Тарыхны, маданиятны, адет-тёрелени билирге онг берген байрам

Халкъны бирлигини кюнюне

Россейде  жаш къырал байрамларындан бирине – Россейни халкъларыны бирлигини кюнюне -  быйыл 15 жыл толгъанды.  4 ноябрьде Россейде къаллай байрам белгиленнгенин бир ненча жыл мындан алгъа уа кёпле билген да этмегендиле. Алай бюгюнлюкде ол адамла таныгъан  къууанчладан бирине айланнганды.

Тарыхны сюйгенле уа ол 1612 жылда Москва душмандан къорууланнганына   аталгъанын биледиле. 4 ноябрьде (эски орузламагъа кёре 22 октябрьде) халкъ аскерле, Козьма Мининни бла Дмитрий Пожарскийни башчылыгъында  Китай-городну поляклы душманладан къоруулагъандыла.        

Алай бирле уа бу кюнню совет жыллада 7 ноябрьде белгиленнген Октябрь  революцияны байрамы бла къатышдыра эдиле.  Аны уа совет жыллада кенг белгилегендиле. Халкъ анга юйренчек болуп, къыралны политика мурдору алышыннганына, СССР чачылгъанына да къарамай, революцияны къууанчын этген суннгандыла.  Алай бюгюнлюкде уа бу эки кюн бир бирлери бла байламлы болмагъанларын ангылайдыла, байрамны тюз аты уа адамланы ауузларындады. 

Жангы къырал байрам къалай тохташдырылгъанды? 2004 жылда Россейни Патриархы Алексий II Динле аралы советде XVII  ёмюрде Россейни тарыхында къыйын кезиуледен бирин, поляклы душман аскерлеге къажау урушда  халкъны батырлыгъын адамланы эслерине салыргъа кереклисин айтхан эди.

Ызы бла 2005 жылда РФ-ни Президенти Владимир Путин аскерчилени   жигитликлерини хурметине  4 ноябрьни Россейни халкъларыны бирликлерини байрамынча белгилерге, аны солуу кюннге бурургъа деген Указгъа къол салгъанды. Алай бла ол уллу къыралыбызда жашагъан кёп миллетлени  бла халкъланы, тюрлю-тюрлю динлени келечилерини шуёхлукъларыны, бирликлерини, бир бирге этген хурметлерини белгиси болгъанды.

Байрамгъа къалай тюбейдиле? Россейге ёмюрлени теренинден бери тюрлю-тюрлю къыйынлыкълагъа тюберге, душманлагъа къажау туруп, жалынчакъсызлыгъын сакъларгъа кёп кере тюшгенди. Къыралыбызгъа къыйын заманда уа халкъ биригип, душманнга къажау тургъанды. Алай эсе уа,  4 ноябрьде битеу даулашла, бир бирге кёлкъалдыла унутулургъа керекдиле. Байрамны баш магъанасы да ма олду.

Къууанч а концертсиз, саугъасыз болмайды. Къыралны регионларында бу кюн   митингле, маршла, концертле, жандауурлукъ акцияла бардырыладыла. Ол санда Кремльде РФ-ни айнытыугъа уллу къыйын салгъанланы къырал саугъала бла белгилейдиле.

Шимал Кавказны республикалары уа бу къууанчха энчи жумушланы хазырларгъа кюрешиучюдюле. Сёз ючюн, 2014 жылда жаш тёлюню башламчылыгъы бла «Бир гимн – бир къырал» деген акция бардырылгъан эди. 4 ноябрьде субъектлени ара шахарларыны орамларында халкъ жыйылып, кюндюз 12 сагъатда  барысы да Россейни эмда кеслерини регионларыны гимнлерин айтхандыла. Ол а къыралыбызны халкъларыны бирликлерини энтта бир белгиси болгъанды.

Грозныйде «Чеченни жюреги» деген межгитни аллында майданда къууанчлы митингге 18 минг адам жыйылгъан эди. Ала барысы да бирге Россейни эмда Чеченни гимнлерин жырлагъандыла. Черкесскде уа митингге жыйылгъанла шахарны мэриясындан Театр майданнга дери жаяу баргъандыла.  Аланы къолларында Россейни байрагъы  бар эди – аны узунлугъу 30 метрден  аслам болгъанды.

Дагъыстанда уа байрамгъа аталып, женгил атлетикадан эришиуле къуралгъан эдиле. Анга эки мингден аслам адам къатышханды,  хорлагъанлагъа уа эсде къаллыкъ саугъала берилгендиле.

Къууанчха  Къабарты-Малкъар да жарыкъ тюбейди. Сёз ючюн, анга аталып, республиканы бек уллу эллеринден биринде-Кёнделенде Уллу Ата журт урушха кетген элчилени хурметине эсгертме ачылгъан эди.  Анда 756 жигитни тукъуму жазылыпды, ол КъМР-де бек уллу мемориалдан бириди. Аны кенглиги 4,6 минг квадрат метрге жетеди.

2013 жылда уа республиканы жаш тёлюсю сейирлик акция бардыргъанды – «Нёгеринге – конфет. Ышар, Россей!». Школланы окъуучулары, студентле да Нальчикни орамларында адамланы татлы ашарыкъла бла сыйлагъан эдиле. Быллай ачыкъ иш а адамланы   кёллерин кётюрмей къоймагъанды. 

Хар жылдан да къууанчны чеклеринде жангы жумушла къураладыла. Сёз ючюн, 2017 жылда «Уллу этнография диктант» деген акция бардырылгъанды. Анга РФ-ни инсанлары эмда тыш къыраллада жашагъанла да къатышыргъа эркин эдиле. Бу акция уа жамауатны Россейде жашагъан халкъларыны тарыхларыны, культураларыны, адет-тёрелерини  юслеринден билимлерин ачыкъларгъа онг бергенди.

 

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.
Поделиться: