Тыш къыраллы люстра

Болгъан иш

Къауум заман мындан алгъа болгъан ишди. Хасан бла Хусей деп элде эки туугъан къарындаш жашайдыла. Туугъан къарындашла да эгизле. Санлары, сыфатлары бир бирге асыры ушагъандан, устазлары, биргелерине окъугъан жашла, къызла окъуна ажашдырып болгъандыла. Бютюнда бирча кийинип келселе.

Къарындашла школну да бошагъандыла. Аскер къуллукъларын да тамамлап, юйлерине сау-саламат жыйышхандыла. Андан сора экиси да элде ишлейдиле. Солуу кюнлери болса уа, уугъа да бара турадыла.

Алай эте беш-алты жыл озду. Жашланы юйдегили болур заманлары жетгенди. Аналары Марзият бла эгечлери Халимат келин отоула къурайдыла. Къабыргъаларына бла юй тюпге бахсан кюйюзле бла кийизле мажарып орнатхандыла. Эшик-терезе жабыуланы да эм омакъларын келтиргендиле. Энди алагъа ариу люстра чыракъла керек эдиле. Аланы уа табалмайдыла.

Былайда бир затха эсигизни бурайыкъ. Бу алгъаракълада бола тургъан ишди. Хуржунунг ахчадан толуп болса да, излеген затынгы табалмаз эдинг. Быллай, аллай ишни бардырыргъа жолну-ызны билген адамынг болса, излеген затынгы табаргъа боллукъса. Аны да эки-юч къат багъасын берип.

Эгечлери Халимат жашлагъа келинликле да тапханды. Ала бла сёз да тохташдыргъанды. Жууукъ заманда эки къарындашны да тойлары бирден этилликди.

Иш бек тап барады. Хасан бла Хусей иги жашла. Келинликле да этимлиле. Ариулукъларын айтханда уа – тюз да суу сурат де да къой. Жаланда бир чырмау барды. Келин отоулагъа люстра чыракъла керекдиле.

Аталары Мухажир айтады: «Башха чыракъ салыгъыз да къоюгъуз. Бизни заманыбызда ток да жокъ эди. Аны ючюн къалмай, жаш тёлю заманында юйдегили болгъанды. Сиз а халкъда, къыралда болмагъан затланы излеп айланасыз. Келген адамла кеслери иги болсунла ансы», – деп.

Болсада Марзият бла Халимат оноуну къолгъа алгъандыла. Ала келин отоула тийреде бир кишиде да болмагъанча жасалсала сюедиле эм алай этерге деп, къаты таукел тургъандыла.

Кюз арты келди. Ёзенледе, тёшледе кырдык саргъалгъанды. Тереклени кенг чапыракълары сары-къызыл бояу суулу болгъандыла. Къатыракъ жел урса, бир-бирлери тёгерек-тёгерек бурула, шош, жерге келип къонадыла.

Аллай кюнлени биринде Марзиятны шахарда жашагъан эгечине бла Халиматха: «Бир аламат, сейирлик люстрала тапханма, бери жетигиз», - деп билдиреди. Алай бла была экиси да ары кетедиле.

Хасан бла Хусей, аталарына келип: «Ата, Сары Къая башына бир барайыкъ. Анда бёденеле бла къара тауукъла кёп болуучудула, семирген кезиулери. Бир шорпалыкъ алып келейик», - дейдиле да, ары кетедиле.

Марзиятха бла Халиматха эгечлери тюбейди. Сора уллу базарны ёрге жанында бир юйге элтеди. Анда люстра чыракъ хазырлап тура эдиле. Не айтдыраса, сейирлик, аламат. Отча жылтырайды. Мияласы уа накъут-налмасдан сунарса. Къарасанг – кёз къаматады. Кесини уа онеки чырагъы барды. Хар мияласы отча жанадыла.

