АРИУ ТЕПСЕУ – ЖАННГА ДАРМАН

 Санатны бу тюрлюсю дуния жарыкълыгъыды, къачан эсе да жашагъан, бюгюн дунияны кёрген, тамбла келлик адамланы да ич ниетлерин, ахшы умутларын къанатлы учунуу бла билдирген бир шартды. Ол фахму, ол хунер а кимге да берилип бармайдыла. Будайланы Ануарны жашы Руслан ол жаны бла къадар сайлагъанладан, сыйлагъанладанды. Бюгюн ол ата журтунда, андан кенгде да белгили балетмейстерди, Къабарты-Малкъарны культурасыны сыйлы къуллукъчусуду. Ол жашауун къарачай-малкъар миллет тепсеу бла байламлы этгенли къыркъ жылдан атлагъанды.

Руслан Тырныауузда туугъанды, ёсгенди. Сабийлей окъуна тепсерге бек сюйгенди. Школда окъугъан заманында ол хореограф Тилланы Борисни тепсеу къауумуна жюрюгенди. Ол юйретген жашчыкъла бла къызчыкъла школда, шахарда да не тюрлю ишлеге да тири къатышхандыла, алай бла усталыкъларын да ёсдюргендиле.

Ол заманлада Тырныауузну Къулийланы Къайсын атлы маданият юйюнде «Даханаго» атлы тепсеу ансамбль ишлей эди. Аны таматасы Анатолий Маршенов эди. Русланны тепсерге алай кёлю бла алланнганын кёрген Тилланы Борис – бу ишде аны биринчи устазы, фахмулу сохтасыны къайгъысын кёрюп,  аны «Даханаго» ансамбльге кеси келтиргенди. Алай бла, аскерге кетгинчи, Будай улу анда тепсеп тургъанды.

Аскер къуллугъун бошап къайтхандан сора уа, ол башында айтылгъан маданият юйде кесини тепсеу къауумун къурагъанды. Анга «Салам» деп атагъаны да иги къууум этдиргенди. Ансамбль атын терк окъуна махтау бла айтдыргъанды. Саламчыла тюрлю-тюрлю конкурслагъа, фестивальлагъа къатышып, алчы жерлеге чыгъып башлагъандыла.

Тамам ол заманлада «Балкария» къырал фольклор-этнография тепсеу ансамбльни къурау халкъны къанатландыргъанды. Белгили балетмейстер Къудайланы Мухтар бу ишни къолгъа алгъанда, бек алгъа тепсеучюле излегени белгилиди. Айхай да, ол Русланны ары чакъырмай къоярыкъ тюйюл эди. Чакъыргъан да этгенди. Руслан анда бир кесекни тепсегенди, алай а жашау онглары къыйын болуп, артха, юйюне, ишине къайтханды.

Ол да алай «Салам» тепсеу къауум бла ишлей тургъанлай, маданият юйню ол замандагъы таматасы Елена Косарева анга сабийле бла да ишлерге, келлик тёлюню хазырларгъа керек болгъанын ангылатханды. Алай бла Руслан сабий къауумну да къошханды ансамбльге. Гитче тепсеучюлени къараучула бютюнда бек жаратхандыла. Устазлары уа кесини бу дуниягъа келгенини магъанасын толу ангылагъанды. «Салам» эмда «Тау тагычыкъла» («Горные ручейки») атлы ансамбльлеге эки къауум жюрюйдю: таматала бла кичиле, сександан артыкъ сабий боладыла ала. Ала тюз тепсеуню, абезехни, «Шибля», «Аймуш», къафа,  «Хонга», «Удж пух», «Симд» эмда башха миллет тепсеулени бир да аламат толтурадыла.

Тёредеча, сынау бир тёлюден бирсине кёче барады: кичиле, ёсе келип, тамата къауумгъа ётедиле. Таматалагъа уа «Балкария» къырал фольклор-этнография тепсеу ансамбльге, «Кабардинка» къырал академия ансамбльге, Искусстволаны Шимал-Кавказ институтуна да жолла ачыладыла.

Маданият юйден сора да, Будайланы Руслан Тырныауузда Искусстволаны сабий школунда тепсеу къауумну юйретеди. Аны сохталары не тюрлю район, республика байрамлагъа, башха эсде къаллыкъ жамауат ишлеге да тири къатышадыла. Сёз ючюн, «саламчыла» Тюркде, Татарстанда, Калмыкияда  да болгъандыла. Алагъа Нальчикде, Шимал Осетия-Аланияда, Волгоградда, Липецкде, Адыгеяда, Кисловодскда, Железноводскда, Къарачай-Черкесде, Ставрополь крайда да къарс ургъандыла къараучула. Не тюрлю фестивальдан, эришиуден да ала хорламлы, махтаулу, саугъалы болуп къайтханларына уа тырныауузчула не заманда да къууанадыла.

Сёз ючюн, ала Тюркде Тюрк халкъланы  фестивальларында, Сочиде «Союз талантов России» деген жаш фахмуланы фестивалында, Кисловодскда баргъан «Ангел-хранитель», «Эдельвейс» атлы битеуроссей конкурслада, Татарстанда дуния культураланы «Алтын майдан» фестивальларында, Железноводскда «Звездная россыпь», Музыкальный серпантин» битеуроссей конкурслада, Нальчикде шимал кавказчыланы «Я талант» атлы конкурсларында, «Алтын къол» фестивальда, «Радуга над Нальчиком» тепсеу санатны халкъла аралы фестивалында, башха эришиуледе да алчы жерлеге чыкъгъандыла.

Ма аллай жетишимлери ючюн берилгенди «Салам» атлы тепсеу къауумгъа «Юлгюлю» деген даража. Будайланы Русланны уа башында сагъынылгъан сыйлы ат бла саугъалагъандыла. Ол дагъыда  КъМР-ни  Маданият министерствосуну, Россейни Маданият министерствосуну, Россейни маданият ишчилерини профсоюзуну эм башха ведомстволаны махтау эмда ыразылыкъ къагъытларына тийишли болгъанды.

Руслан керти таулуду – ингилиги бетин жарытхан, ата журтун, аны адамын, тинин, динин да сыйлы кёрген, менсиниу не болгъанын билмеген, жашауда, шуёхлукъда да ышаннгылы. Миллет тепсеу халкъыбызны маданият жаны бла ёсюуюню шарты болгъанын ангылап, ёсе келген жашчыкълагъа бла къызчыкълагъа къанат къакъдыргъан устады ол. «Тепсеу – алтын, жыр – кюмюш», «Тепсеу бла таулу – жан бла сан», «Тепсеу – тойну кюн жарыгъы»,  дегендиле кёп сынагъан ата-бабаларыбыз. Будайланы Руслан ма аллай сыйлы санатха къуллукъ этеди. Ол а керти да насыпды. Жашау кёргюзтгеннге кёре, хорлагъанла тепсейдиле, хорлатханла уа тепсеялмайдыла. Илхамлыладан – тепсеучюледен, учуннганладан бол, Руслан.