«Художникни къол жылыуу, назик сезими, жюрек талпыныуу бла къуралгъан чыгъарма - олду искусство»

Моттайланы Карина КъМКъУ-ну дизайн колледжинде живописьден, технологиядан дерсле береди. Ариулукъну  сабийлигинден да кёрюрге, эслерге юйреннген тиширыу жаш тёлюню да ол ызда барырын излейди. Биз анга тюбеп, ишини, жашаугъа кёз къарамыны юсюнден ушакъ этгенбиз.

- Карина, табийгъат санга берген  чемерлик дунияны  тамашалыгъын, аламатлыгъын энчи ачыкълауну жолларына тюшюндюреди. Тынчмыды аллай хунерни иеси  болгъан?

- Гитчелигимден окъуна анам тёгерегибиздеги ариулукъну ангыларгъа, багъаларгъа юйретгенлей тургъанды. Музыка театрда модельер болуп да уруннганды. Сурат ишлерге  талпыннганымда, сёзю бла кёллендирген да ол болгъанды. Нальчикде художестволу школгъа алай бла тюшгенме. Анда Владимир Ясновну къолунда юйреннгенме.

Билемисиз, жашауда кеси аллына жукъ бола болмаз, деригим келеди.  Тогъузунчу классда окъугъанымда, анам бла  Санкт-Петербургга солургъа баргъан эдик. Айлана-жюрюй кетип, анда Илья Репин атлы Живопись, скульптура эм архитектура къырал академиялы институтха келип къалабыз. Аны ичине кирип, къарагъан да этебиз. Алай жаратхан эдим ол кюн мен аны, айтып ангылатхан окъуна къыйынды.

Артда къадар бу вузгъа  келтиргенди. Институтха киририме белгили художнигибиз Тёппеланы Хызыр себеплик этгенин да айтыргъа сюеме. Ол анда живопись бёлюмде окъуй тургъанында Нальчикге келеди. Анга  кёргюзтеме  ишлерими. Алагъа къарап, неге эс бурургъа, къаллай халатларымы  тюзетирге тийишлисине дери да  ангылатады. Алай бла институтну архитектура факультетине кирип, архитектор-художник усталыкъны алгъанма.

- Яникойда сабийлени сурат ишлерге юйретгенинги да билебиз. Анда хар негиз да жетишемиди?

- Былайда элни музыка школуну директору Аналаны Зухурагъа ыспас этерге тийишлиди. Нек дегенде, ол бу мекямны чеклеринде ачханды живописьден бёлюмню. Ары сегизжыллыкъладан башлап онбешжыллыкълагъа дери жыйырма чакълы сабий жюрюйдю. Кеслери  да эки  къауумгъа юлешинедиле. Зухура Амурбиевна алагъа керекли нени да  болдурур ючюн, къолундан келгенни аямайды.

- Не тюрлю сферада хунери болгъанны юйретиучюле бютюн ачыкълайдыла. Сени къолунгда окъугъанланы жетишимлерини юслеринден  айталлыкъмыса?

- Колледжде, школда да сабийлеге кесим билгенни кёргюзтюрге,  ангылатыргъа онгум болгъанына  къууанама. Нек дегенде, кёпдюле хунерлиле. Сурат  ишлерге юйреннгенле уа артда жашауда халалла боладыла, аланы  культуралары да  бирсиледен бийикди.

Сора колледжге окъургъа кирир ючюн, бу хунерни толусунлай билирге керекди деп экили болгъанла бардыла. Ол алай тюйюлдю. Биз мында кесибиз юйретебиз аланы сурат ишлеуню техникасына.

Жетишимлени юслеринден айтхан заманда, колледжге кирип, окъуучу билимин андан ары бардырыргъа излей эсе, ол аман тюйюлдю. Былайда Киштикланы Асяны (ол бусагъатда Пятигорскдады), Хуртуланы Азаматны (артда ювелирге да окъугъанды), Ахкёбекланы Анжеланы эм бирсилени  сагъыныргъа боллукъма. Айып этмегиз, ёз къызым Асият да бу колледжни тауусханды, дизайнерди.

Школдагъычыкъланы сагъынсагъ а, июньда КъМР-ни сыйлы устазы Андрей Ткаченкону хурметине жораланнган регионла аралы кёрмюч-эришиуде Газаланы Далхатны  ючюнчю жер алгъаны хычыуун кёрюннген эди. Былтыр да бу фестивальда сагъынылгъан тукъумдан Аида  айырмалы болгъанды. Мында дагъыда Чабдарланы Исмайылны,  Газаланы Фатиманы хунерликлерин чертирге сюеме.

- Педагогнуча, сурат ишлерге, къоллары бла бир зат этерге талпыннганланы ата-аналарына айтыр затынг да болур?

- Билемисиз, ала кёбюсюнде сабийлери сурат ишлерге юйренселе, андан сора  бир башха усталыкъ алмай къаллыкъ сунадыла. Андан  къоркъургъа керекмейди. Сагъыш этчигиз, къуру компьютерни артында олтуруп турсаламы игиди да?

Биз школда, акварель, гуашь неда графика бла сурат ишлегенден сора да, къол усталыкъланы тюрлюлерине да эс бурабыз. Сабийлени чемерликлерин ачаргъа керекди, ызы бла уа – айнытыргъа. Окъуучу манга: «Аны эте билмейме», - десе, сюймейме. Ала мен эшитирге излеген сёзле тюйюлдюле. Хар нени да билип туумайды ким да.  Жаланда талпыныу, итиниу керекдиле ансы. Ала  болсала уа, адам юйренирикди неге да.

Сабийлени, муну неда аны этмей амалынг жокъду деп къаты къысаргъа жарамагъаныча,  жюреклери сюйген хунерден да тыйгъан тюз тюйюлдю. Ким биледи, ол жашчыкъладан бла къызчыкъладан тамбла белгили адамла ёсер эселе уа?

- Искусствода ангылатыргъа къыйын шарт – хар художникни ёз къылыгъы,  жашаугъа энчи кёз къарамы. Окъуучуларынгы анга къалай юйретесе эм  ала неге эс бурсала излейсе?

- Вузда Валериан Волонсевични  мастерскоюнда билим алгъанма. Ол эм алгъа  академиялы школду. Анда  тохташдырылгъан жорукълагъа, мардалагъа кёре юйретедиле. Аланы билсенг, артда кесинги фантазиянгы эркин хайырланыргъа боласа. Мен да  ишимде ол жолну сайлагъанма.

Чыгъармачылыкъ бла кюрешген адам ачылып тургъан китап кибикди. Ол кесини жюрегинде болгъанны  тюшюреди суратха. Сёз ючюн, аны бир къайгъысы бар эсе, ол тунукъ тюрсюнлени излеп башлайды. Къууанчы, ахшы умуту болгъанны  чыгъармалары уа кюн жарыкъдан толудула.

- Адабият - жашауну кюзгюсюдю дей эселе,  живопись а?

- Ол адамны ич дуниясын  бегирек ачыкълай болур. Суратха къарагъан адам алгъа художник не дерге сюйгенин  ангыламай къояргъа да боллукъду.

- Сурат ишлеуде къайсы ызны, техниканы жаратаса?

- Поль Сезанны,  Ван Гогну, Клод Монени чыгъармачылыкълары жууукъдула. Башхача айтханда – импрессионизм. Пабло Пикассону кубизм техникасы да аламатды.

Шёндю художниклеге жангы зат къурап,  къараучуну сейирин къозгъаргъа тынч тюйюлдю. Кёпле компьютерни хайырланып, бек омакъ суратла ишлейдиле. Аланы жаратханла да бардыла.  Бара-баргъанда хар не да ол амал бла этилликди деп даулашадыла.

Алай мен а ол техника бла къурашдырылгъанланы бир жансыз затлача кёреме. Художник къол жылыуун, назик сезимин, жюрек талпыныуун толусунлай берип ишленнген суратла не заманда да чынтты искусствогъа  саналлыкъдыла. Аланы багъалагъан, ангылагъан къараучу да болгъанлай турлукъду.

Архитектураны алып айтсагъ а, мен Заха Хадидни  проектлерин  бек жаратама. Алагъа кёре ишленнген мекямладан кёз алаллыкъ тюйюлсе. Сёз ючюн, ала  НЛО-гъа, суу тамычыгъа да ушайдыла.

Бизде, жарсыугъа, бир затха тюзелсек,  ол жол бла барып турургъа излейбиз. Жангы, кёзню къууандыргъан архитектура уа  къалай хычыуунду. Тюрлениуле болгъанлыкъгъа, хата жокъду. Ала шахарланы бютюн айбатландыргъан этедиле деп сунама.

-  Бош заманынгы уа къалай оздуруучуса?

- Аны саулайда туудукъчугъум Сафинагъа жоралайма. Алыкъа сегиз жылчыгъы толмагъанды. Болсада карандашланы, бирси сабий бояуланы излегенлей  турады. Къолчукълары хунери болгъанын кёргюзтедиле. Аны себепли  къызчыкъгъа ол жолну ачаргъа,  юйретиргеди муратым. Аны сурат ишлеуден зауукълукъ алгъанын кёрсем, умутум толур деп, ышаныуну хычыуун сезимине бёленеме.