Аны кёргенде, тиширыуланы жанлары анга кетеди. Сора бир бирге къарайдыла. Айтады Марзият: «Тоба, быллай сейирлик зат сау юйню багъасын тутады. Иеси сокъураннгынчы, ахчасын берип, терк кетейик», - дейди. Айтханларыча да этдиле.

Такси чакъырдыла да, тиширыула чыракъны ортагъа салып, эки жанындан къаты тутуп, юйге жетдирдиле. Мухажирни да болушдуруп, машинадан тюшюрдюле. Кётюрюп, элтип келин отоуда тапчаннга салдыла.

Жашла уа Сары Къая тийресинде къара тауукъланы излей айланадыла. Ханс теренди. Чегетинде артишле ёседиле. Уучула излеген къанатлыла бу тийреледе асламдыла. Ала юй тауукъладан эсе да иги да уллудула. Бютюнда  къытайлары. Ма аланы экиси тюйюше тургъанлай, жашла юслерине чыгъып къаладыла. Ала уа, адамланы келгенлерин да эслемей, къазауатдан тюйюшедиле, бир бири тюклерин жыртадыла.

Хасан бла Хусей энишге чёгедиле. Биринчиси шкогун жерлеп, тауукълагъа атады. Не аламат, не сейир? Тюйюше тургъан эки къытай да бирден жыгъыладыла. Ушкок атдыргъан, аны кёргенде: «Бир окъ бла экисин да агъыздым», - деп къууанады.

Къоргъашин окъ бирине тийген эди. Экинчиси уа тауушдан эсин ташлап къояды. Хасан да, Хусей да къанатлыланы артмакъларына саладыла да, ызларына тебирейдиле.

Ингир ала юйге жыйышадыла. Ол кезиуде уа къоншулары Келлет, шинтикге да минип, онеки чырагъы болгъан, сейирлик ариу люстраны орната болады. Келлет аллай затдан ангылауу болгъан кишиди. Чыракъ тартыргъа керек болгъан, телевизору, машинасы бузулгъан да аны чакъырып болгъанды. Сейирлик люстраны орнатыуну да анга ышаннгандыла.

Люстра сейирлик, ариуду. Алай ауурду. Келлет аны кётюрюп шинтикге миннгенди. Халимат а чыракъны бир жанындан тутуп, анга болуша турады. Ол кезиуде жашла уудан къайтып, отоугъа киредиле. Келлет бла саламлашадыла. Хасан дорбасын ачады да, келтирген затын анасына береди. Хусей а чыракъгъа къарай болады. Анасы Марзият: «Хусей, жашым, сен а къурлаймы келдинг», - дейди.

- Угъай, анам. Мен да бир шорпалыкъ келтиргенме – деп, артмагъын ачып, эси аууп тургъан тауукъну чыгъарады. Ол а уянады да, отоу ичинде уча кетип, люстраны кётюрюп тургъан Халиматны бетине кесин урады.

Къыз къычырыкъ этеди да, чыракъны къолундан ычхындырады. Кеси артха ауады. Люстра мияладан болгъанлыкъгъа, ауур эди. Халимат аны къолдан ычхындыргъанлай, келип полгъа тийип, муру-чуру болады. Келлет да шинтик юсюнде кесин туталмай, люстраны ызындан кетеди. Барып сырты бла анга тиеди да, андан да ууакъ этеди.

Марзият: «Оу  кюнюм!» - деп, эки къолу бла башындан тутду. Хасан бла Хусей бир жанлы турдула. Полгъа жыгъылгъан Келлет бла Халимат бири белинден, бири да жингиригинден тутуп, ынчхайдыла. Алагъа къарап тургъан юйню таматасы Мухажир: «Айтхан эдим да, бир чыракъ салып къоюгъуз», - дейди. Сора тынч-тынч отоудан чыгъып кетди. 

Ма алай болду кёп къыйналып табылгъан тыш къыраллы онеки чыракълы люстраны ахыры.

Османланы Хыйса.
Поделиться: