыугъа себеплик этгендиле.

 Моллаланы Исхакъны жашларыны юсюнден хапарны бизге алим эмда  жазыучу  къызыбыз Гуртуланы Мариям  айтханды. Бюгюн аны тамата жашыны юсюнденди хапарыбыз.

КъМР-ни 100-жыллыгъына

XX ёмюрде малкъар халкъ сынагъан  къыйынлыкъланы, кюйсюзлюкню юслеринден китапла жазаргъа боллукъду. Алай аны бла бирге уа ол тюзлюк хорлагъан, миллет жангыргъан, уллу жетишимле болдургъан кезиудю. Кёчгюнчюлюкню 13 жылындан сора таулу халкъгъа къыраллыгъы, ата журту   къайтарылгъанлары артыкъда магъаналы тарых ишди.  Алай битеу къыйынлыкълагъа, юйренмеген социал-этнос болумлагъа тюшгенине да къарамай, таулула миллетлигин тас этмегендиле.

«Орайданы» хапарын Хар ёзенде, хар элде бир кесек башха тюрлю айта болурла. Алай аны баш магъанасы тюрленмейди. Мен да къарт атам Ёзденланы Локъманны жашы Томпадан (1895-1982) эшитгенимча айтайым.

Къабарты-Малкъар Республиканы къыраллыгъыны 100-жыллыгъына

Жыйырманчы ёмюрге бизни халкъларыбыз ахшы къууумла бла тюбегендиле, жангы жашау башларгъа таукелленип, миллет къыраллыкъны айнытыр умутда. 1917 жылны февралында болгъан ишле аланы ол муратлары толурларына ышаныулукъ бергендиле. Биринчи атламладан бири уа Шимал-Кавказ Республиканы къуралыуу болгъанды. Алай ол кёпге бармагъанды. 1918 жылда январьда  Россей Совет Федератив Социалист Республика –РСФСР- жаратылады. Ызы бла Терк областьны таулу халкъларыны бирикген автономияларын къурауну юсюнден башламчылыкъ да этиледи.

   Сталинград ючюн уруш башланнганлы – 79 жыл

Сталинград ючюн сермеш 1942 жылда 17 июльдан 1943 жылда 2 февральгъа дери баргъанды эмда адам улуну жашауунда жер юсюнде болгъан бек уллу къазауатха айланнган эди. Курск дугада сермеш бла бирге ол Уллу Ата журт урушда болумну арталлы да тюрлендирген эди.