Батырлыгъы, иш кёллюлюгю бла да айырмалы аппам

12 марта, 2023 - 12:00

Хурметли редакция, мен Къашхатаудан «Заманны»   дайым окъуучусу Жаболаны Марзиятма. Ёз тилибизде чыкъгъан жангыз газетибизни бетлеринде кёп ахшы, юлгюге тийишли адамларыбызны юслеринден хапарла биле турама. Бек къууанама алагъа, аладыла миллетни атын иги бла айтдыргъанла.

Бу хапарымда да аллай бир адамны юсюнден хапарларгъа излейме. Ол мени аппамды – Уяналаны Акъбашны жашы Юсюп. 1920 жылда 5 июньда Огъары Малкъарда Шауурдатда туугъанды. Акъбаш юйдегиси Саният бла тёрт къыз, эки жаш ёсдюргендиле: Топпан, Кезий, Жумарукъ, Елизавета, Юсюп, Хаджи-Мурат.
 
Юсюп урушну аллында жыллада жети классны тауусханды. Ол заманда ол уллу билим эди. Колхозланы къуралгъан кезиулери. Иш кёп. Жаш не ишни буюрсала да, эте тургъанды. Ара мюлкде ишлегенлени къолайлары да ёсе баргъанды. Юсюпню комсомолгъа да аладыла.
Алай Уллу Ата журт уруш башланып, сентябрьде Огъары Малкъардан кёп жаш кетген эди къазауатха. Юсюп да ол санда. Битеу эл, жууукъ-ахлу, чыкъгъан эди аланы ашырыргъа. Ол кюн атасы айтхан насийхат сёзлени жаш хар заманда эсинде тутханды. «Жашым, бир затдан къоркъма. Таулу болгъанынгы эсингде тут. Ата журтунг ючюн къаты сермеш», – деген эди акъсакъал.
 
Къазауатха жиберген жашланы алгъа Ростовха элтип, къауум заманны анда уруш этерге юйретгендиле. Андан сора ашыргъандыла фронтха. Юсюп тасхачыланы бёлюмюне тюшгенди. Анда командирлери не къыйын жерлеге да аны жиберип тургъанды.
 
Бир жол, нёгер да берип, бир жесир тутуп кел деп жибереди. Уяна улу нёгери бла тургъан жерлеринден бираз арлакъ кетгенлей, немис самолетла жетип, бомбала атып тебирейдиле. Болгъанны от бла къара тютюн басады.
 
Алайда болгъан аскерчилерибизден жаланда Юсюп бла аны биргесине баргъан нёгери сау къаладыла. Таулу жашны жан сюегине окъ тийип, бир жанындан бирси жанына чыкъгъан эди. Алай болгъанлыкъгъа, ол сермешни ахырына дери къазауат этгенлей тургъанды.
 
Артда бу экисин башха аскер бёлюмге кёчюредиле. Бу жол жаяу аскерни санында къазауат этедиле. «Бизникиле артха ыхтырылгъанда, Дон сууну юсю бла ётерге тюшеди. Уллу, терен суу. Къайыкъла жетишмейдиле, солдатланы кёбюсю уа жюзе билмейдиле. Болсада, жесирге тюшгенден эсе деп, кеслерин суугъа атадыла. Кёплени Дон суу жутхан эди», – деп, эсгериучю эди ол кюнлени Юсюп. 
 
Къазауатны кезиуюнде ачлыкъны, сууукълукъну да сынай келгенди ол. Бирде уа тобукълагъа дери балчыкъны жырып да чыгъаргъа тюшгенди, пулемётну да сыртына кётюрюп.
 
Бирде автоматдан, пулемётдан атдырып уруш эте эди. Керек болгъанда, жаралы солдатланы сермеш баргъан жерледен чыгъаргъанды. Топчулагъа снарядла ташыргъа да тюшгенди.
 
Атышыуладан биринде, къатында топ атылып, эси аууп, къауум нёгери бла жесирге тюшгенди. Быланы къолгъа этгенле италиялыла болгъандыла. Ала уа, немислилеча, къаты тюйюл эдиле. Тутулгъанлагъа бираз женгилирек болгъандыла. Аллай кезиуледен биринде Юсюп нёгери бла къачадыла. Кече келе, кюндюз бугъа, къалын агъачланы, терен къамишли кёллени ётюп, къауум кюнден кесибизникилеге чыгъадыла.
 
Быланы анда бираз тинтгенден сора, миномётчулагъа къошадыла. Аланы санында Юсюп уруш этип тебирейди. 1943 жылда Харьков тийресинде бардырылгъан сермешледен биринде ауур жаралы болады – атылгъан топну темир сыныгъы бутун чачдырады.
 
Анга госпитальда жатаргъа тюшеди. Докторла чачдырылгъан сюеклени бирге жыяргъа кюрешгендиле, болсада ол жарала аны ахыр кюнюне дери къыйнагъанлай тургъандыла.
 
Андан къайтхандан сора колхозну Бажыган жайлыгъында малларына къарагъанды. Ол а Къалмукъну тийресиндеди. Халкъ Азиягъа кёчюрюлгенини юсюнден хапары болмай тургъанды.
 
Къауум нёгери бла элине келгенлей, быланы Орта Азиягъа ашырадыла. Юсюп Туркестаннга тюшеди. Анда тели ауурудан кёп къыйналады. Ёлдю-кетди деген чекге жетип, юч ай больницада тургъанды. Иги болгъандан сора, излей кетип, жууукъларын Къазахстан жанында табып, ары кетеди.
 
Анда Гюрбежиге ишге кирип, жангы усталыкъгъа да юйренеди. 1948 жылда уа Биттууланы Хамзатны къызы Фатимат бла юйюр къурайды. Жети сабий ёсдюргендиле ала, къызла: Любовь, Зоя, Роза, Халимат, жашла: Магомет, Мустафа, Зулкъарний.
 
Азиядан къайтхандан сора Юсюп юйюрю бла туугъан эли Малкъарда тохтайды. Колхозда ишлейди. Малчы, комбайнчы, терек бахчачыланы бригадирлери болуп тургъанды. 
 
Жыл саны келгенде уа юйде жумуш тындыргъанды. Сабийлерине уа хар заманда да: «Ишни сюйюгюз, иш кёллю болугъуз», – дегенлей тургъанды.
 
Урушда, урунууда да жигитликлери, ахшы кёрюмдюлери ючюн кёп кере саугъаланнганды. Кеси уа 2007 жылда дуниядан кетгенди.
Жаболаны Марзият, Къашхатау эл.
  • 12 просмотров
Поделиться: