«Жырны акъ мёлеги» дегендиле анга

Жырчы эм композитор, РСФСР-ни халкъ артисти Анна Германны башхалагъа ушамагъан тауушлукъ ауазы бюгюн да хычыуунду тынгылагъанлагъа. Кеси заманында уа аны бизни къыралда бек сыйлагъандыла. Бу кюнледе ол туугъанлы сексен беш жыл болады.

Ол 1936 жылда 14 февральда Узбекистанда туугъанды. Атасы бла анасы, голландиячы немислиле, алгъа Ставрополь тийреде Къобанны сол жанында Великокняжеское элде жашагъандыла. Дин ахлусу аппаларын сибирлик этгенде, ала Краснодаргъа къачхандыла. Анасы Ирма Одессада пединститутда окъуп, устазлыкъ этгенди. Атасы Евгений а Донбассда кёмюр чыгъаргъан комбинатда бухгалтер эди. Андан аланы, кёп немисли юйюрленича, Орта Азиягъа кёчюргендиле. Ала Ургенч шахаргъа тюшгендиле. Тойларын да анда этгендиле.

1937 жылда Евгенийни жалгъан дау бла тутхандыла. Ала уа Къыргъызстаннга къачып, Таласда Орловка (Ак-Дебе) элде букъгъандыла. Ачлыкъ, жаланнгачлыкъ да сынагъандыла, кичи жашчыкъ да ауушханды. Школгъа Анна Мартенс деп, ыннасыны тукъуму бла жюрюп башлагъанды.

Ирма 1942 жылда Герман Гернер деп, ахлуларын фашистле къыргъандан сора, Польшадан къачып айланнган чюйютлю жаш бла некях этгенди. Андан сора Гернер тас болуп къалгъанды. Ол тасхачы болгъанын артда билгендиле. Ала аны тукъумуна жазылгъан къагъытлары бла Джамбулгъа, 1946 жылда уа Польшагъа кёчгендиле. Алай бла Гернер Аннаны, анасын да къутхарып, алагъа жангы ата журт бергенди.

Анда ала алгъа Новая Руда, артда Воцлав шахарлада жашагъандыла. Анна художник болургъа сюйгенди. Алай анасы къызы аны бла башын туталмаз деп къоркъгъанды эм аны унамагъанды. Алай бла Анна Варшавада университетни геология факультетин тауусханды.

Студент заманында, «Каламбур» деген жаш тёлю клубха жюрюп, анда жырлагъанды. Ала жууукъ шахарлада, элледе концертле къурап тургъандыла. Тынгылаучула анга асыры жарыкъ тюбегенден, къыз жыр аны къадары болгъанын ангылагъанды.

Музыка окъууу болмагъаны чырмаса да, ол бек уллу комиссияны сынамындан ётюп, жырларгъа эркинлик алгъанды. Аны радиода жырлатып, концертлеге, фестивальлагъа чакъырып башлагъандыла.

Ол 1963 жылда Сопотда баргъан халкъла аралы фестивальда ючюнчю жерни алгъанды. Ол биринчи хорлам эди. Экинчи жыл да ол тёрели эришиуде польшачы жырчыланы араларында биринчиге, халкъла аралы жаны бла экинчиге чыкъгъанды. Ызы бла битеу Европагъа айланнганды – АБШ-да, Канадада, Францияда, Италияда, Германияда, Австралияда, Португалияда, бизде, дагъыда кёп жерледе болгъанды ол. «Аве, Мария» деген жырны уа Папа Римскийге атап жырлагъанды.

1966 жылда биринчи альбомун, юч жылдан а аны орусчасын да жаздыргъанды. 1967 жылда Неаполитан жырланы XV фестивалында ол «Oscar della simpatia» деген премиягъа, 1974 жылда «Золотой Крест Заслуги» деген белгиге, 1979 жылда уа рыцарь жору бла «Возрождение Польши» деген орденнге тийишли болгъанды.

