Ахчасыз, тенгсиз да къалмазча

Бир тюрлю сылтау бла борчха ахча излерге, берирге да тюшеди. Алай аны артха алгъан а бир-бирде къыйын болуучуду, бютюнда сёз уллу ахчаны юсюнден бара эсе. Аны ючюн юристле борч бергенде расписка жарашдырыгъыз деп юйретедиле. Къаллай кезиуледе расписканы юридический кючю болгъаныны, аны къалай жазаргъа кереклисини юсюнден бизге юрист Азамат Тохов айтханды.

Ахчаны борчха бергенде, сёлешиу халда аны ёлчемин, къайтарыуну болжалын да айтыргъа боллукъду. Алай бу амалгъа артыкъ бек ышаныргъа тюшмейди, нек дегенде эки жанындан бири кеси аллына ахчаны белгиленнген болжалны неда бир башха затны тюрлендирип къояргъа боллукъду. Ахчаны былай керти да жууукъ неда ышаннган адамлагъа берсегиз,  игиди.

Борч келишим (договор займа) асламысында борчха уллу ахча кёп заманнга алына эсе, кеп излемле бар эселе хайырланылады, аны ахчаны банкдан неда башха кредит организациядан излегенде тауусадыла. Расписка анга ушайды, алай ол тынчыракъ жарашдырылады.Тюз къуралгъан расписка борч болгъанына шагъатлыкъ этген официальный документди. Борчну ёлчеми минг сом, миллионла да болургъа боллукъдула. Къайсы валютада берилгенини башхасы жокъду – иш сюдге жетсе, ол кезиуде болгъан курсха кёре, ахча россейли сомлагъа кёчюрюллюкдю. Борч не жумушлагъа алыннганы да суралмайды, инсан кесине бир затмы алады огъесе бизнесми ачады – аны оноуун кеси этеди. Расписканы юйюр байламлыкъла жаны бла жазаргъа жарайды, сёз ючюн алиментлени сюдге жетдирмей алыр ючюн. Ахчаны бу амал бла энчи предпримательле, фирмала да алыргъа эркиндиле.

Алай даулаш чыкъгъанда, расписканы юридический кючю болур ючюн, аны халатла жибермей толтурургъа керекди, дейди юрист. Анда адамны аты бла тукъумундан тышында паспортуну (сериясы, номери, къачан берилгени, пропискасы) неда башха алалй документини шартлары  жазылыргъа тийишлидиле, организация эсе – ИНН-и, къырал реестрде регистрациясыны номери да. Бу данныйле жокъ эселе, артда адамны къолдан жазгъаныны экспертизасы этиледи. Бирде распискада кредиторну юсюнден информация да жазылмай къалыучуду, анга артда сюдде къарамай къояргъа боллукъдула. Инсан ахчаны къайтарыргъа  керекли болжалын, аны процентге берген эсе, аны да чертирге керекди. Ахчаны ёлчеми тарихле, сёзле бла жазылыргъа керекди. Борч тилеген адам ахча аны къолуна тюшгенин, аны ай сайын аз-аз неда бир кереге толусунлай къайтарыргъа кереклисин  да белгилерге керекди.

Бир-бирле расписканы компьютерде жазып, артда къагъытда къол салып къоядыла. Алай жарсыугъа, артда сюдде ахчагъызны бергенигизге, артха алмагъаныгъызгъа женгдирирге къыйыныракъ тюшерикди. Сёзледе халат жиберген эсегиз, бир окъуна болсун, жангыдан жазыгъыз. Нек дегенде борчну къайтартханда аллай документни юридический кючю боллукъ тюйюлдю. Ахча берип, расписканы да жарашдырып бир кесек заман ётгенден сора тюрлениуле кийире эсегиз, ала къайсы кюн этилгенлерин белгилегиз, къол салыргъа унутмагъыз. Расписканы жарашдыргъанда нотариусну шагъатлыгъы изленмейди, алай жашауда аны кёпле хайырланадыла, ол артда даулашланы терк тамамларгъа болушурукъду. Нотариус келишимни тауусханланы шартларын алып жазады, ахча берилгенине шагъатлыкъ этеди, юридический жаны бла тинтиулени бардырады.