«Жетишимни мурдору - ата-анала бла тынгылы байламлыкъла къурау»

Малкъар эллерибизде школлада, сабий садлада кеслерини билимлерин, къарыуларын аямай, биреуден махтау излемей ишлегенлерибиз асламдыла. Бу жол биз Хабазда садикни иши къалай баргъанын билирге сюйюп, аны тамата юйретиучюсю Башийланы Фатима бла ушакъ этгенбиз.

-Фатима Наурузовна, узакъ тау элде садда сабийлени жер бла жалчытыу не халдады?

-Эм алгъа бизде аны сексенинчи  жыллада эски школну мурдорунда  къурап, жашчыкъла-къызчыкъла да  ары жюрюп тургъандыла. Алай а, айтханымча, мекям тозурап эди. Анда гитчелени тутар, ишлер онг да болмай, аны  жапхандыла. 2009  жылгъа дери элибизде садигибиз болмай да тургъанбыз.

Аны мектепни тийресинде ишлегенлерине къууаннганбыз. Мекям юч къатлыды. Жыл сайын бери жетмиш сабий жюрюйдю. Кеслери да  юч къауумгъа юлешинедиле. Жукълагъан, ойнагъан, ашагъан жерлери башха-башхадыла. Саулайда  тогъуз  юйретиучю болабыз. Садыбыз школгъа бойсунады. Коллектив барыбыз да шуёх халда, бир бирни ангылап, сабийлеге таплыкъны излеп ишлейбиз.

Юйретиучюлени  юслеринден айтханда, Табакъсойланы Оксананы билимин белгилерик эдим. Ол бизден жыл саны бла гитче болгъанлыкъгъа, стажы, окъууу бла да айырмалыды. Аны хар бирибиз ючюн къайгъыргъанына, ангыламагъаныбызгъа тюшюндюргенине  битеуюбюзню атыбыздан да ыспас этеме.

Жаланда подготовка бёлюм къурар онгубуз болмагъаны жарсытады.  Ачарыкъ эсек да, мекям алгъадан алай ишленип къалып, анга тарлыкъ этеди. Болсада сабийлени школгъа тийишли хазырланып барырларына къайгъырыулукъда  юйретебиз.

-Аш-суу бла жалчытыуугъуз а къалайды?

-Ол жаны бла биз къыйналмайбыз. Мектепни директору Моллаланы Абидат къоншу элибиз бла келишгенди, жангы эт, бишлакъ, сют, къаймакъ, тауукъ, чабакъ да хар заманда эркиндиле. Аш хазырлаучуларыбыз  Мусукланы Аслижан бла Мокъаланы Жамиля аны балачыкълагъа хайырлы, татымлы да жарашдырыр ючюн, къолдан келгенни аямайдыла. Сабийлеге кюннге  тёрт кере аш бериледи. Кёгетле, татлы затла да болгъанлай турадыла.

-Арт кезиуде  садлада да ФГОС-лагъа тийишлиликде ишлейдиле. Ол жаны бла уа къалайды болумугъуз?

-Битеу бёлюмлерибиз да алагъа кёре беш жылдан бери урунабыз. «От рождения до школы» деген программаны сайлагъанбыз. Ол жашчыкъланы бла къызчыкъланы жыл санларына кёре энчиликлери эсге алынып къуралгъанды. Аны себепли гитчелеге ангылашыныулуду. Жаланда кёргюзтюучю пособияларыбыз азлыкъ этедиле.

-Садик школну къатындады дегенсиз, эрттен-ингир сабийлени жюрютюрге уа узакъмыды?

-Ол жаны бла уа мекям бек тапды дерге боллукъбуз. Элни ортасында тюшеди. Андан сора да, мектепни маршруткасы барды. Школгъа, бери да эрттенликде жашланы-къызланы келтирирге болушлукъ этгенлей турады.

-Бюгюннгю садлада иш ёсюп келгенлени сабийликлери зауукълу ётерча къуралыпмыды? Ол затха кёз къарамыгъыз къалайды?

-Кертиди, гитчеле кюн узуну эригирге да боллукъдула. Алай а,  аланы дерследе юйретгенибизден сора да, эрттенликде келселе, тюшде жукълап уянсала да, гимнастика этдиребиз. Эки кере таза хауагъа ойнаргъа чыгъарабыз. Ыйыкъны ичинде физкультура юч  кере болады.

Аны барын да айтханым, ариу къылыкъгъа, адет-тёрелерибизге, ёз тилибизге тюшюндюргенибизден сора да, аланы саулукъларына къайгъырабыз. Ол жаны бла бизге болушлукъну медсестрабыз Хатукаланы Лейля этеди.

-Сабийчикле садикни тауусуп, школгъа барыр кезиулеринде  къуралгъан диагностиканы юсюнден кёпле башха-башха айтадыла. Ол керекмиди-тюйюлмюдю, сизни оюмугъуз а къалайды?

-Керек сунама. Аладан да бек кесибизге-юйретиучюлеге. Нек дегенде  диагностиканы эсеплери гитчелени угъай, бизни ишибизде  халатланы, кемчиликлени баямлайдыла. Анга  кёре уа жангыча урунургъа кёлленебиз. Бютюн  къыйматлы амалланы излейбиз.

-Бюгюннгю садны айныуун неде кёресиз?

-Эм алгъа ата-анала бла байламлыкъда. Ала-бизни, биз да аланы ангылап ишлесек, ол заманда  юйюрде, мында да сабийни ёсдюрюрге салыннган къыйын зыраф боллукъ тюйюлдю.

Шёндю билим бериу да алгъынча болмагъанын билебиз. Кёп зат алгъа атлай барады. Аны ючюн а, заман озду эсе болду деп къоймай, гитчелеге кюн узуну не ишлегенлерин сорургъа, юйреннген затларын къайтарыргъа тийишлиди. Нек дегенде садик-ол жетишимлеге, жашаугъа да тюшюнюуню биринчи атлауучуду, башхача айтсагъ а, мурдору окъунады.

-Усталыгъыгъыз, жашауугъуз бла байламлы кесигизни насыплыгъа санаймысыз?

-Адам тутхан ишин сюйсе, андан зауукълукъ да табады. Алай а, айып этмегиз, инсан юйюрюнден къууанса, андан кесине таянчакълыкъ тапса, бютюн жетишимли болгъан сунама. Баш ием Башийланы Алий билеклик этмесе, манга да женгил болмазлыгъы баямды. Биз юч сабийни ёсдюрген кезиуде элибизде сад да жокъ эди. Аны ючюн а садикни  барлыгъы кёплеге себеплик болгъанын къатлап чертирге сюеме.