«Аламдан бизге къаллай эсе да бир кюч а келеди»

Огъары Бахсан Кыртык суу Бахсан черекге къошулгъан  ташлы ёзенде  орналыпды. Сол  жанында тёшледе кёрюннген узун  жаяу жолчукъ Сылтыран сууну ташлы жагъалары бла аллай  аты болгъан кёлге барады. Бузла тенгинде къуралгъан ол кёплени кесине, мукъуладисча тартып, чакъырып тургъанлы кёп заман бола эди. Ары  жолоучуланы  къаууму бла  ёрлегенини юсюнден эсгере, мени бир эллим, айтхылыкъ альпинист Холамханланы Сахайны къызы Тамара  сейирлик хапар айтхан эди. Аны окъуучуларыбыз да билселе сюеме.

«Биз жетеулен болгъанбыз – Терс-Къолдан юч школчу,  физкультурадан устаз, туризмден инструктор, москвачы альпинист эмда мен.  Алагъа мен  башчылыкъ этгенме.

Огъары Бахсандан ёрге жолубуз къыйын болгъаны бла да къалмай, узакъ эди. Аш-азыгъыбызны, башха керекли затларыбызны да сыртыбызгъа кётюрюп элтгенбиз. Малчы къошха дери эки сагъат, андан ёргерекде тапкагъа дери да аллай бир баргъанбыз. 

Бийикге чыгъа баргъаныбыз бла кюнню халы да бузулады. Кёлге дери ючсагъатлыкъ жол къалгъанда, сууукълукъ келеди. Жюз–эки жюз метрден кенгде бир зат да кёрюнмейди. Быллай болумлада ажашып, терс жанына кетерге да къоркъуу уллуду.

Бу  кёл отуз гектаргъа жууукъ жерни алады, тенгизден 2059 метр бийикликде Сылтыран эм Мукал тауланы араларындады. Аны тёгерегинде, таракълача сюелген тау сыртла кёлню  шимал эмда  кюнбатыш жанларындан ургъан желледен сакълайдыла.Аны себепли бу тийреледе хауа Кавказ тауланы башха жерлеринден эсе къургъагъыракъды. Мында бир заманда да эримеген къалын чыранла болгъанлары себепли кюнню халында башхалыкъла бек уллудула: кюндюз иссилик бир-бирледе жунчутхан окъуна этеди, кече уа асыры сууукъдан, эринлеринг къалтырап, тишлеринги бирге къысалмайса.

…Биз  юч  чатырыбызны да кёлню шимал жанында орнатхан эдик. Мен эм бир тиширыу кесибизникин бирсиледен арлагъыракъда, уллу ташха къысып орнатабыз. Ол бизни  сууукъ желден бираз къоруулар деген  муратда эдик. Къарангы болгъанлай, булутла, туман да чачыладыла, кёк чууакъ болады, алай сууукълугъ а  къатылана барады. Барыбыз да кеси  чатырларыбызгъа жыйылабыз, жукълаучу машоклагъа кирип, тынчайыр мурат этебиз.

… Жукъу арамда мени ким эсе да биреу тюртгенча болуп уянама. Кёзлерими ачама, алай бир кишини да кёрмейме: тёгерекни къарангылыкъ бийлепди. Бир жанымдан башхасына бурулама, жукъларгъа кюреше, иги кесек турама, алай, не медет… Къалай эсе да, къарангылыкъ юсюмден басып, амалсыз болама да, жатхан жеримден акъыртын, шыбыртсыз къобуп, чатырдан башымы къаратама. Тёгерек къаппа-къарангыды. Жулдузлу кёкге тирелген бийик тау тёппеле уа бютюнда къара кёрюнедиле.

Нёгерим татлы жукълай эди. Мен, аны тынгысыз этмей, эшикге  чыгъама. Жукълаучу машокну эм аны тюбюнде жайылыучу кюйюзчюкню да биргеме алама. Он метр арлакъгъа кетип, машокга жангыдан кирип, жукъларгъа кюрешеме. Кече белинде  дагъыда  уянама. Сыртымдан  жатама. Узакъда  жулдузла жылтырайдыла. Тёгерекде уа – мен бек сюйген таула,  тёппелерин бийигирекге кётюрюрге  кюреше, гюрен сюеледиле. Бу  тамашалыкъ,  сур жерлени шошлукъ бийлепди.

Мен, кёкге къарап, сагъыш этеме. Аз-аздан акъылымы, сезимими, чархымы да ары дери бир заманда да мен сынамагъан хал бийлейди. Тёгерекдеги табийгъат бла, ол жомакълыкъ, тауушлукъ, жашырынлыкълары кёп дуния бла биригип, анга сингип къалгъанча болама.  Сора кёкню бийиклигинде бир жарыкъ затчыкъ акъырын учуп баргъанын кёреме. Мукал тауну ары жанына батхынчы, аны  ызындан къарап турама. Андан сора жукъугъа хорлатама. Бир  ауукъ замандан уянама. Биягъы жерде ол затчыкъ дагъыда учуп баргъанын эслейме. Анга къарап, энтта да бир ауукъ заманны турама да, дагъыда жукълайма.

Тёртюнчю кере уянама. Сейир-тамаша этеме: ол жарыкъ затчыкъ биягъы  жеринде алгъыннгы терклик бла учуп бара тура эди. Ол не болгъанын мен айталмайма, алай ол къайтарылып кёрюнюп турду. Ары дери бир заманда да эсленмеучю  сезим бийледи мени. Сора бизни табийгъатыбыз бла, космос бла, туугъан жерибиз бла биригип, алагъа  толусунлай сингип къалама. Манга  кёкден келген  зауукълукъ, чеклерине сыйынмай, тёгюле эди. Мен, Аллахха табына, дин излегенча, аны махтап, андан тилек тилей, сыйлы китапладан  билген затларымы  айта, иги кесек заманны турама. Дагъыда жукъугъа берилеме, бу жол а танг атхынчы уянмай  татлы жукъладым.

Нёгерим,  чатырдан чыгъа: «Кече сен  ким бла  сёлеше эдинг?» -деген сорууун эшитеме. Мен  а анга: «Аллах бла!» - деп, арталлыда безиремей, жууап береме.

Ахырында уа былай айтыргъа сюеме. Аламны бийикликлеринден –космосдан–  бизге къаллай эсе да бир кюч келеди. Ол бизни аман ниетлерибизден, осал муратларыбыздан тазалайды, огъурлулукъгъа  къуллукъ этдиреди, бир бирни ангыларгъа чакъырады эмда болушады.

Насып не болгъанын шарт айтыргъа къыйынды. Аны хар  адам да кесича ангылайды, алай иги жашаргъа уа хар ким да  сюеди».