Магнит-жашчыкъ чынтты жигит болур муратлыды

Омск областьдан жетижыллыкъ Коля Кругляченко устазларын, тенглерин да кесини айтхылыкъ фахмусу бла сейирсиндиргенлей турады: темирден ишленнген затла аны чархына тюз да жабышдырылгъанча «къатып» къаладыла.

 Аны бу энчилигин атасы бла анасы тёрт жылында эслеген эдиле. Жашчыкъны туугъан кюнюне анасы уллу торт этгенди. Аны ашай тургъанда, сабий къашыкъны ауузуна жетдиргенлей, ол аны бурнуна жабышханды. Коля, тенглерин къоюп, абаданлагъа аны кёргюзтюрге чапханды. Алай ала, татлы зат алай болуучуду деп, анга артыкъ эс бурмагъандыла. Ол экинчи кюн да бу ишин къайтарып кёргюзтгенди. Балаларыны бу фахмусу къайдан чыкъгъанын ала алгъадан ангылаялмагъандыла.  «Тукъумубузда аллай хунери болгъан адам тюбемегенди. Биз кесибиз да ол жаны бла айырмалы тюйюлбюз: мен ийнек саууучума, эрим а механизаторду. Коля кеси уа бу энчиликле анга юч жыл мындан алгъа тюкенде холодильникден ток ургъандан сора «берилген» сунады. Ол кезиуде жашчыкъ бек къоркъгъан эди. Саулугъуна заран жетмегенди, алай бу болумну сабий шёндю да унуталмагъанды», - дейди аны анасы Юлия Витальевна.

Жаш а кесини жангы онгларын жаратханды, школда шуёхларын да алай этерге юйретирге кюрешеди. Алай аны бла бирге окъугъан къызчыкъла алагъа темир затла жангыз да Коля къатларында турса жабышханларын айтадыла. Дагъыда белгилерге керекди - тюз да магнитдеча, жангыз да бир угъай, талай къашыкъ, шай, шиш да аны юсюнден кетмей, Жангы жылгъы назы терекге окъуна ушатадыла. Сабий а, бу хунери бла хайырлана, аманлыкъгъа къажау кюреширге, адамлагъа болушургъа, чынтты жигит болургъа сюеди. Аны ючюн ол ата-анасын аны юсюнден газетге къагъыт иерлерин тилегенди. Статья басмагъа чыкъгъанлайын а, хапар кенгнге жайылгъанды. Аланы юйлерине корреспондентле, телевизионщикле да келип башлагъандыла, Интернетге да билдириу берилгенди. Алай, жарсыугъа, анда сабий клей растворда жууунады дегенча, кёп ётюрюк зат да жазылады.

Жашыны юсюнден айта, Юлия Витальевна, Коля жууаш сабий болгъанын, кимге да болушургъа ашыкъгъанын белгилейди. Башха жашчыкълача, ол да футбол къууучуду, атасыны гитарасында ойнайды, аш-азыкъ этерге да жарайды. Къолуна алгъан затын кёлю бла тамамларгъа кюрешеди.

 Алай Коля быллай фахмусу болгъан жангыз тюйюлдю. Онбеш жыл мындан алгъа Болгарияда магнит-адамланы жыйылыулары къуралгъан эди, ары юч жюз инсан келгенди. Аланы араларында рекордсменле да бардыла. Юлгюге, алгъа Чернобыльде жашагъан Леонид Тенкаев, юсюне жабышдырып, онбир килограмм ауурлугъу болгъан темирни туталады. Аны Леонидни чархындан айыргъан да тынч иш тюйюлдю. Ол кесини бу энчилигин атом электростанцияда авариядан сора бир жылдан сезгенди.

Таш макъаны аш орунунда – беш килограмм ахча

 Бангкокда ветеринарла жашил тенгиз таш макъагъа сейирлик операция этгендиле – ала аны аш орунундан башха-башха къыраллада жюрюген 915 ууакъ ахча чыгъаргъандыла. Ол къадар ахча базманнга салгъанда беш килограмм тартханды. Аны кёрюп, врачла жаныуаргъа Om Sin деп атагъандыла (тай тилден кёчюргенде – «Копилка»).

Насыпха, 25-жыллыкъ таш макъа къоркъуулу операцияны тынч кётюргенди, ол а 7 сагъатны баргъан эди. Бир ыйыкъны кесине келгенден сора аны артха суугъа жиберликдиле.

 Копилка – Таиландны Патчах флотунда Тенгиз таш макъаланы къоруулагъан арагъа келтирилген 26 жаныуарны ичинде эди. Анда ол асыры акъырын жюзгенин эслегендиле эм томографиягъа жибергендиле. Ахчаны да алай тапхандыла. Алгъа Копилка Чонбури провинцияны зоопаркында жашап тургъанды. Кёп жылланы ичинде туристле бассейннге артха къайтырыкъларына ышанып атхан ахчаланы да анда жутханды. Аны да ангыларчады, жылы Таиландха жангыдан келирге кёпле сюедиле. Тай ветеринарла ахчаланы араларында кеслерини къыралларыны ахчаларын да кёрген эдиле: анда таш макъала жашагъан суугъа ахча салыу насып келтиреди деп ийнанадыла. Алай таш макъагъа къууанч ол не хазна берир.

Терслеучю попугай

Адам жашауун алай ётдюрюрге керекди, попугайын шахарны не уллу сёзчюсюне да къоркъмай берирча, деп юйретеди одессачыланы нарт сёзлери. Алай Америкадан алайсыз да насыпсыз эр бла къатын – Марти бла Гленна Дюрамла – аны юсюнден хазна эшитген болмаз эдиле.

 Эри бла кезиулю кере къаты тюйюшгенинде Гленна, ачыуу келип, анга беш кере пистолетден атдыргъанды. Ала тургъан Мичиган штатда сауут эркин сатыу-алыудады. Марти алайда окъуна дуниясын алышханды, эс жыйгъан юй бийче уа кеси кесин ёлтюрюрге кюрешгенди. Алай, окъ атылгъанын эшитген къоншулары, мычымай, къутхарыучу службагъа сёлешгендиле. Алай бла врачла 48-жыллыкъ тиширыуну жанын сакълаялгъандыла.

Пистолетде эрни, къатынны да бармакъ ызлары къалгъаны себепли тиширыугъа ачылгъан уголовный иш къыйын тинтилгенди. Керти да, эри анга чапханда, ол кесин къорууларгъа кюрешип этген эсе уа алай? Бютюнда аманлыкъ иш этилгенине шагъат адам болмагъанды да.

Эр киши бла тиширыуну бу тюйюшлерин жангызда аланы Бад деген уллу попугайлары кёргенди. Бу ишден сора Мартини биринчи къатыны Кристина Келлер аны кесине алып къойгъан эди. Ол чыпчыкъ: «Атдырма», - деп терк-терк къайтарып тургъанына эс бургъанды. Бу сёзню да ол эр киши ауазны эниклеп айта эди, ахырында да Мартиден эшитиле тургъан аман сёзню да къошуп. Алай ким эм кимге айланып тилегенин ангылар ючюн, терен билим керек тюйюлдю.

 Мичиганны прокурору попугайны сюдге шагъатныча чакъырыргъа сюйгенди, алай артда хыликкялыкъгъа къалырма деп, къойгъанды. Болсада, Бадны айтханы видеозаписьге алыннганды эм аны хайыры бла Гленна эрин ёлтюргени ючюн терсленнгенди. Америкалы законлагъа тийишлиликде бу аманлыкъ иши ючюн ол тюрмеде ахыр кюнлерине дери турургъа керекди (ахыр оноу алыкъа чыгъарылмагъанды).

- Мында сейир этерча бир зат жокъду, - дейди орнитолог, биология илмуланы кандидаты Владимир Романов. – Кёп попугайла бизни сёзлерибизге бир айтханыбызлай окъуна юйренип къаладыла, сора аланы айтхан адамны ауазы бла къайтарадыла. Чыпчыкъ айтхыныгъызны эшитген кезиуюнде ауур сезимледен къыйналгъаны уа эшитгени эсинде алай къалырына себепликни бютюн этеди.