Жигитликлери, билимлиликлери бла да айырмалыла

Ахыры. Аллы 7 апрельде басмаланады.

1942 жылда немецли фашист уучлаучула бир кесек заманнга бизни республикагъа киргенлеринде Татчаланы Баттал Тёбен Чегемден атланнган къызыл аскерчиле бла бирге Огъары Чегемге къарындашы Адилгерий болгъан элге кетеди. Къарындашла къолларына сауут алып, партизан отрядланы къуралыуун сакълагъандыла. Ала партизанла бла таулагъа чыгъадыла, жарсыугъа, умутларына уа жеталмайдыла. Сатхычладан бири къарындашланы букъгъан жерлерине немецлилени алып баргъанды. Партизан отрядла чырмай эдиле немицлилени мурдар ишлерине. Аланы тутуп, думп этиу эди муратлары.

Миллетни чынтты жигитлерин Батталны бла Адилгерийни да, башында айтханымча, тутуп 1943 жылда, Чегем ауузуну Эл-Тюбю деген элине кирген жеринде ёлтюрген эдиле. Ёлтюргенлери да жюреклерине сыйынмай, аланы чунгургъа атхан эдиле, юслерин да ташладан толтуруп. Экинчи уллу жумушлары уа аланы юйюрлерин жокъ этиу болгъанды. Нек дегенде аланы юйюрлери да къоркъуулу эди алагъа. Аланы къыйын да, жууаплы да ишлеринде билеклик эте эдиле таулу тиширыула, аланы юйдегилери.

Батталны юйдегиси Маржан, ол ишле болгъунчу ,гитче жашчыгъы Валентин къагъанакъчыкъ болгъанда окъуна, дуниядан кетген эди. Ол сау заманда, баш иесини юлгюсю бла партияны келечиси болгъан эди. Жашаугъа керекли жумушлагъа баш иесине билеклик эте, тири къатышханды. Аны бла бирге уа, къызы Фаризат да. Фаризат, атасыны тийишли къызы Ленинградда педагогика институтну тыш къыралла тили факультетни бошап келген эди.

Таулу тиширыуланы арасында аллай окъуу болгъан адам жокъну орунунда  эди ол кезиуде. Жаш къыз окъуп бошап келгенлей окъуна кёп тюрлю жууаплы къуллукъланы толтуруп башлагъан эди. Немецлиле келген заманда уа ол Чегем районну ЗАГС-на башчылыкъ этгенди. Аны да, Адилгерийни юй бийчесин да тутуп кетип немислиле Прохладныйге баргъан жолну тийресинде ёлтюрген эдиле. Ала Тёбен Чегемде асыралыпдыла.

 Къарындашларыны ёлгенлерин эшитген, гитче эгечлери Каний, кеси барып, аланы атхан чуннгурларындан чыгъарып, кеси къолу бла асырагъан эди. Гитче къарындашлары Аслангерийни уа Коммунист партия Чегем районну Акътопуракъ деген элини башчысына саладыла. Ишни да кереклисича къурап, бир талай заман ишлегенден сора, Аслангерий ол ишден жау-бишлакъ жарашдыргъан заводха таматалыкъ этерге кетеди. Уруш къазауатха кетгинчинге дери, ол анда урунуп тургъан эди.

Уллу Ата журт уруш башланнганда Татчаланы Аслангерийни, сегиз сабийни атасын, къазауатха ашыргъан эдиле. Урушну от жолунда бара, ол Севастопольгъа жетеди. Тарыхда айтылгъаннга кёре, бу шахарны  бизни аскерчилерибиз эки жюз элли кюнню ичинде жанларын-къанларын аямай къоруулагъандыла.

Аны ахыр письмосу да алайдан Керчь  шахарчыкъдан келген эди. Ол анда урушну кюйсюзлюгюню юсюнден жаза эди: «Мен бу къазауатдан сау чыгъарма деп ийнанмайма, къан ырхыла тохтамай барадыла, башыбызданда от къуйулгъанлай...»

Ол алайда жан берген эди. Бюгюнлюкде аны къабыры белгисизди. Батталны да, Адилгерийни да сабийлери атасыз да, анасыз да къалгъан эдиле. Аслангерийникиле аналары сауда башхаладан насыплыракъ эдиле  Батталны бла Адилгерийникиле да Канийни тёгерегине жыйылгъан эдиле. Жанындан сюйген къарындашларыны сабийлери аманат болуп къалгъан эдиле анга. Аллай бир къыйынлыкъ башына тюшген Каний кеси да айтыучу эди: «Мен барындан да артха туууп, барыны къыйынлыгъында кётюрдюм» - деп.