Жырчыны миллионла бла чыкъгъан пластинкалары къууандыргъандыла аны жырларын сюйгенлени.

1967 жылда августда Италияда авариягъа тюшюп, Анна Герман бек къыйналгъанды. Аны сыннган жерлерини саны къыркъ тогъузгъа жетгенди дейдиле, башха жараларын санамай. Эки ыйыкъны ол кесине келалмай тургъанды. Алты айны гипсде жатханды. Кесине «сыннган гинжи» деп да атагъанды.

Эс жыйгъанлай, аны Варшавагъа элтирлерин тилегенди. Аланы ачлыкъдан, ёлюм къоркъуудан къутултхан Польшаны ол бек сюйгенди. Къыйын сагъатында да аны излегенди, олтурургъа, жюрюрге, жырларгъа да жангыдан юйреннгенди.

Юч жылны ичинде анасы Ирма аны къатындан кетмегенди. Сюйгени Збигнев Тухольскийге да, ол да Аннаны кёллендирип, анга болушуп, жангыдан сахнагъа чыгъар онг бергендиле. Сау болгъанлай, ол онеки жыл таныгъан Збигневге баргъанды. 1975 жылда алагъа жашчыкъ туугъанды. Збышек да, атасыча, илму бла кюрешеди. Анга атап, анасы жомакъ да жазгъанды.

Жаланда юч жылдан къайтханды ол сюйген ишине. Ол Варшавада сахнагъа чыкъгъанда, концертге келгенле, анга къууана, жарым сагъатны тохтамай къарс ургъандыла.

Анна, къыйын ауруп, 1982 жылны август айында алышханды дуниясын. Ахыр концертинде «Эхо любви» деген жырны айтханда, битеу зал аны биргесине жилягъанды.

Анна  Азияда ётдюрген он жыл ариу эсгериуле къоймагъандыла: атасы, аны къарындашлары, эгечлери да, немислиле болгъанлары ючюн, лагерьледе жоюлгъандыла. Къабырлары да къалмагъанды.

Алай а жырчы Ташкентде, Алма-Атада да бола тургъанды. 1973 жылда Карагандада ата къарындашы Артур Герман, устаз, журналист, аны радиодан эшитип, эгечлерини ауазларына ушатып, кёп жерлеге жазгъанды. Толу хапар алалмагъанды.  Целиноградда 1974 жылда аны концерти боллугъун эшитип, ары барып, экиге айланнган эгечине тюбегенди. Анга атасыны суратын кёргюзтгенде, Анна, асыры абызырагъандан, немис тилде сёлешип башлагъанын эсгередиле. Алай бла эрттеден хапар излеп тургъан жууукъла бир бирлерин тапхандыла. Артда Артур «Неизвестная Анна Герман» деп, тукъумларыны да тарыхын айтып, къарындашындан туугъан жырчы къызны юсюнден китап жазгъанды.

Ол концертде ары келгенлеге Анна Герман мында жашап тургъаныны хапарын айтханды.

Таласда ол элде школну директору Израил Кондубаев музей ачханды. Кёрмючде Анна Германны, устаз Ирманы да документлери бардыла. Джамбулда уа (Тараз) ол тохтагъан «Жамбыл» къонакъ юйню къабыргъасында жырчыны эсгериу къангасы тагъылады.

Бюгюн да алайды. Биринчи кере Москвагъа ол 1964 жылда келгенди. Ол анасы сёлешген меннонит, немис, орус, узбек, къыргъыз, къазах тиллени билгенди. Жырлагъан да кёп тилледе этгенди.

1980 жылда Анна Германнга РСФСР-ни халкъ артисти деген ат аталгъанды. Ол кетгенден сора, анга Орден Чести деген бек сыйлы россей саугъаны тийишли кёргендиле. Бизде, аны эсгере, «Анна Герман. Эхо любви», «Анна Герман. Тайна белого ангела» деген кинола алыннгандыла. Бир къауум шахарда аны жырларын сюйгенлени биригиулери бардыла.