Ажашхан насып

Ариужан бла Махти сабийликден да бир бирлерин иги билгендиле. Школну ахыр классларында уа аланы араларында сюймеклик тууады.

Махти Ариужандан эки классха тамата окъуй эди. Жаш школну бошайды деп, къызны ичинде жаны жокъ эди: ол не окъуугъа неда аскер борчун толтурургъа кетерикди.

– Жарсыма, окъургъа кирсем, хар ыйыкъдан элге келе турлукъма, - деп жапсаргъанды ол къызны.

– Кёзден кетген, кёлден да кетер деп, бошдан айтыла болмаз. Нальчикде омакъ къызла да кёп…

– Манга жаланда сен керексе, школну бошагъанынглай, мен сени къачырлыкъма, сен угъай деп къоймасанг, –деп, Махти сюйгенине соруулу къарады. Ариужан, насыпдан толу кёк кёзлерин букъдура, бир жанына бурду къарамын. 

Ахыр къонгуроу, андан сора экзаменле… Аланы да жетишимли берип, жаш Нальчикге агрономгъа окъургъа кетеди. Алай институтха киралмай, артха къайтады. Кюз артында уа аскерге чакъырыу къагъыт келеди. Ол анга бек жарысыды. Нек дегенде Ариужандан эки жылгъа айырыла эди.

Жолгъа чыгъаргъа эки-юч кюн къалып тургъанлай, ата-анасы къурманлыкъ этерге сюйгенлерин айтадыла. Ары башха къызла бла Ариужанны да тамата эгечи бла бирге чакъырадыла. Жашны юйюрю аны бек жарата эди.  Ариужан бийик, ариу къыз эди. Аны кёк кёзлери кёп жашны тынч жукъларгъа къоймагъандыла. Аладан бири Асхат эди. Махтини аскерге кетгенине да ол кимден да бек къууаннганды.

Асхат конторда экономист болуп ишлей эди. Жыл саны отуздан атлагъанлыкъгъа, алыкъын юйюрлю уа болмагъанды, Ариужанны кёз аллындан тайдырмазгъа кюрешгенди. Школну директору тамата эгечи  болгъаны себепли, ол ары терк-терк жюрюй эди. Алай аны сылтауун а кёпле билмегендиле. Ол санда Ариужан да.

…Къурманлыкъдан, биринчиле болуп, къыз эгечи бла кетерге тебирейдиле. Ала арбаздан чыкъгъанлай, Махти ызларындан жетеди. Эгечин юйюне терк ашырып, ала орамны энишге тынч-тынч атлай тебиредиле. Кюз арты сууукъ тюйюл эди быйыл. Аны себепли, таза хауада солуй, ала черекни жагъасына чыкъдыла.     

– Сен мени сакъларыкъмыса?- деп сорду жаш.

Сюйгенинден аллай соруу аны жанын къыйнай эди.

– Кечерсе. Жаланда билирге сюеме. Сени сакълап турлугъунг манга  къуллугъуму толтурууда энчи себеп боллукъду.

– Хау, сакъларыгъыма ишексиз бол,  – деди Ариужан.

Юч кюнден Махтини аскерге алдыла. Саулугъу иги болгъаны себепли, жаш тенгизде къуллукъ этериклени къауумуна тюшеди. Ол хапар Ариужанны бек жарсытхан эди. Нек дегенде тенгизчиле башхаладан артыкъ бир жыл къуллукъ этгендиле…  Андан сорургъа да хазна жибермей эдиле.

Эки жаш адам бир-бирге терк-терк жазгъандыла. Алай письмола да Махтиге кёпге созулуп жете эдиле. Андан жууапланы уа Ариужан неден да бек ашыгъып сакълагъанды.   

Эки жыл алай бла озады. Асхат а,  умутун юзмей, къызны ызындан болургъа таукелленеди. Ариужан школну бошап,  бир тюрлю тыйгъычсыз окъуугъа киреди. Студент жашау да башланады. Шахарны орамларында ол Асхатха терк-терк тюбейди. Онг болгъан къадарда, андан бугъуп тебирейди.

Шабат кюнню ингиринде Ариужан юйге барыргъа эл автобусха минеди. Олтуруп тургъанлай, ары  къоншу тиширыу да ашыгъып жетеди. Къыз, туруп, анга жерин береди.

– Сау бол, къызым. Асхат келечилени санга билмей жибермегенди, – деди ол.

– Не келечиле хапар айтасыз. Ажашдырасыз, баям, мени биреу бла, – деди къыз.

– Угъай-угъай, тюнене келген эдиле, сен биле болмазса алыкъа, – деди тиширыу.

Элге жол былай узун бир заманда да кёрюнмеген эди Ариужаннга. Автобус юй алларында тохтагъанда, ол арбазгъа ашыгъып кирди. Аны сыфатын кёрген анасы къоркъгъан окъуна этди.

- Феруза айтхан хапар неди? Келечиле не себепден келгендиле? - деди къыз.

– Да ала уа сени тилей келгендиле Асхатха. Ала айтханнга кёре, сиз аны бла шахарда кёрюше турасыз…

– Анам, ол ётюрюкдю. Жаланда жолда тюбесек сёлешиучюбюз. Мени аны бла байламлы бир тюрлю муратым жокъду, боллукъ да тюйюлдю, – деп чорт кесди къыз.

Андан ары ушакъда ол анасына анга бармазлыгъын толу билдирди. Ол да сёзню андан ары бардырмазгъа деп, ант этди.

Асхат а Ариужан анга барыргъа сюймегенин билгенден сора, бир аз тынчайды. Алай умутун а юзмегенди…

Ариужан экинчи курсха да ётюп, сюйгенине тюберге хазырлана эди. Махти келирге бир ай чакълы къалгъанды. Ол кюнню къыз бек ашыгъып сакълай эди. Бютюнда арт жарым жылда андан жаланда бир къагъыт алгъанды.

Алай бла, бир сууукъ ноябрь кюн такси бла келди жаш. Биргесине да бир тиширыу…

«Махти къатын алып келгенди, эшитгенмисиз?» – деген хапар элге олсагъат жайылды.

Ариужан шахарда болгъаны себепли, ол жангылыкъны билмей эди. Ингирде юйге келгенден сора, ол эгечинден сюйгенини юсюнден хапар сорду.

– Къалай башларгъа да билмейме. Сени Махтинг биргесине бир тиширыуну алып келгенди. Элде жюрюген хапаргъа кёре, бир юйюр къурар муратлыды аны бла, - деди эгечи.

–  Не айтханынгы ангылатчы. Не къатынны хапарын айтаса манга? Мен сенден Махтини сорама…

– Да мен да аны юсюнден айтама. Аскерден къатын алып келгенди. Нени ангыламайса? Аллайладыла эр кишиле… Мен а нек тургъан сунаса 28 жылымда юйюрлю болмай. Алагъа ийнанмагъандан! – деп, жилямсырады Зухура, эгечин къучакълап.

Ариужан кёз жашларын тыялмады. Къаты болуп, битеу айтылгъанны эсге алмазгъа кюрешгенликге, къарыуу уа жетмейди. Жюреги анга тынгыламагъаны уа неден да бек ачыуландыра эди къызны.

Ыйыкъ озгъанлыкъгъа, жаш аны бла тюбеширге излемей эди. Къыз а ол такъыйкъада анга айтырын акъылында жюз кере къайтаргъанды…

Талай кюнден а Махтини тою болады деген хапар эшитиледи. Ол кюнню Ариужан бир заманда да унутурукъ тюйюлдю. Окъууда аны эси ауады. Ары дери хазна аш ашамай, къарыусузлукъ къысхан къызгъа «скорыйни» чакъырадыла. Ала, ол эсин жыйгъандан сора, больницагъа салыргъа деп, алып кетедиле. Андагъы тинтиуле кёргюзтгеннге кёре, аны жюрек аурууу бар эди эм анга терк халда багъыу кереклиси ачыкъланады.

Ариужанны анасы Асхатны тамата эгечи бек иги врачладан бири болгъанын эсине тюшюрюп, алагъа барады. Олсагъат жаш да, жумушха къошулуп, ишни жеринден терк теберине себеплик этеди. Бу болумну ычхындырмазгъа кереклисин ол толу ангылай эди. Аны себепли къыз, кёп да бармай, аягъы юсюне болады. Алай окъууун бир ауукъ заманнга къояргъа тюшеди. Юйде да ол жаланда жатып тура эди. 

Жаз башы келеди. Алай Ариужанны уа бир затха сейири жокъду. Аны хали анасын бек жарсыта эди. Жарым жылгъа жууукъ заманны ичинде уа Махти бир кере да аны бла тюбеширге, кёрюрге излемегени уа, не уллу ауруудан да бек къыйнагъанды.                             

Асхат а кезиулю кере келечиле жибереди. Ариужан ыразылыгъын билдиреди. Эгечи Зухура алай этмезин тилеп жиляйды. Алай къыз аны эшитмейди. 

Юйюр жашауда Асхат бек аламат баш ие эди. Анга бир тюрлю сылтау тапхан къыйын эди Ариужаннга.

Кюнлени биринде ол эл тюкеннге ётмек алыргъа тебиреди. Аны эшигин ачып, ичине атлагъанынлай, Махти бла бетден-бетге тюбедиле. Экиси да бир аз абызрадыла.  Жаш жаланда: «Кеч!» дегенни айтып, тышына чартлап чыкъды. Ариужан а кёз-къаш бермеди.

Ол кюнден бери беш жыл озду. Махтини къатыны, сабийлерин да аталарына къоюп,  кетип къалгъанды деген хапар элде жайылды. Дагъыда бир жылдан а Асхат да авариягъа тюшюп ёлдю. Ариужан жангыз къалады. Сабийи да жокъ эди. Анасы ауушханлы да эки жыл ётгенди. Эгечини да – кесини юйюрю. Жангызлыкъ аны къыйнай эди. Ол жаш тиширыу болгъанлыкъгъа, алгъыннгы ариулугъундан хазна зат къалмагъанды. Жаланда кёк кёзлери…

Окъуууна къайтыр амал да жокъ эди. Къырал бла бирге, ол окъугъан техникум да чачылгъанды. Ариужан баш кечиндирир мурат бла шахаргъа кетип, анда тюкенде ишлеп башлайды.

Бир къауум жаш бла бир кюн тюкеннге Махти да киреди. Анда сюйгенин кёргенине неден да бек къууанып, тенглеринден айырылып, къызны къатына жанлап:

– Сен мени кечер ючюн, мен не этерге керекме? – деп сорду.

– Санга дауум жокъду, жарсыма,- деп жууаплады Ариужан.

Алай, жюреги уа кёп айтыргъа излей эди.

Ол ингирде къыз ишден чыгъар кезиуге, жашны тенглери машиналары бла тюкен тийресин сакълап эдиле. Ариужан бир аз озгъанлай, сермеп машинагъа сугъуп, Махтиланы юйлери таба тебиредиле. Къачыргъанларын ангылап, къыз жол узуну хахай этгенлей келди. Жолда тохтагъан кезиуде, жаш тенгинден машинадан чыгъарын тиледи.

– Мени башсызлыгъымдан экибиз да насыпсыз болгъанбыз. Сюймеклигибиз да ёпкелеп, ажашып  кёп айланды. Кел аны артха чакъырып, юйюбюзге жыйып, насып жашау не болгъанын бирден ангылайыкъ, – деп, Ариужанны кёзлерине къарады.

– Болсун…- деди ол.  

Бир жылдан а алагъа ючюнчю сабий да тууады.