Эркинлик, жалынчакъсызлыкъ, намыс ючюн сермешгенди

Акъ Суудан Алийланы Хабич Уллу Ата журт урушха юч уланын ашыргъанды – Якубну, Мухажирни эмда Нухайны. Алай ол къанлы  къазауатдан ата юйюне жаланда Нухай къайтханды.

Нухайны уруш жоллары сынауладан толу эдиле, алай ол битеу совет халкъ бла бирге Германияны ууатыугъа кесини тийишли юлюшюн къошханды. Ата журтубузну эркинлиги  ючюн фронтлада къанларын тёкген аскерчилерибизча  саугъаланы, чынланы юслеринден сагъыш этмегенди, эркинлик, жалынчакъсызлыкъ, намыс ючюн сермешгенди.

Урушну аллында уа Нухай, ол заманда кёп тенглерича, лётный школда окъугъанды, алай аны бошаялмагъанды.  Аны къазауатха жолу 115-чи атлы аскер дивизияны тизгинлеринде башланнганды. Бу батыр атлыланы шургулу къадарлары уа белгилиди. Дивизиягъа Къабартыны бла Малкъарны 5,5 мингден аслам уланы киргендиле. Ол а бизнича аз санлы республикагъа артыкъда кёпдю, бютюнда 1941 жылны ноябрине къолларында сауутла туталгъанланы асламы фронтха кетгенлерин эсге алсакъ. 

Атлы дивизияны къауумунда бизни жигитибиз немеслилени тылына чабыуууллагъа къатышханды, душманны тизгинлерине къоркъуу кийиргенди. Гитлерчилеге Сталинградха жолну жаба, Донну бла Волганы тийресинде къанлы сермешледе Къабарты-Малкъарны 4 минг жигит уланы жанларын бергендиле, душманны танкларына къажау сермешге къолларында жангыз къамала бла чабып. 

Атлы дивизия чачылгъандан сора уа аны аскерчилерини къадарлары тюрлю-тюрлю болгъанды: бирлери совет аскерге къайтхандыла, башхалары партизанланы къауумларына къошулгъандыла. Нухай а 1942 жылда июньдан къазауатны ахырына дери 126-чы энчи гаубичный артиллерия бригадада къуллукъ этгенди. Ол демобилизациягъа сентябрьде кетип, юйюрюн Орта Азияда тапханды. 

Алий улуну къызы Жаннаны бизге айтханына кёре,  Нухай сермешле бла Германиягъа дери жетгенди. «Атабыз урушну  юсюнден хапар айтыргъа ахырда сюймегенди. Ол тёлю кёп къыйынлыкъланы кёргенди, алай ол бир заманда да тарыкъмагъанды.   Бир затха бюсюремесек, бу иги дунияда адам ач болама деп къалай айтады,   суудан жюзюп ётгенде,   нёгерлерим къолсуз, бутсуз чыкъгъанларында да шашмагъанбыз. Адам кесин къалай бошлайды, деп айып этгени эсимдеди»,-дейди Жанна.

Нухай урушха дери да болгъан эди юйдегили. Юй бийчеси Хаписат бла кёчгюнчюлюкден сора   артха Акъ Суугъа къайтханды. Мында уа ол къыйын ишледен бирин сайлайды – милициягъа кирип, жамауат къоркъуусузлукъну   сакълагъанды. «Атабыз къаты, низамны сюйген адам эди, алай ол  не заманда да тюзлюк жанлы болгъанды. Аны ючюн а элде намысы бюгюн да жюрюйдю»,-дейди Жанна.

Алийланы Нухай бла Хаписат ариу юйюр ёсдюргендиле - 6 къызны бла бир жашны. «Атабыз бла анабыз бир бирибизге къаты болургъа, адамлагъа болушургъа кереклисине юйретгендиле. Ала кеслери да аллай чомарт  болгъандыла»,-деп эсгереди Жанна.

Жети баланы ёсдюрген Хаписат СССР-ни Баш Советини Президиумуну оноуу бла «Аналыкъны майдалы» бла саугъаланнганды. 

Уллу Ата журт урушда кёргюзтген жигитлиги ючюн а ефрейтор Алийланы Нухай а  1946 жылда СССР-ни Баш Советини Президиумуну оноуу бла «Уллу Ата журт урушда Германияны  ууатханы ючюн» майдалгъа тийишли кёрюлгенди. Дагъыда Ата журт урушну орденини 2-чи даражасы, юбилей майдалла бла да саугъаланнганды. 

Алий улу Хорламны кюнюн бек сюйгенди. «Андан уллу къууанч болмагъанды анга. Атам сау къадарда жууукъла келип, аны алгъышлаучу эдиле. Бюгюн да аны хурметин кёрюп, Хорламны кюнюнде бирге жыйылабыз. Сабийле туудукъла, аладан туугъанла да  «Ёлюмсюз полкга» къатышып,  атабызны суратын ёрге кётюрюп, шахарны ара орамы бла ёхтемленип барабыз»,-дейди Жанна.

Алийланы Нухай  1987 жылда ауушханды.