«Билимими туугъан жеримде хайырланыр умутдама»

Жаш тёлюбюз окъууда, ишде да бет жарыкълы бола, бизни кёллендиргенлей келеди. Бюгюнлюкде аланы танг кесеги къыралыбызны эм белгили вузларында билим алгъанлары уа ахшы шартды. Аладан бириди Михиталаны Маликат да.

Ол Тырныауузда ёсгенди эмда мында бешинчи номерли гимназияны алтын майдалгъа тауусханды. Аны Бир къырал сынаулада алгъан балларыны эсеплерин да белгилеп айтырчады. Сёз ючюн, обществознаниядан 99 баллгъа тийишли болгъанды.

Бюгюнлюкде таулу къызчыкъ Москваны къырал университетини психология факультетини «Билим бериуде психология жаны бла юйретиу» ызы бла усталыкъгъа тюшюне, тёртюнчю курсда окъуй турады. Биз аны бла студент жашауну бла жаш тёлюню юсюнден ушакъ этгенбиз.

– Маликат, сен психология ызны сайлагъанса. Жаш тёлюге бу усталыкъны сейири недеди бюгюннгю жашауда?

– Алып айтханда, адам улугъа билим бериуню магъанасы уллу болгъанын барыбыз да билебиз. Мен а аны бла бирча сабийни жашауунда устазны энчи оруну барды деп сунама. Аны себепли сайлагъанма окъутуу бла байламлы психологияны да.

Окъуучугъа педагог дерсни не халда бергени, аны бла бир тил тапханы бла къалгъаны да магъаналыды. Ол усталыгъымы бир жаныды. Аны башха жаны уа – ол сабийни билимге сейирин ача билиудю. Андан сора да, анга къоркъмазгъа, школда къайгъылы болуп турмазгъа, эслерин окъууларына бурургъа болушлукъ этиудю.

Кертисин айтханда, къайгъы этип тургъан сабийле мектепде асламысында иги окъуйдула. Психологияда аллай къайгъыгъа «школьная тревога» дейдиле. Быллай окъуучула дагъыда ата-аналарыны, устазланы, тенглерини жанларын къыйнаргъа къоркъадыла, не жаны бла да алагъа иги кёрюнюрге кюрешедиле. Жюреклери къайгъылы болуп турса уа, ол, жарсыугъа, артда кеслерини жашауларына, саулукъларына да заранды.

Нек дегенде ол къайгъыла аллай сабий кесини жашаууна къоркъуу салгъан затны юсюнден окъуна биреуге айтмазча этип къояргъа боллукъдула. Аны себепли алагъа заманында психологну болушлугъу керек болады. Сора ата-анала, устазла да сабийни халинде, къылыгъында бир тюрлениуню эслеселе, сакъ болургъа тийишлидиле.

Манга психология хар заманда да сейир болгъанды. Алай эсе да, окъуугъа кире туруп, кёпле башха жерге барсанг а деп да айтхандыла. Тамата эгечим Диана анабызны унатады да, сора юйюрюм барысы да кёллендиреди. Къагъытларымы беш вузгъа берген эдим, алай а МГУ-ну сайлагъанма артда бирсиледен эсе.

– Бюгюнлюкде жамауат психологну ким болгъанын, аны неге кереклисин толусунлай ангылаяламыды?

– Кертисин айтханда, Москва уллу шахар болгъанлыкъгъа, мында да аны магъанасын энди ангылай башлагъандыла дерчады. Бизде алыкъа аллай даражагъа жетмегенбиз деп сунама. Психолог жаланда андан справка алыр ючюн угъай, адамны саулугъу, жашауу тынчлыкълы болур ючюн керекди.

Бусагъатда быллай усталыкъ неге керек болгъанын ангыламагъандан сора да, аны болушлугъун излеген адамла терен билимли, окъуулу, сынамлы психологну да сайлай билмей, бир ненча айлыкъ курсланы тауусуп, къагъыт алгъанлагъа барып къаладыла. Алай бла уа болушлукъну орунуна инсан кесине хата келтирип къояргъа боллукъду. Аны себепли психология адамны саулугъу, жюрек тынчлыгъы бла къаты байламлы болгъанын унутмазгъа тийишлиди.

– Къаллайды шёндюгю жаш тёлю?

– Мен ангылагъаннга кёре, жаш адамла окъургъа, билим алыргъа сюедиле. Аны бла бирге уа ол алгъан билимлерин жашауда хайырланып, жамауатха хайыр келтирирге, жетишимли болургъа да излейдиле. Дагъыда бир затны чертирик эдим – ала алгъадан да къайсы жолну сайларыкъларыны сагъышын эте да биледиле. Ол ышан а заманны бошуна оздурмазгъа, жетишимли болургъа да себепликди.

– Сайлауунг бла байламлы муратларынг а къаллайладыла?

– Окъуууму таууссам, республикагъа къайтып, алгъан билимими мында хайырланыр муратдама. Школда ишлерге сюеме, анда психолог сабийлеге, устазлагъа да болушлукъ береди. Андан тышында да, жамауатха себеплик этер акъылдама. Бюгюннгю жашауда психолог кесине иш тапмай къаллыкъ тюйюлдю, деп сунама.

Мени уллу университетде, шахарда окъугъаным – ол жаланда кесими жетишимим тюйюлдю. Бизни саулай да  классыбыз окъуна иги окъугъан сабийле эдиле. Алай эсе уа, анда ата-аналарыбызны, устазларыбызны да асламды юлюшлери.

Юйге тансыкъ болуп къыйналгъанымы айтханма. Мында бирси миллетлени адеп-къылыкъларына келишалмай да кёп тургъанма. Биргеме окъугъан къазакълы Жамиля бла татарлы Диана бла шагъырей болуп, артда уа шуёхлукъ да жюрютгенибиз манга уллу болушлукъ болгъанды.

Бюгюнлюкде ючюбюз да бир отоуда турабыз, кеси тиллерибизде да сёлешебиз. Ол да хычыуунду манга. Къызчыкъланы бери юйге къонакъгъа да келтиргенме. Аланы Огъары Малкъаргъа, Чегем чучхурлагъа, Булунгугъа, башха ариу жерлерибизге да элтгенбиз.

Ала табийгъатыбызны тамашалыгъына, тауларыбызгъа, миллет ашларыбызгъа, адамларыбызны ачыкъ кёллюлюклерине сейир этгендиле. Дагъыда бери къайтыргъа сюйюп турадыла.

Ушакъны Трамланы Зухура бардыргъанды.
Поделиться: