Буюрулгъан ишни жууаплы эм терк тамамлайды

 «Заман» газетни жууаплы секретары Токълуланы Борис бла КъМР-ни Басма эм информация министерствосунда ишлегенимде танышхан эдим. Ол заманда анга, «Заманны» рекомендациясына кёре, басмада кёп жылланы ахшы урунуп келгени ючюн, республиканы Правительствосуну сыйлы грамотасын бередиле. Къагъытланы жарашдыра туруп, ишини, жашаууну юсюнден да хапарлашхан эдик. Махтауланы, саугъаланы артыкъ уллу излемеген жашха ушагъан эди ол.

Борис урунуу жолун бизни газетде корректор болуп башлагъанды. Эл мюлк эмда культура бёлюмледе корреспондент къуллукъда да ишлегенди. Артда «Советская молодёжь» республикалы жаш тёлю газетге кёчеди. Ол анда иги кесек заманны жууаплы секретарь болуп тургъанды, ызы бла баш редакторну орунбасары.

Ол газетни (Токълу улуну орунуна салыннган) жууаплы секретары Карданланы Марина Борисни юсюнден былай айтады: «Бир да болмагъанча адамлыгъы болгъан, коллективде кесин жюрюте эм сюйдюре билген адамды. Ол бизден «Заманнга» кёчгенликге, кесибизни арабызда энтта да ишлегенча алай сунуп турабыз.

Кёп жылланы ичинде ыйыкъ сайын «молодёжкада» малкъар бетни хазырлагъанлай турады. Бизден малкъар изданиягъа кёче туруп, компьютер технологияла энди кийирилип башлагъан эдиле. Мен Борисни орунуна сюелирге керек эдим. Ол манга ишни болумун ангылата туруп, кертисин айтханда, ийнаннган да этмей эдим, аллай бир жангы затны эсимде тутарма деп.

Болсада ол мени къысха заманны ичинде жангы амалла бла ишлерге юйретеди. Москвада МГУ-ну журналистика факультетин бошагъанлыкъгъа, ол айтхан затла манга сейир эдиле. Аны бла чекленип къалмай, редакциябыз Басманы юйюнде орналгъаны себепли, кёп кере бизге келип, мен ишни эбине тюшюннгюнчю тынчаймагъанды. Эштада халкъда: Асылны иши да асыл деп, Борисча адамлагъа айта болурла. Сау болсун. Бюгюн-бюгече да шуёхлабыз».

Жууаплы секретарьны иши керти да жууаплыды эм къыйынды. Ол кюн сайын эрттенликден ингирде сегизге - тогъузгъа дери аягъы юсюндеди. Газетни макетин жарашдыргъандан башлап, Президентни, Парламентни, Правительствону, министерстволаны, ведомстволаны пресс-службаларындан электрон почта бла келген материалларын алып, «сууутмагъанлай» баш редакторгъа, бёлюмлени таматаларына юлешеди, терк окъуна номерни бетлерине тюшерча этеди.

Борисча, асыл адам бла ишлеген тынчды, ол буюрулгъан жумушха бир заманда да сансыз къарамайды. Аны бойсунууунда болгъанладан да, ала да 12-13 адам бардыла, ол да аллай жууаплылыкъны сурайды. Харкюнлюк газетни иши машинала чыгъаргъан уллу «конвейерге» ушайды дерге боллукъду. Ма ол «конвейерде» бек жууаплы ишледен бирин - «машинаны рамасын бла кузовун» Борис ишчилери бла бирге къурашдырады, жыйышдырады. Газетни жангы номерини хазыр бетлерин биринчи болуп да ала кёредиле.

Жууаплы секретарьны ишинде башха, чыгъармачылыкъ бла кюреширге хазна амал жокъду. Ол кюн сайын толусунлай газет жарашдырыугъа, анда материалланы магъаналарына «батыпды». Анга кёре аланы бетлеге тизеди эм компьютер цехине оноу этеди.

Болсада Борисни барды бир тасхасы. Ол ишден бош заманында назмула, новеллала, къысха хапарла эм чамла жазады. Аны «Кеч анам», «Тенглерим», «Белгисиз солдат», «Болмадыкъ насыплы», «Жюрек ауруу» деген эм башала «Коммунизмге жол» («Заман»), «Советская молодёжь» газетледе, «Минги-Тау», «Литературная Кабардино-Балкария» журналлада басмалана-басмалана тургъандыла.

КъМР-ни халкъ поэти Гуртуланы Салих, аны биринчи назмуларыны бир къауумун басмагъа хазырлай, былай айтханды: «Бир-бир китаплада юлгюге келтирирге бир мажал назму тапмай абызырайса. Борисни уа къайсы назмусун юлгюге келтирирге билмей къыйналаса - ала къыш къыямада назы тереклеча жашилдиле. Алайды да, бюгюн биз, багъалы окъуучуларыбыз, сизни жаш, алай фахмулу назмучу Токълуланы Борис бла шагъырей эте, анга поэзияда айырмалы, ахшы жол да тежейбиз», - дегенди. Ма ол назмуладан бир-экиси:

 

Былайда жатады белгисиз солдат,

Ёмюрлюк жукъугъа батып ырахат.

Аны сын ташы орнатылгъанда,

Анасы къалгъанды узакъда.

 

Эл гюлле салып жилягъанда анга,

Ана жилямукъ тёгюлмеди сыннга.

Аты да айтылмай къалгъанды халкъда,

Анасы сакълайды аны узакъда...

Назму – къайсы жорукъ бла жазылса да – назму боллукъду, аны магъанасы бла кеби бир-бирин тута эселе, суратлау даражасы бийик эсе. Акъ сёзге, иги сёзге бурула эсе. Токълу улуну назмулары аллай керти назмуладыла. Анга юлгюге ма энтта бири – ананы мамыр жашауда инсан борчун толтурургъа ашыргъан жашына этген тилеги:

Ана жылыуу жол нёгер болсун да,

Аскер жорукълагъа сен ахшы юйрен.

Мени да этген тилегим толсун да,

Балам, сен сюйген къызынг бла юйлен.

 

Мен бешик араларында олтуруп,

Тебиретейим эгиз уланланы.

Бешик жырым тынчлыкъ солутуп,

Насыпларын кёрейим хар баламы.

 

Айча жарытсын мамырлыкъны жулдузу

Жер жюзю чакъгъан къызыл гюлге ушап,

Чёпню да аудурмасын жайны бузу,

Уруш кёрмесинле анала, жашап.

Кертиси бла да, бу тизгинлени жазгъан жаш, сёзсюз, назмучу боллугъу кимге да хакъ эди. Болсада, ол шёндю тамамлагъан ишин сайлагъанды эм анга таза кёлю бла да берилгенди. Ишде ол уллу бла уллуча, гитче бла гитчеча жюрютеди кесин. Эринмейди номерни бетлерин хазырлагъан кезиуде бир материалны кетерип, башхасын салыргъа, суратланы да айырып, автор бла кенгешип, жарамагъаныны орунуна магъаналысын басмаларгъа.

Журналистика ишге къалай бла келгенсе, сени анга кёллендирген адам иш болгъанмыды деген сорууума, ол былай айтханды:

«Кертисин айтсам, газетде ишлерме деп мени акъылымда болмагъанды. Аскерде къуллукъ этген заманымда Польшада бош заманымда аскер газетни алып окъугъаным сайын анда басмаланнган материалланы авторлары солдатла, сержантла болгъанлары мени сейир этдиредиле. Алай бла жазып тебирейме мен да. Ала газетде чыкъгъанлары бла кёлленеме.

«Заман» газетге уа (ол заманда «Коммунизмге жол» эди) Токумаланы Хусейин, жаннетли болсун, къайдан эсе да орус газетге жазгъанымы билип, ол айтып келген эдим. Газетни баш редактору Черкесланы Сарыбий ол кезиуде солууда болгъаны себепли Токума улу мени Малкъондуланы Хамит бла жолукъдурады. Биз да хапарлаша тургъанлай, Мырзаланы Алий киреди. Ала экиси да Черкес улуну орунбасарлары эдиле. Ушагъыбызны ахырында ала манга заявленияны тауча да, орусча да жазып келтир дейдиле. Ма ол кезиуде келген эди манга къоркъуу. Биягъы Хусейге келеме да айтама. Ол а, къоншу отоугъа кирип кетип, тауча жаздырып чыгъады. Алай бла ишлеп башлайма».

Белгилеп айтырчады, Борисни атасы Мухаммат бла анасы Сакинат Хасанияда намыслары-сыйлары жюрюгенле болгъанларын. Ала уруш кезиуде фронтха керек затланы чыгъарыргъа тири къатышхандыла. Анга кёре тийишли къырал саугъалары да бардыла. Ол бири. Бек башы уа – Мухамматны уллу арбазында аны оноуу бла юч жашы да юйле ишлегендиле.

Бюгюнлюкде бир жерде сабийлери бла юч къарындаш, юч келин турадыла. Борисни юч сабийи, Ахматны къызы бла жашы, Амашны бир къызы бла эки жашы бардыла. Айтыр кереги болмаз къалай уллу къыйматы болгъанын бир арбазда аллай бир юйюр жашагъанын. Аппаларыны бла ынналарыны айтхан сёзлерине тынгылай, аланы къол жылыуларын сезе ёсген туудукъладан насыплыла болурламы деригим келеди. Юч къарындаш а кюн сайын бир бирлерин кёрюп, аналарына, аталарына къууана жашайдыла.

Уллу юйюрню адамы кёп болгъан жерде къууанчы, бушууу да болмай къалмайды. Борисни тамата эгечи Раузат ауруп замансыз дуниядан кетгенде, кишиси да ары дери ауушхан эди, 4 сабийи кеслери алларына къаладыла. Аппалары, юч жаш да бирден болуп, ол тёрт ёксюзню юй-кюн этгинчи тынчаймагъандыла.

Башха эки эгечи – Валя бла Аминат да толу юйдегили болуп жашайдыла.   Ма аны ючюн кётюредиле Мухамматны даражасын эллиле, бир жыйылгъан жерде, къууанчлада аны юйюрюн юлгюге келтирип айтадыла. Не жашлары, не туудукълары аны бетин бир заманда да энишге къаратмагъандыла.

 

Бизни корр.
Поделиться: