Арыкъ болама деп кесигизге хата этмегиз

Бусагъатда семизлик кёп адамны къыйнайды. Субай болургъа сюймеген тиширыуну тапхан да къыйынды. Алай ариулукъгъа жолладан къайсысын сайларгъа керекди? Къайсыды саулукъгъа заран салмай къууандырлыкъ?

Врач-психотерапевт Текуланы Виола айтханнга кёре, шёндюгю дунияда адамны субай этер ючюн, кодирование хайырланылады. Ол артыкъ килограммланы дармансыз кетереди. Аны дагъыда бир игилиги: пациент ачлыкъ сынамайды, ол алгъа бир-бир продуктланы ашамайды, артда уа, врач жарашдыргъан схемагъа кёре, аланы рационуна тынч-тынч юйренеди.

«Семизлик жаланда ариулукъ бла байламлы проблема тюйюлдю, - дейди Текуланы Виола, – аны хатасындан диабет, гипертония, жюрек ауруула башланыргъа боллукъдула. Аллайланы араларында инсульт, онкология ауруула да кёп тюбейдиле. Тиширыуну сабий табалмагъаныны сылтауу да бир-бирде артыкъ килограммларында болады. Аны себепли саулукълу болургъа сюйген адам кесин тап халда тутаргъа керекди».

Нек семиреди адам? Сёз ючюн, Францияда токъ адамла хазна жокъдула: аны сылтауу – ала къууанып жашайдыла. Тюнгюлген адам жапсарыуну ашда излейди. Эрттенликде жарау этип, паркга барып, тёгерекде табийгъатха сейирсинип, ишге кёлленип келсегиз, сизге жапсарыу керек болмазлыгъы баямды. Санаторий школну психологу Мыртазланы Фаризат ашны ашай билирге керекди, дейди. Бирле, компьютерге неда телевизоргъа къарай тургъанлай, терк-терк ауузланадыла. Ол терсди. Ашагъанда жаланда ашны юсюнден сагъыш этигиз.

«Семиз адам арыкъ болур ючюн,  не затын тюрлендирирге керекди? Битеу жашауун, психологиясын. Не зат ашагъаныгъызны сюзюгюз, «марда» деген сёзню магъанасын ангылагъыз, спорт бла кюрешип башлагъыз. Лифтни хайырланмагъыз. Бек башы уа – жарыкъ кёллю болугъуз. Игиликге ийнанмагъан адам игиликни сакъламасын. Ариу да, бай да, насыплы да боллугъуму билеме десегиз кесигизге, кёп зат тюрленирикди жашауугъузда», - дейди Фаризат.

Бусагъатда кезиуден-кезиуге диетада турмагъан тиширыуну тапхан къыйынды. Телевиденияны хайырындан биз барыбыз да семизлени эрши, арыкъланы уа ариу адамла сунабыз. Алай аллай кёз къарам бек алгъа орта ёмюрледе чыкъгъанды: диннге берилгенле, кеслерин ашдан тыйып, бек арыкъла болгъан эдиле. Кёплеге ол адамла ариу кёрюннгендиле.

Лорд Байрон да, субай болургъа сюйюп, кюн сайын бир пиала чай, чий жумуртха бла бирге уксус ичип тургъанды. Хау, поэт бек арыкъ болгъан эди, алай отуз алтыжыллыгъында ёлгенди. Халкъ сирке суу диетадан хайыр чыгъады дегенликге, врачла аны тюзге санамайдыла. Алма сирке суу, кертиси бла да, жауну кюйдюреди, аны бла бирге тишлени эмальларын бузады эм гастритни къозгъайды.

Тютюнчюле аман къылыкъларын къояргъа кюрешгенлей, семирип башлайбыз, дейдиле. Алай врачланы оюмлары уа башхады.

1990 жылдан башлап аш орунну бир кесегин операция этип кетериу бла да кёпле хайырланнгандыла. Алай аллай операциядан сора пациентле диареядан, метеоризмден къыйналадыла, иммунитетлери да къарыусузгъа айланады.

Текуланы Виола айтханнга кёре, терк арыкъ болгъан саулукъну бузады. Врач айтханны этип турса, адам бир ыйыкъгъа жарым килограмм тас этерикди, андан кёп угъай.

Бир-бирле, ара шахарлагъа барып, липосакция этдиредиле: жау жерлерин кетередиле. Врачны оюмуна кёре, ол косметика операцияды. Арыкъ болургъа сюйген адам а, врачха барып, кесине къаратыргъа керекди.

Фитнес-аралада ишлегенлени оюмларына кёре, адам кеси аллына ашдан тыйылып къалса, андан жаланда хата чыгъарыкъды. «Бек алгъа семиз адам, врачха барып, ол жарашдыргъан системагъа кёре жашап башларгъа керекди, - дейди Текуланы Виола.  – Сёз ючюн, врач сизге кёп ашагъаныгъыздан эм саныгъыз-чархыгъыз а аз къымылдагъандан семирип барасыз дей эсе, спорт залгъа барыргъа керекди, инструктор сизге график жарашдырлыкъды».

Бусагъатда семизлени саны ёсюп баргъаны компьютер бла да байламлыды. Сагъатла бла тепмей туруп, аны бла бирге уа жаулу затла ашап тургъан адам семиз боллугъу баямды.

Алайды да, бу ишде да сайлай билирге керекди. Интернетге кирип, психологланы, диетологланы, психотерапевтлени оюмларын билип, ызы бла шахарда специалистле бла кенгешип, андан сора башларгъа керекди арыкъ болууну. Бир-бирле ариу болабыз деп, ёлюп къаладыла.  Аллай жарсыулу ишлени юсюнден да Интернетде толу хапар табаргъа боллукъду. Жарсыугъа, бизни республикада да тай таблеткаланы ичип, ёлгенле болгъандыла. Врачсыз сыфатыгъызны, жашауугъузну тюрлендирип башламагъыз.