Саулукъларына жарсыгъанланы кёбюсю врачха жеталмайдыла

Шёндю, жарсыугъа, саулукълубуз деп кёпле махтаналлыкъ тюйюлдюле. Къыралыбызда 22 миллион чакълы бир адам (хар алтынчы) жюреклери эм къан тамырлары ауруп къыйналадыла эм аланы 57 проценти жюреклери ауруп ёледиле. Бу жарсыулу статистиканы къалай тюрлендирирге боллукъду?

Аурууну бу тюрлюсюню юсюнден РАМН-ны академиги, А.Н. Бакулев атлы жюрек-къан тамыр хирургия илму араны академиги, «Саулукълу миллетни лигасы» деген битеуроссей организацияны президенти Лео Бокерия кёп зат биледи. 

Кардиохирургияны Россейде школу аламатлыкъды. Шёндю да битеу дунияда хайырланыла тургъан, къанны жюрюуюн жалгъан халда жалчытхан биринчи аппаратны бизни къыралда С.С. Брюханенко къурашдыргъанды. Инженер Гудковну хайырындан къан тамыр тигиучю аппаратла да бизде жаратылгъандыла. В.И. Колесов а дунияда биринчи болуп жюрекни къан тамырларыны къабыргъаларын тазалау операцияны этгенди.

- Америкалыла кеслери окъуна айтадыла Бакулев ара АБШ-гъа кёчюрюлсе эди, америкалы клиникаланы асламысы ишсиз къаллыкъ эдиле деп. Россейде окъуна аллай арала бек аздыла. Америкада жюрекге операция этиучю 870 клиника бар эселе, Россейде уа аллай клиникала жаланда 90- дыла. Биз жыл сайын аллай 142 минг операция этерге керекбиз. Биз а анга алыкъа жууукълашалмайбыз! Болсада болум игилене уа барады – 10 жыл мындан алда тохтагъан жюреклени ишлетирик операцияладан 6 мингин этип тургъан эсек, озгъан жылда уа аллай операцияладан 43 мингин этгенбиз - дейди врач.

Шёндю битеу къыралда къан тамыр хирургияны федерал аралары ишлене турадыла...

 Федерал арала ишлеп, аланы шёндюгю бек иги оборудование бла жалчытсала окъуна, биз проблеманы кетергенбиз десек, ол кюлкюлюк боллукъду. Къыйынлыкъ жаны бла алып къарасакъ, жюрек-къан тамыр хирургиягъа трансплантология окъуна тенглешмейди. Иги билимли кардиохирург специалистни хазырлау – ол узакъгъа созулгъан эм бек багъалы ишди. Адамла кардиохирургла жаланда 35-37-жыллыкъларына боладыла.

Шёндю бек баш борчубуз – алчы клиникаланы иш сынауларын регионлагъа жайыуду. Операцияла этиучю хирургланы барысына да бир кибик болушлукъла этиуню магъанасы бек уллуду. Аланы оноуларында 5-7-шер клиникала ишлейдиле, аланы башчылыкълары бла да ючюнчю звенону 5-шер, 10-шар аралары бардыла. Аланы программаларында айтылгъанларына кёре, битеу бир кибик операцияла бирча ётедиле. Аны хайырындан операцияла уллу эм гитче клиникалада да бир болумда бардырыладыла.

ОМС флис бла къайсы клиникагъа да жалгъашыргъа боллукъду дей эселе да, жашауда уа алай этерге онг жокъду...

Дунияда хакъсыз багъыу деген зат жокъду – саусузну багъар ючюн, не къырал, не предприятие, не спонсор неда саусуз кеси тёлейди. Дунияда бек игиге америкалы саулукъ сакълау система саналады. Анда адамны багъаргъа къаллай бир керек эсе да, аллай бир ахча бериледи. Къаллай бир кереклисин а министерствону неда страховой компанияны келечиси угъай, экспертлени консилиуму тохташдырады. Хар кимге да бийик квалификациялы медицина болушлукъ этиуню тап къуралгъан страховой политика жалчытырыкъды.

Бизни къыралда страхование этиу хар затны сатып алгъаныбыз себепли бек магъаналыды. Жюрекге операция этгенде бир кере хайырланылыучу затланы бла дарманланы 99 процентин тыш къыралладан сатып алабыз, алай болса, производительле керек болгъан эм конкурентлик эталлыкъ оборудование бла дарманланы чыгъараллыкъдыла.

 Битеу дунияда, пациентледен сора да, врачланы да страховать этедиле...

 Мени сёзюм - «Пациент хар заманда да тюздю!». Жаланда ол кезиуде ышанырыкъды ауругъан адам врачха. Алай эсе да, шёндю бизде врачла да къорууланып тюйюлдюле.

- Алгъаракълада бизге экиайлыкъ сабийни келтирген эдиле. Тинтиуле анга жангы жюрек клапан салыргъа кереклилигин ачыкълагъан эдиле. Аллай гитче сабийчиклеге операцияла этмейдиле, уллуракъ болгъунчу сакълайдыла. Аны атасы уа Президентге эки письмо жазгъанды. Ара сабийге болушмайды деп. Сора мен, къалай-алай болса да деп, жууаплылыкъны кеси боюнума алып, ол къыйын операцияны этген эдим, насыпха, ол игилик бла бошалгъанды. Мен, не десек да, къорууланып тюйюл эдим. Шёндю врачны бийик даражада окъуна сюрюп айланыргъа боллукъдула. Алай а болмазгъа керекди. Дуния практикада врачны бла ауругъанны араларында даулаш деген зат эрттеден бери да жокъду, дейди Лео Бокерия.

 Жюрюген хапарлагъа кёре, кардиохирурглагъа кардиологла ахырына дери бакъмай къойгъан пациентле келедиле... Ол къоркъуулу ажашыулукъду, кардиологланы араларында да жюрюйдю аллай хапарла. Бир-бир специалистле ахыргъа дери багъып кюрешедиле операциясыз сау болмазлыкъ ауруулагъа. Аны хатасындан пациентле кардио-хирурглагъа ахырына таяннганда келедиле. Бек бушуулу статистика барды - жюреклери эм къан тамырлары ауругъанланы 100 жаланда 4-сюн жибередиле кардиологга терапевтле. Андан а кардиохирургга анда-санда биреу жетеди.

 Саулукълу сабийге къошакъ физкультуралы жюк жаланда хайырлы боллукъду-аны къарыу жаны бла кючюню чеги жокъду. Билмей тургъанлай ёлюр деген къоркъуу узакъгъа созулгъан солуудан сора эм жюрек ауруудан сора жаратылады. Шёндю ол ауруу кардиограмманы эм эхокардиографияны болушлукълары бла шарт тохташдырылады.

Статистикада айтылгъанына кёре, жыл санлары жетмегенлени хар ючюнчюсю вегетососудистый дистониядан ауруйду. Ол сабийле кардиологланы пациентлерими боллукъдула?

Англияда бардырылгъан тинтиуле ачыкълагъанларына кёре, школлада окъугъанланы 45 проценти ол ауруудан ауруйдула. Болсада ол аурууну сабийле кёп къалмай (0,5 проценти) хорлап уллаядыла.

Эт, жукъу эм спорт

-  Къайсы жыл санда сатып алыргъа керекди тонометрини?

- Тонометр хар заманда да къол жетер жерде болургъа кереди, баш ауруса, къан тамырны басымын ёнчелер ючюн.

- Онг жанынга жатып жукъларгъамы керекди?

 - Адам къалай сюе эсе да, алай жатып жукъларгъа керекди.

- 40 жылдан сора саулукълу жюрекли болур ючюн эт ашамазгъамы керекди?

-  Эт не жыл санда да керекди. Сууда биширилген эт игиди, гарнирсиз - адам ол жыл санда терк семиреди, клетчатканы кёп ашаса окъуна да.

 - Жюрек ауруп башлагъаныны биринчи шартлары къаллайладыла?

- Жюрек кереклиси чакълы бир къанны сюралмай башлагъанда

 къыйын солуу.

 - Кардиологну пациенти болмаз ючюн не этерге керекди?

 - Ауурлугъугъуз бир ёлчемде болсун. Сиз 25-жылыгъызда кийип тургъан костюмугъузну неда жыйрыгъыгъызны 50-жыллыгъыгъызда кие эсегиз, кесигизге артыгъы бла беш салыргъа эркинсиз. Бек магъаналысы уа – тютюн ичмесегиз, артыкъ ашамасагъыз, артыкъ ичмесегиз – олду. Жукъуну низамын да сакълагъыз – жукъугъа бир заманда киришигиз. Тири кюч-къарыу жюкню магъанасы да уллуду. 50-жыллыкъла чархыгъызны, жашлыгъыгъыздача, ауур ишле бла сынамагъыз - жюрек башхача ишлеп башларгъа боллукъду. Игиси – сууда да жюзсегиз эм жаяу жюрюсегизди! Тинтиуле ачыкълагъанларына кёре, адам ыйыкъны ичинде 2 сагъатны жаяу жюрюсе, ол андан ары да санын къыйнаргъа итинирикди.