Ишчиге къаллай себепликле тохташдырыладыла?

Организация жабылса, неда анда ишлегенлени саны къысхартылса, ишчи къаллай жорукъланы билирге керекди. Аланы бизге КъМР-ни прокуроруну тамата болушлукъчусу Сотталаны Жанна ангылатады.

- Жанна Таукановна, иш бериучю урунуу келишимни кючюн кеси тохтатыргъа боллукъмуду?

- Хау, болсада бу кезиуде ишчиге къырал гарантияла бериледиле. Сёзге,  иш бериучю инсанны алгъан къуллугъундан эркин къаллай  сылтаула бла эркин этерге боллугъу законда жазылыпды, ишден кетериуню низамы да барды. Шарт  тохташдырылгъан жорукълагъа  бузукълукъла ючюн жууаплылыкъ да белгиленеди.

 - Жорукъла бардыла дегенсиз, аланы да эсгертсек тюз болур.

- Ала РФ-ни Урунуу кодексини 81-чи статьясында жазылыпдыла. Юлгюге, адамны болжаллы халда ишлерге онгу болмагъан, неда ол отпускга кетген кезиуде ишден къыстаргъа жарамайды. 

Белгиленнген статьяда жазылгъаныча, иш бериучюню оноуу бла ишчи къуллугъундан бу кезиуледе эркин этилирге боллукъду: предприятие жабылса, неда анда ишлегенлени саны къысхартылса. Алай бу кезиуледе да сакъланадыла ишчини эркинликлери. Сёзге, аны предприятияда башха къуллукълагъа кёчюрюрге керекди, жаланда аллай онг болмаса къысталыргъа боллукъду. Бу кезиуде уа инсанны башха борчланы толтурургъа саулугъу    жарагъаны бла къалгъаны эсге алынады.

Сабийден ауругъан тиширыуну, юч жылгъа дери балаланы ёсдюрген аналаны, неда анга кеси къарагъан ата-ананы къысхартыргъа жарамайды. Ала ишсиз жаланда организация жабылса къалыргъа боллукъдула (РФ-ни Урунуу кодексини 261-чи статьясы).

 Организация жабылгъаныны, неда анда ишчилени саны къысхартылгъаныны юсюнден эки ай алгъа белгили этерге тийишлиди (РФ-ни Урунуу кодексини 180-чи статьясы).  Дагъыда, ишчи къагъытда жазып, ыразылыкъ берсе, аны бла урунуу келишимни кючюн болжалдан алгъа  тохтатыргъа онг барды. Бу кезиуде уа компенсация тёленеди: хакъны орталыкъ ёлчеминде.

Кадрланы къысхатыу бардырылса уа, инсан бла этилген  урунуу келишимни тохтатыу соруу профсоюзланы жыйылыуунда сюзюлюрге керекди. Бу жаны бла низам Урунуу кодексни 373-чю   статьясында белгиленипди. Урунуу келишип профсоюз   эсгертиу чыгъаргъандан сора бир айны ичинде тохтатылыргъа тийишлиди.

- Сёзге, инсан юч айдан къысхартыллыгъын билсе, бу кезиуде ишге келмезге эркинмиди?

- Угъай, ол  ишчи борчларын толтурургъа, урунуу низамны сакъларгъа,  ол угъай, отпускну да алыргъа боллукъду. Дагъыда бу кезиуде башха жерде иш излерге жарайды.  Ол санда кеси, неда халкъны иш бла жалчытыугъа жууаплы къырал органланы болушлукълары бла.

- Къауум адам бирча ишчи борчланы толтура эселе, аладан ишде кимни къояргъа боллукъдула?

- РФ-ни Урунуу кодексинде бу болум да белгиленипди. 179-чу статьягъа тийишлиликде, иш бериучю борчларын башхаладан жетишимли толтургъанны,  неда квалификациясы уллуну сайларгъа боллукъду. Ала тенг эселе уа, инсанны юйюр  болумуна къаралады. Быллай кезиуде закон ишчини хакъындан башха файдасы болмагъан, неда аны къарауунда кеслерини излемлерин жалчыталмагъан эки неда андан кёп адам болгъан юйюрлени  сейирлерин сакълайды.

Дагъыда предприятияда, организацияда уруннган кезиуде бир тюрлю заран неда профессионал аруу тапхан,  Ата журтну къоруулагъанда сакъат болгъан инсанланы къояргъа тийишлиди. Энтта предприятияда ишлей тургъанлай сынауун ёсдюрген да къысхартылмайды.  Урунуу келишимге башха къауумланы къошаргъа да боллукъду.

- Къысхартыугъа тюшгенни документлери уа къачан берилирге керекдиле?

- Келишимни кючю тохтатылгъан кюн анга урунуу китапчыгъы къайтарылады, ахчасы да тёленирге тийишлиди. Тюрлю-тюрлю сылтаула бла китапчыкъ тапдырылмаса, заявление жазаргъа керекди. Андан сора юч кюнден кеч къалмай ол инсанны къолуна бериледи. Дагъыда предпритияда ишлеген кезиуде шартлары бла документлени копияларын алыргъа да эркинди.

- Къаллай тёлеуле этилгенлерин да ангылатсагъыз эди.

- Организация жабылгъанда, неда анда штатны къысхартыулагъа тюшгенде инсаннга   айлыкъ тенгли бир пособие бериледи. Алай ишден кетерилгенден сора эки айны ичинде инсан башха ишге тохташмаса,  иш бериучю анга хар ай ючюн хакъ  тёлерге керекди. 

 

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.
Поделиться: