Дарманланы ичерге ашыкъмайгъыз

Ауругъандан сора дарманла ичсек, саныбызгъа-чархыбызгъа бек уллу хата тюшюребиз. Хау, ауругъаныбыз кетеди, алай башха жерибиз къыйнап башлайды. Аурумаз ючюн а ашыбызны тап къураргъа керекбиз. Ашагъан ашыбыз, татыулу болгъандан сора да, саулугъубузну къорууларгъа болушхан кёп тюрлю витаминледен толу болургъа керегин барыбыз да билебиз.

Болсада жай келгинчи  кесибизни тюрлю-тюрлю жукъгъан аурууладан сакълар мадарланы, нек эсе да, эсибизге алмай, «кесекле» чархыбызгъа сингдирилгинчи турабыз. Бюгюн ючюнчю поликлиниканы врачы Рахайланы Аслижан иммунитетни къаллай ашла бла кючлендирирге боллугъуну юсюнден айтады. Ала, жашау сынаула кёргюзтгеннге кёре, кёп аурууладан къутхармасала да, сууукъланы аллында вирус кесекледен сакъларыкълары ишексизди.

- Бек биринчи – хар таулу ёсдюрген хобустаны юсюнден айтыргъа сюеме. Аны ашаргъа сюйген къышда, жазда да табаргъа боллукъду. Тузласагъыз да, аны витаминлери сакъланадыла. Хобустаны брокколи деген тюрлюсюнде, тинтиулеге кёре, витаминле кёгетни бирсилеринден эсе кёпдюле.

Ол санда  бета-каротин бла аскорбиновая кислота аслам халда бардыла. Брокколини юсюне тууралгъан бишлакъ къошулса, аны D бла B витаминлери кёбейедиле. Андан сора да, хобустада иммунитетге жараулу глутатионла кёп боладыла.

Иммунитетге дагъыда бек магъаналы миндальды. Анда  рибофлавин, ниацин, пантотеновая кислота, пиридоксин, фолацин, Е витаминни сутка мардасы уа стаканны экиден биринде окъуна бардыла. Дагъыда кальций, темир, магний, фосфор, калий бла да байдыла.

Была барысы да адамны чархына бек керек затладыла, бегирекда адам бир къыйынлыкъ сынап, хали бузулгъан кезиуде иммунитети осалгъа айланмазча, ашына миндальны кёбюрек къошса керекди. Кеслерин ашдан тыйып, диетада тургъанла  уа, эслеринде тутсунла – бу бек калориялы ашды.

Харбыз: бу – суулу, татлы, къызыуда суусапны кесген кёгетди. Ол да, хобустача, кючлю антиоксиданты – глутатиону  бла байды. Ол адамны чархында белокланы жангыртыугъа болушады, чыдамлы этеди. 

Бузина (сабалыкъ неда къарагъай). Бу эрттеден жюрюп келген, саулукъну кючлендирген битимди. Муну болушлугъу бла адамла къан тамырларын тазалайдыла. Бузинадан этилген чагъырны Абхазияны майданында сатадыла.

Лабораторияда бардырылгъан тинтиуледен белгили болгъаныча, сабалыкъ грипп вирусну кесеклеринден къаты сакълайды. Алимлени оюмларына кёре, ол бу кёгетде болгъан антиоксидантланы хайырынданды. Медикле чертгеннге кёре, бу тинтиуле лабораториядан тышына чыкъмагъандыла, болсада ол битимни тамблагъы кюню алдады эм аны толу хайырланып башларыкълары хакъды. 

Арт жыллада битеу къыраллада да алимле зыгытлыланы адамны саулугъуна игилигин айтханлай турадыла. Будай бюртюкню байлыгъы аны ичинден ёсюп келген зыгытчыгъындады. Мында болгъан клетчатка, табийгъат белок, жауу бек аз болгъан кислотала, цинк, дагъыда В витамин иммунитетни сакъларгъа дайым керек бола тургъан затладыла. Будай зыгытны тюрлю-тюрлю салатлагъа, дагъыда тылыгъа къошаргъа да  боллукъду.  

Кёк чай: кёпле къара чайдан мынга билмей кёчмейдиле. Мында бек кючлю антиоксидантла – флавоноидле бла полифенолла бардыла. Сууукъ болуп, кесекледен ауругъан заманда бу чай бек болушады. Алай аны кюннге юч-тёрт кереден кёп ичерге жарамайды. Нек дегенде бу дарманлы хансда болгъан бай витаминле адамны къанын уютуп, къалыннга айландырадыла. Аны тышындан да, бюйрекледе оксалат ташла жыйылыргъа къоркъуулуду.

Сарымсахны хайырлылыгъын а ким да биледи. Анда  болгъан аллицин гриппден бла кесекледен сакъланыргъа болушханы 1973 жылдан бери да белгилиди. Алай муну бла бек сакъ болургъа керекди. Нек дегенде сарымсах тиш неда аны сууу адамны ич хантхыларына аслам халда тюшсе, химия ожог этерге боллукъду. Эзип неда ууакъ туурап салатха, аджикагъа къошуп ашасанг, ол неден да игиди, къоркъуусузду.

Жууаланы бизде кёпле ашамайдыла, алай ала да саулукъгъа игидиле. Шампиньонлада (марал жууалада) белокла, аминокислотала, В витамин да кёпдюле. Была адамны иммунитетинде бола тургъан тюрлениулени тап халда сакъларгъа болушадыла. Алай андан да сейири уа, мында бета-глюканны болгъаныды. Бу углеводну кючюн пенициллин дарман бла тенглешдирирге, магъанасы, хайыры да андан аз тюйюлдю дерге боллукъду. Нек дегенде бета-глюкан иммунитетни кючлеп, вируслагъа къажау сюелирге, ол угъай, канцерогенлени къурутургъа болушады. Андан сора да, бета-глюкан, адамны сюек жиликлери къурагъан иммунитет клеткаланы айнытыугъа да уллу себеплик этеди.

Байсыланы Марзият.
Поделиться: