Кёп жашар ючюн, не ичерге керекди?

Тинтиучюле чайны, кофени, какаону бла сууну хайырлылыкъларын тенглешдирип кёргендиле. «Узакъ ёмюрлюкге кофеден игиси жокъду!» - экспертлени бир къаууму. «Угьай, жашил чай ичгенле кёбюрек жашайдыла», -деп тохтагъандыла башхала. «Къара чайны саулукьгьа хайыры асламыракъ боллукьду»,- деп  ийнандырыргъа кюрешедиле ючюнчюле. Дагъыда какао барды. Кёп болмай багъалы Д витамини болгъан, бир тюрлю химия къошулмагъан таза табийгъат ичер затды деп тохташдыргъандыла. Суу а? Бир-бир устала ол адамны жаш этеди деп, литрле бла  ичгенни дурус кёредиле.

Дуния бла бир тинтиулени бла амалланы араларында къайсы бирин сайлагъын? Илму-медицина шартланы тенглешдирип кёрюр, къайсы ичги хайырлы болурун билир ючюн, биз «КП»-ни радиосуну программасына биомедицина технологияла эм да къартайыугъа къажау медицина жаны бла эксперт, «Наука за продление жизни» фондну вице президенти Юрий Дейгинни чакъыргъанбыз.

Рак ауруудан бла алкъогольдан шашыудан сакълайды

Битеу дунияны алимлери бюгюнлюкде неден да бек кофегебла кеф этдириучю ичгилеге эс бурадыла,- дейди эксперт. –Къызыл чагъыр , башха алкоголь да адамны ёмюрюн узайтыргъа болушадыла деген терс болгъаны ачыкъланнганды. Энди сёз жаланда саулукъгъа хата салмазча марданы юсюнден барады. Кофени уа иши башхады. Арт беш жылны ичинде чыгъа тургъан кёп шартла сюйгенлени араларында ёлгенле азыракъ болгъанларына шагъатлыкъ этедиле. Жюреклери, къан тамырлары къаты ауругъан кезиуден аллайла теркирек къутулгъанлары да баямды. Андан сора да, алада Альцгеймерни, Паркинсонну ауруулары, депрессияла, ракны , бауургъа, ауузгъа къаннга, териге къатылгъан тюрлюлери азыракъдыла.

Алай а  къан басымлары кётюрюлген, жюрек-тамыр ауруулары болгъанлагъа кофе не хазна жарасын. Гипертоникледе къан ба­сымлары тутхучсуз болуп да къалырла.

-Хау, аны эсде тутаргъа керекди. Бир-бир шартла кофе къан басымны кётюргенине шагъатлыкъ этедиле. Алай тинтиулени асламысы ол ичги саулукьгьа хата салмагъанын, аны марда бла ичсенг а, ёлюм къоркъуудан да сакълагъанын кёргюзтедиле. Айхайда, аны къан басым кётюрюле бла тюше тургъан заманда ичмезге кереклиси баямды. Дагъыда сизге жарагъан мардадан да озмазгъа тийишлиди. Аны сиз кесигиз ангыларыкъсыз жюрегигиз терк уруп тохтагьандан, къолларыгъыз да къалтырап башлагъандан. Кёплеге ол марда бир кюннге 2-3 чашкады.

Эсгертиу: бир чашкада орта эсеп бла 80-120 миллиграмм кофеин барды. Сют къошсагъыз, къошмасагъыз да башха тюйюлдю, ол ёлчем алайлай къалады. Сууда терк эриген кофеде уа кофеин бек азды неда ахыры да жокъду.

Къытайдан салам

Чайны хайырлы болгъанын бла къалгьанын билиу жаны бла тинтиулени асламысы Къытайда бардырылгъанларын ангылагъан къыйын тюйюлдю,- деп хапарлайды андан ары Юрий Дейгин. - Экс­перте илму ишлени сюзюп башлагъанда, ахыр шартла бир бирлери бла келишмегенлерин кёргендиле. Бирде чай адамны ёмюрюн узайтханына ийнандырырча шартла да чыкъгъандыла, алай, саулай алгъанда, аны сюйгенле чам- ланмасынла ансы, хайыры кофеден эсе азды.

Алай сокъураныргъа да ашыкъмагъыз. Нек дегенде кофени хайыры бар эсе да, ол алай уллу тюйюлдю. Ёлюрге, аурургъа къоркъууну да ол жаланда 6-8 процентге азайтады. Башхача айтханда 1-2 жыл къошаргъа боллукъду. Алай акъылдан шашыуну, депрессияны, онкология аурууланы къоркъууларын азайтыу бла жашау болумну игилендирлиги уа хакъды.

-Халкъла аралы илму конференциялада жашил чайны хайырлылыгъыны юсюнден терк-терк айтадыла. Къарасы уа анга не бла оздурады?

-Жашил чайда антиоксидантла (бизни клеткаларыбызны эркин радикалладан сакълагъан затла) кёбюрекдиле, деген оюм жюрюйдю. Алай аны алайлыгъы ахырына дери ачыкъланмагъанды. Алимле айтханнга кёре, антиоксиданта аз ёлчемледе хайырлыдыла, асыры кёп болсала уа, рак эмда башха аурууланы къоркъуу­ларын кёбейтедиле (марда- лары бла чеклери уа шарт тохташдырылмагъандыла), Къалай-алай болса да, бир тюрлю энчи къошагъы болмагъан жашил чайдан сиз антиоксидантланы оздурлукъ тюйюлсюз.

Жукъа D витамин

Какао бла уа иш къалайды? Алимле аны багъалы Д витамини болгъан таза табийгьат ичер затха санагьандыла. Кофеин а анда да барды (сёз ючюн айтханда, ол чайда да барды). Дагъыда анга теобромин,теофиллин да киредиле. Ала уа адамны солууун игилендиредиле, бронхаланы къысханларын азайтадыла. Андан сора да, кёлню кётюредиле, эсни иги­лендиредиле. Аны бла бирге уа какао санланы тирилей кофеден эсе кёп тутады, кеси да андан жумушагъыракъды.

D витамини барды деп алданыргъа керекмейди,- дейди Юрий Дейгин.-Адамда ол жетишмей эсе (артыкъда къышда кёпле андан къытлыкъ сынайдыла), какао не хазна болушсун. Бу ичгиде ол витамин бек азды. Андан эсе врачха барып, керекли препа­ратла алып ичген хайырлыды.

Алай а какаону игилиги да кёпдю. Жаланда бал тузну азыракъ салыргъа кюрешигиз. Аны оздуруу а тюрлю-тюрлю ауруулагъа (диабет, жюрек, къан тамыр, демен­ция) келтиреди эмда жашауну къысхартады.

Хар кимге да - энчи

Башында сагьынылгьан ичгилени барысында да хайырлы затлары бардыла. Алай а бизни саулугъубузгъа аладан артыкъда къайсы иги богъанын ёмюрюбюзню къайсы узайтырыгъын тохташдыргьан илму шартла жокъдула. Кертиди ,кофени игилигини юсюнден кёбюрек айтылады , алай аны бла байламлы тинтиуле да аслам баодырыладыла. Къалай-алай болса да, жорукъланы билсегиз игиди: Къанны басымы кётюрюлгенде кофени ичерге арталлыда жарамайды, къалгьан кезиуледе да гипертоникле бек сакъ болургъа керекдиле. Жюрек ауруулагъа бакъгъан врачдан соруп, кофен кюшлюлюгю къаллай бир болургъа кереклисин, аны ичер мардасын да сорургъа тийишлиди; подаграсы болгъаннга да кофе жарамайды;

1-2-чи айлада кофеин сабий заманындан алгьа тууарына себеплик этерге боллукьду, дагъыда кофени кёп ичген (кюннге 2-3 чашкадан аслам) тиширыулада къарынларында сабийлери иги айнымайдыла;

Тиреотоксикоздан ауругъан, жюреги терк-терк ургъан, нервалары къозгъалгъан, ачыуланыргьа ёч болгъан адамгъа эндокринолог врачла кофени бек аз ичерге кереклисин эсгертедиле.

Сёз ючюн айтханда, кёп болмай алимле быллай шартны ачыкълагъандыла: кофеини болмагьан кофе да Алыцгеймерни бла Пар­кинсонну аурууларыны къоркъууун азайтады.

Алай сиз чай, какао неда суу ичерге сюе эсегиз, бир да аямай ичигиз! Бал тузну аз салыгъыз ансы, кёп конфет ашамагъыз. Аласыз болалсагъыз а - бютюнда иги.

Кюннге эки литр суу – эрттеги жомакъ

 Бир кюннге 2 неда 5 окъуна литр суу ичерге керекди деген хапар бошду, ёлюрге| унамагъан жомакъды ол,- дейди эксперт, инбашларын къагъа. Аны XX ёмюрню 40-чы жылларында тинтиуле бардыргъан америкалы алимле жайгъандыла. Ала организмде сууну керекли ёлчемде сакълар ючюн, адам бир кюннге 2 литр сют ичерге тийишлиди, деп жазгъандыла. Алай ол ёлчемле шорпадан, жемишледен, кёгетледен, чайдан, кофеден, какаодан да тюшген суу киргенди. Алай бла сёз жаланда къоратылгъан сууну къайтарыуну юсюнде баргъанды.

Адам сууну не къадар кёп ичсе, аны саулугъу ол къадар иги боллугъуна шагъатлыкъ этген шартла уа табылмай къалгъандыла. Бизни организмибиз сууну керекли ёлчемледе кеси да сакълай биледи. Суусап болгъаныгъыз бла белги береди. Алайды да, суу ичеригиз келмей эсе, кесигизге зорлукъ этмегиз.

-Голливудда артистле уа сууну кёп ичсенг, теринг къургъакъсымайды, бетинг да жыйырылмайды дейдиле.

Жыл саннга кёре, адамны этинде мылылыкъ да азаяды, териси да къургъакъсыйды. Алай суу бетинг жыйырылгъанын тюзетир деб а бир да ышанмагъыз.

Адам уллайгъаны бла  териси мылылыкъны алгьынча сакълаялмайды,-деп къошханды биомедицина технологияла жаны бла эксперт Андрей Гаража. Тери къургъакъсымазына гиалуроновая кислота жууаплыды. Ол а адам уллая баргъаны къадар аз бола барады. Суу ичиу бла аны къайтарыр онг жокъду. Аны оздуруп ичиу а саулукъгъа хата келтирирге боллукъду бюйреклеге, жюрекге бла; къан тамырлагъа асыры уллу ауурлукъ жетдирип.

 

Федерал газетни материалларына кёре Дауутланы Сафият хазырлагъанды.
Поделиться: